24.05.2021
371
Түлкі мен бөдененің жолдас болуы
Өткен кезде түлкі мен бөдене жолдас болыпты. Бірнеше күн өтеді. Түлкі бөденеге ештеңе деп айта алмай, қарыны ашады. Ол енді досы бөденені жегісі келіп, амал ойластырады. Бір күні бұтаның басында отырған бөденеге барып:
– Е, бөдене-екем, сізбен жолдас болғалы біраз уақыт болды. Сізден де ұялып біттім. Сізге беретін қолымда ештеңе жоқ, құр жолдас болып жүрміз ғой, – дейді.
– Алла ырза болсын, рахмет, тамағым тоқ, қайта сізді мен сыйлай алмай жүрмін, – депті бөдене.
– Сізге ештеңе бере алмай қысылдым деп айтқаныңызға мың рахмет. Келіңіз, әңгімелесейік, – депті түлкі.
– Ойбай, рахмет, жерге қонбаушы едім, – деп түлкінің алдағанын біліп, бөдене жерге қонбапты. Енді не істерін білмей түлкі жаман сасып, әрі ойлап, бері ойлап ақыры қарнының ашқанын бөденеге айтуға тура келеді.
– Бөдене-еке, сізбен жолдас болғалы қарным аш, сіздің қарныңыз тоқ екен. Осы менің бүгін аш қарнымды тоқ қылсаңыз, өле-өлгенше сізді ұмытпас едім, – деді түлкі.
Бөдене аз ойланып отырып:
– Жарайды, ондай болса, қазір тойғызамын, – дейді.
– Қалай тойғызасыз, қолыңызда ештеңе жоқ қой, – деп түлкі езу тартып күліпті.
– Қазір осы жерден атасына сыбаға алып, Жарықбайдың келіні өтеді, қолында бір табақ еті бар, соны саған алып берейін, – дейді түлкіге.
– Қалай алып бересің, оны маған, – деді түлкі.
– Сен жеуді біл жалғыз-ақ, алып беруді мен білейін, – дейді бөдене.
– Сіз осы арада көрінбей отырыңыз. Келіншек осы арадан өтеді, жанында кішкентай қызы бар. Соның алдына мен барып қонамын, аяғымды ақсаңдатамын. Сонда бағанағы кішкентай қыз, мені көріп жылайды. «Апа, мына торғайды ұстап бер маған», – дейді. Мен таяна бергенде ұшып кетемін, тағы қуады, ақыр қызығып табақты тастай бере қуады. Сол кезде сіз етті жеп бітіретін аузыңыз бар ма? – депті бөдене.
Өстіп отырғанда қолында дәу табақ еті бар келіншек келіп қалды.
– Ал, түлкі, ыңғайлана бер, мен ұшып қонамын, – дейді бөдене. Түлкі де ыңғайланып тасада тығылып жатады. Әбден таянғанда бөдене ұшып, сол екеуінің алдына қонады. Айтқанындай тура-ақ бала жылайды.
– Апа, мынау торғайды ұстап бер маған, – дейді. Ақырын таянып бөдене де ұшып тағы қонады, тағы қуады, ақыр сол жерде табағын тастап қызыға қуады, қыз бала артынан ереді. Табақтағы еттен көп ұзап кетеді. Сол екі ортада бірнеше уақыт өтеді. Біресе ана жерде, біресе мына жерде қонып бөдене де жүреді. Әлден уақта «жеп болды ма екен» деп бөдене жоғары ұшып қараса, етке тойып түлкі кетіп қалыпты. Тағы жерге қонып, келіншек таяна бергенде жоғары көтеріліп аспанға ұзаққа ұшып кетіп қалыпты.
– Ай, қызым-ай, еркесің-ай, ұстатпайды десем болдың ба, ұшып кетті, – деп қызын қарғап-сілеп, қайта табаққа келсе, ештеңе жоқ. Құр табақтың өзі жатыр. Қызды онан сайын қарғап-сілеп, ары отырып, бері отырып, қайтадан ауылға қарай аяңдай беріпті...
Түлкі мен бөдене әлден уақыттан соң жолығыпты.
– Қалай, түлкім, тойдың ба, – депті бөдене.
– Тойғанда қандай, әбден тойдым. Рахмет сізге, – дейді түлкі.
Осыдан кейін арада бірнеше күн өтеді. Түлкіге ойын-сауық, күлкі керек болады. Тағы аяңдап бөдененің жанына келеді.
– Е, бөдекең, хал қалай? – депті түлкі.
– Жаман емес, жақсы, өзің қалың қандай, жақсы ма? – депті бөдене түлкіге.
– Менің қалымды сұрамаңыз, өте жаман болып тұр, – деді түлкі.
– Неге? – деді бөдене.
– Жаман болмағанда қайтеді, осы сізбен бірге жолдас болғалы бір күлмедім, не сіз күлдірмедіңіз, – депті.
– Арманың ол болса, қазір орындалады. Күлдіріп берейін. Қазір менің соңымнан ер, – деді бөдене. Түлкі бөденеге еріп жүріпті. Бір ауылдың сыртына алып келіп:
– Сіз осы жерде ешкімге көрінбей жат, мен анау түйе тұрған үйге барамын, содан соң түйе сауып отырған әйелдің басына барып қонамын, сонан соң арғы қызықты көре жатасың, – дейді бөдене.
Түлкі еріп ауылдың сыртында баспалап қарап отырады. Бір мезгілде бөдене түйе сауып тұрған қатынның басына барып қонады. Сол кезде есік алдындағы ағаш шауып отырған ұста көріп:
– Қатын, қатын, қозғалма, басыңда тұрған бөденені ұрып алайын, – дейді. Әйел қозғалмай тұрады. Ағаштың астына жаңғырық қылып отырған тоқпақпен әйелді періп қалады. Әйел көп кешікпей-ақ жан тапсырады. Сауған сүті ұстаның бетіне шашырап, не болғанын түсінбеген ол талып қалыпты. Бөдене қайтып айналып түлкінің жатқан жеріне келеді.
– Қалай, түлкім, күлкі ұнады ма? Қалай ақымақ әйелін өлтіріп алды? – депті.
– Бұған күлмегенде неге күлейін, күлгенде қандай өте ішек-сілем қатты, ырзамын сізге, – депті түлкі.
Түлкі күлкіні де жақсы көреді, сонан соң қорыққанды да мақсат көреді.
– Бөдене-екем, сіздің арқаңызда тоқшылдықты да, аштықты да көрдім. Күлкіні де көрдім. Енді сіз мені қорқытыңыз, – дейді. Бөдене ары ойлап, бері ойлап:
– Жарайды, қорқытайын, бірақ менің айтқаныма көнсеңіз, – дейді.
– Сіздің айтқаныңызға мен көнемін, не қыл десеңіз де істеп беремін, – депті түлкі.
– Ондай болса көзіңді жұм да менің құйрығымнан тістеп отыр. Қашан «көзіңді аш» дегенде сонда ашасың. Осыған көнсеңіз істеймін. – депті бөдене.
– Жарайды, – депті түлкі.
Түлкі көзін жұмып отырады, бөдене бастап қалың көшіп келе жатқан елдің арасына қарай, түлкіні алып жүреді. Бір мезгілде жан-жақтан айтақтаған иттері бар қуып келе жатқан елді көріп, ол:
– Ай, түлкім, көзіңді ашуыңа да болады, – деді. Өзі аспанға ұшып құтылып кетіпті. Түлкі елсіз жаққа қарай бетті бұрып алып, бар күшін салып қашады. Содан түлкі сорлы өлдім-талдым дегенде әрең құтылып шаршап барып, бір жерге тынығып отырса, бөдене барып қасына:
– Түкіш-түкіш, шаршап жатырсың ба? – депті. Түлкі оянып, бағанағы өзін жаудың арасына беріп кеткен бөденені көріп:
– Ай, ақымақ, алдадың ғой, – деп ашуланыпты.
– Қорқыт, қорқыт дегенде өстіп қорқытар ма едің, – деп, түлкі бөденені жұтып қойыпты.
Сонда ішінде жатып бөдененің айтқаны:
– Көп жолдас болып едік қой, ең құрыса демімді алғызбадыңыз, түлкім-ай, құдай үшін аузыңды ашшы, кішкентай дем алайын, – депті. Түлкі аузын аша бергенде бөдене «пыр» деп ұша жөнеліпті. Бөдене түлкінің аузынан шыға бергенде түлкі қайтадан аузын жауып қалып, бөдененің құйрығын жұлып қалыпты. Сол себепті бөдене осы күнге дейін шолақ болып жүр екен.
Сөйтіп, екеуінің жолдастықтары ұзаққа созылмапты.