ҚОШТАСҚЫМ КЕЛМЕЙДІ
Бүгінгі күн мен үшін тағы да ауыр күн. Е, құдай менің осы ауыр күнім қашан бітеді екен — деп. көзін ашып күрсіне тұрды Данияр орнынан. Қасында отырған анасы Райхан апа, орамалының ұшымен көзнің жасьн бір сүртіп қойып,
-айналайьн, әлі-ақ жазьльп кетесің, бұның бәрі ертең жазылған уақьпта ештеңе болмағандай, түс көргендей өтіп кетеді жаным, дей берген кезде Данияр жас балаша мәз болып,
— қане апа, сіз айтқандай жазылып кетсем,- деп қуана күрсініп бІраз үнсізденді.
Даниярдьң төсекте жатқаньна міне, екі жарым жылдай шамасы болып қалыпты. Тағдырдың тәлкегімен жиьрма төрт жасьнда, бір үлкен қайғыға ұшұрады. Жанұямды бағамьн деп, жалғыз өзі жан әбігерде жүрген кезде, дүшпандары бір күні түнде көре алмай, төбелеп ұрып айдалаға алып барып бір шұңқырдың ішіне тастап кетеді. Кенеттен анасы Райхан апа баласы Даниярды бір жүмыспен бөлмесіне іздеп барса, баласы орнында жоқ болады. Көзі шарасынан шығып жан иманы қалмай сәл тұрып қалды да, артынан өзін басып, -сыртқа кеткен шығар бір жүмыспен? деп орньна ңайта барып жатады. Түннін, бір уақыты қайда кетті екен деп ойланып жатьп көзі ілініп кетеді. Таңертең ойында ешнәрсе жоқ анасы, таңертеңгілік аста бастарын қосқан кезде іштерінде үлкен ұлы Данияр жоқ болды. Райхан апа дереу бөлмесіне көз тастап тұрьп, түнде жайьнда болмағаньн есіне алып белмесне қарай бет алады, барса алі жоқ, қорьққанынан айғайлап жібереді. Қайда кетуі мүмкін? Маған ешнарсе деген жоқ сияқты еді ғой,-деп, ішнен ойлап сыртқа қарай бет алады. Дала жым-жьрт ешнәрсе сезілмейді. Сөйтіп жан-жағьна көз тастап тұрған кезде, қасьна кіші ұлы Айдос пен егіз қыздары Айман, Шолпан да келіп қалды. Сол арада қыздары мен баласын көршішеріне әрқайсысьн әр жақа жүгіртіп жібереді. Ешқайсысы да біле алмай, өздерімен бірге кершілерін, бүкіл ауылын шуылдатып барлығы жабылып қорқа Даниярды іздей бастадьі. Сол іздегеннен күні-түні іздеп еш таба алмайды. Сейтіп жүргенде үш күн өтіп кетеді. Райхан апа бала-шағасымен, кершілерімен Даниярдьң уайымында отырған кезде кенеттен түс ауған уақыты болатын, бір орта жасар қырық-қырық бестер шамасьндағы үлкен денелі келген жігіт Даниярды екі аяғьн салбыратып көтеріп келе жатты. Оған көзі түскен Райхан апаньң жүрегі жарылып қуанып қасьндағы адамдармен ұлыньң алдынан жүгіріп шьғады. Түрінен түр қалмаған Данияр бет-аузы көгеріп сөйлей алмай анасын көрген кезде қайта әлсіздене көзін жұмады. Үйіне кіргізіп жабылып төсегіне жатқызып , аудан орталығынан дерігер шақыртады. Дәрігерлер келіп қарап Даниярдьң екі аяғының жарамайтынын және миына зақым келгенін айтады. Оны өздерімен бірге алып кетіп емханада емделуін анасы Райхан апаға түсіндіріп айтып, өздерімен бірге ала кетеді. Қолынан ешнәрса келмей анасы баласьньң жақсы болып жазылуьн көздеп амал жоқ, емханаға жіберіп артынан жылап қала берді. Сонымен айлар, күндер өте берді. Даниярға еш ем болмады. Ақыры үш ай дегенде дәрігерлер бір келісімге келіп, Даниярдьң екі аяғьн кесуге мәжбүр болды.
Өйткені ол аяғы сынғаннан кейін сол сынған күйі жатқан жерінде екі-үш күн жатып қалып аяғына, басына көп зақым тигізіп алды. Екі-үш күн жатпағанда мұндай болмас па еді, қүдай біледі.
Дерігерлер Райхан апаға жолығып Даниярдьң екі аяғьнан айырылып миының нашарлап аз өмір сүретінін айтты. Райхан апаньн, қолынан не келеді, ет жүрегі елжіреп, жас баласынын, осьндай халге түскенін, бар қызығы алдьнда екенін, әлі үйленіп бала сүймегенін ойлап басын жерге қайта-қайта ұрып жылай берді.
Міне, Даниярдьң екі аяғынан айырылып төсек тартып жатқаньна екі жарым жылдай болып қалды. Райхан апа дарігерлердің айтқанын ішіне сақтап, осы күнге дейін баласына сездірмей келеді. Әрбір атқан таң мен батқан күнге сыйынып баласьньң жақсы болуын тілейді. Сол құдайдың құдіреті шығар бұрынғы күннен әлдеқайда жақсарып қалған сияқты. Күнде мазасызданып басы айналып тамаққа тәбеті тартпайтын еді .Бірте-бірте жайлап басы қойып, тамаққа тәбеті ашыла бастады. Анасы баласьньң бұл жайьн көріп күннен- күнге қуанып қуаньштан есігінін, алдындағы байлаулы тұрған жалғыз бір малын сойьп, ауылға құдайы тамақ беріп, үлкен қариялардьң батасын алды. Ендігі, Даниярдьң Райхан апаның іні-қарьндастарьньң ойлайтындары, уайымдайтындары екі аяғы болды. Данияр жазылған сайьн Райхан апаньң жүрегіндегі топтальп тұратьн дәрігерлердің айтқан сөздері ойынан шығып, көңілі кетеріле бастады. Райхан апаньң соңғы кезде көп ойлайтыны ұлы Даниярдың аяғьна жасанды аяқ салдырып бір қызға келіндіріп қойсам деген ойды көп ойлады. Ойлағаны Даниярдың өмірі болды. Бар ықыласын , көңілін Даниярға бөліп оған аяқ салдыратын жерді көрген, кездескен адамдардан жүрген жерінде сұрастырып жүрді. Бір күні бір жерде сондай аяқ салатън адам бар екен деген сөзді есітіп, қуанып кетті. "Әне қүдай берем десе бір пәсте екен деп қайта-қайта құдайға сиына берді. Бірақ бұл жерге бару үшін, қанша қаражат керек екенін есітіп біраз абыржып уайымдайды. Өйткені бар сенгені есігінің алдьндағы сиыры жалғыз қара мал еді, оны қүдайыға берген болатын., Енді сенетін ешнәрсе жоқ, бар жарайтьн дүниесін Даниярға жаратқан болатын.
Райхан апаның осьндай халде жүргенін ауьілы есітіп барі жиналып, келісіп Даниярдьң жол қаражаты мен керек қаражатьның бәрін жинап беріп Даниярдьң сол ауылдағы нағашысы Әділге қосып, бәрі бата беріп, ақ жол тілеп, сол емшіге шығарып салады.
Күндер өтті, ай өтті тек Райхан апа Даниярды күтумен болды. Келген кезде өзі жүріп келуін көп елестетті. Даниярдың барған кезде халық жинап берген қаражаты жетпей қальп, біраз күн сол жақта қинапьп жүріп қалды. Ақыры амалдьң жоғънан нағашысы Әділ екеуі бір келсімге келіп қарьндасьньң біреуін сьньқшыға келін етіп ұзатуына келіседі. Осы жайды сьньқшыға айтьп түсіндіріп, келісіп аяғьн салдыратьн болды.
Сыньқшьньң ержетіп тұрған жақсы балдары көп екен. Данияр бәрін керіп-біліп қарындасьн тегін сьнықшыға айырбастады. Жаман болса өзі аяқсыз қалып өліп кетсе де қарьндасьн жаман жерге қимайтын еді. Сол балдарының ішіндегі екінші ұлы Бейбітке ұзататын болып шешті.
Аман-есен аяғын салдьрьп Данияр, нағашысы және сынықшыньң ұлы Бейбітпен төртеуі ауылға қарай аттанады. Жолда неше күн жүріп қиналып үйіне зорға дегенде жетеді. Райхан апаньң екі көзі күнде жолда болатын ойлаған ойы да орындалып, Даниярдың өзі жүріп келе жатқаньн көріп қуаныштан жүрегі қысылып талып қалады. Сол арада адамдар жиылып Даниярды қарсы алып анасьна су сеуіп тұрғызып, арты ұшан- теңіз тойға айналады. Данияр болған жайдьң бәрін анасьна айтьп түсіндіреді. Даниярдьң соңынан жүрген Райхан апа Айман мен Шолпанньң бойжетіп қалғаньн да сезбей қалыпты. Бір жағънан Даниярдьң екі аяғы жазыльп келгеніне қуанса, бір жағьнан қызьн үзатайьн деп жатқаньна жылайды. Бұны естіген Айман мен Шолпан қорқып не істерлерін білмей ес түстерінен айырылады. Даниярдьң келгеніне де үш күн больп қалыгтты. Халық алі тарқамаған.Төртінші күні ауылдьң адамдарымен Райхан апа бәрі бір келісімге келіп үлкені Аймандьі ұзататън болды. Сөйтіп той-тойға ұласып Айманды да ұзатты. Осы жылы Райхан апаньң үйіне үлкен бақ кірді, Бір айдан кейін Шолпанды да ауылыньң бір атақты Карім деген байдьң ұлына ұзатады.
Міне, Даниярдьң аяғы жазылғанына, Айман мен Шолпанды ұзатқанына да төрт жылдьң көлемі болып қалыпты. Ендігі Райхан апаньң аңсаған арманы Даниярды уйлендіру еді. Ол күн де жетті. Көрші ауылындағы Даниярдьң әкесінің Жақьп деген
құрдасы болатын, екеуі ес білгелі бір дос больп жүріп"екеуміз мәңгі айрылмаймыз құда боламыз' деп көп айтатын. Сол армандары міне қазір жеткен сияқты. Данияр он үш жасьнда әкесінен айырылган. Әкесі қайтыс болғалы бері бұл құда болу сөздері айтылмайтын болды. Енді міне Данияр отызга келіп қалыпты, Жақыппен араласпағанына да аттай он жеті жыл болыпты. Райхан апа Данияр екеуі тойдьң маселесн шешіп отырып сол баяғы Жақыпты анасы есіне ала отырып,"әкең баяғыда көп айтатьн еді бір қызьңды келін қыламьн Даниярыма немесе одан кейінгі балаларыма деп, Сол әкеңнің әруағы риза болсын соған барайьқ қызы бойжетіп қалған шығар. Әкең тірі кезде қызы бес-алты жасар еді деп ,шальн еске алып бір босап алады. Райхан апа ұлымен келісіп сол Жақьп деген кісінің қызьньң қолын сұрап баратън болды.
Ертеңіне көйпек-көншек алып, дастар;ан жасап, Жақьгптың үйіне қарай қызының қолън сұрауға аттанады. Іздестірп, сұрастырьп жүріп Жақыптьң үйін тауьп үйіне кірп қадірлі қонақ екендерін айтып бар жайьн түсіндіреді.
Райхан апаньң көріп тұрғаны баяғы Жақьп емес! мүлде өзгеріп шаштары ағарып , жасы елу бестер шамасьнда болганмен қатты қартайып кетітті. Екеуі де бастарнан өткен көп қиьншылықтарьн айтып Райхан апаньң шальн еске түсіріп біраз босап жеңілденіп алды. Бірақ Райхан апаньң сұрап барган қыздарьн осыдан төрт-бес жыл бұрын ұзатьп қойьпты. Одан кейнгі ең кішкентай он сегіз жасар Айдана деген кенже қызьн алуга руқсат береді. Мұны естіген Айдана әкесіне қатты қапа болып,"еке немене мені жалгыз қалады деп ойладыңыз ба, қалай ғана көндіңіз мүгедекке деп ,айта берген кезде өкесі, қызьна көзін бақырайта қарап, өшір үніңді сөйлей берме деген адамға ұқсап үнсіз тесіле қарағанда , Айдана амалсыз әкесінің айдауымен келісімін береді. Сол кезде тойдың күнін келісіп, белгілеп кетеді.
Ұзататьн күн де келіп Айдананы ұзатып Данияр екеуінің некесін қиып үйлендіреді. Осы күні Райхан апаньң ең үлкен арманы орьндалып той қызьқты өтеді.
Енді ең кішкентайы— өзінің кенже ұлы он жеті жасар Айдос қалды. Бұл Айдар әкесі қайтыс болган кезде анасьньң ішінде болатын. Әкесі марқұм дүниеге келмеген баласының түрін көрмей, ажалы жетіп, емірден мәңгілікке кетеді. Құдай қаласа, ол да уақыт-күні жетіп әлі-ақ бақытты больп кетеді. .
Міне, Данияр мен Айдананьң 'бас қосып шаңырақ құрғандарына да екі жыл болды. Өмірге Назым атты қыз келді. Райхан апаньң баяғы көрген қиьн күндерінің бірі де қалмай, ұмытылып кетті. Өмірге Назым келгеннен кейін бір жылдан соң тағы артынан жарық күнге Жандос деген ұл келдІ. Өзінің кенже нісі Айдосқа ұқсастырып Жандос деп қойды. Райхан апаньң жанұясы үлкейе түсті. Жанұясына көптеген бақ-береке қуаныштар келді. Данияр отыздан аса көрген сүйікті ұл-қызын қайта-қайта құшақтап сүйе, бауырьна баса берді. Сол қуаныштан ба ?Әйтеуір соңғы кезде сәл нәрсеге шыдай алмай, көп мазасыздана берді. Бара-бара аяғы жүруге жарамай, аяғын жасатқан жерлері сыздап ауыра берді. Оны айеліне, анасына ешкімге сездірмей өтірік күліп жүре береді. Ауырған сайьн өзінің өмірін, әйелін, ұл-қызьн, анасы мен інісі Айдосты көп ойлап, қатты жүдеп жүрек ауруына шалдьқты.
Даниярдың осындай халге ұшырап жүргенін соңғы кезде анасы көп сезіп көңілі күннен-күнге мұңдана түсті. Даниярдға балам-ау, неге мұнша түңіле бересің деп сұрайын десе көңіліне қарап, қойшы өзі енді оңды-солды бопған уақытта өткенді есіне түсіріп көңілін бұзбай-ақ қояйын деп өзін басып жүрді. Райхан апаньң ойьна небір қорқыныш ойлар келіп, сол баяғы дәрігерлердің айтқан сөздері есіне түсіп қорқып,
Не?! Даниярымньң уақыт-күні бітіп, жақьндап қалғаны ма? Жоқ, жо-жоқ мүмкін емес менің Даниярым әлі көп жыл жасайды деп артьнан өзін жаман ойдан тоқтатады. Содан кейін жүрсе-тұрса Даниярдьң бет жүзіне қайта-қайта қорқынышпен қарай берді. Данияр анасының бір нәрсені сезгендігін біліп өтірік дым білмегендей анасының көңілін көтеремін деп ,
ой, апа, қандай бақытты жансыз? сізден бақытгы ешкім жоқ шығар. Осыдан бірнеше жыл бұрын қандай едік,? Міне қазір қандаймыз. Құдайға шүкір!
Інім де, ержетіп үйленетін кез келіп қалды. Айдосқа келінді өзім тауып беремін ,— деп қасында отырған кенже інсі Айдостың басынан сипап қойды.
Аидос биыл жиырма үшке енді қадам басқан болатын. Оның ойына үйлену деген ой осы күнге дейін келмепті. Осы ағасының сөзінен кейін бұл да өз емірін көп ойлайтън болды. Арада күндер өте бір күні анасының қасында отырып ары-бері жалтаңдап ,бір сезімді анасына жеткізе алмай, ақыры шыдай алмай
"Апа, мені үйлендірмейсіздер ме? Айдана жеңгеме сәл жеңілдеу болар еді. Сізге де көп көмегі тиер еді. Өзіңіз қазір көп шаршайтын болдыңыз. Айдана жеңгем бір өзі қай жағына болады?, — деп анасына қарап күліп қойды.
Райхан апа кенже ұлының осы сөзін есітіп қуанып,
-айналайын, жарқыным, шырақтарым, сендердің айтқандарыңды істемесем, көңілдеріңнен шықпасам мен мына өмірде неге жүрмін деп Айдостың басынан сипап қушағына жақьн тартып мейірлене қүшақтады.
Бұл сөзді естіген жеңгесі Айдананьң кеңілі көтеріліп, қайын інісіне ,Еркебала, жаным сол! сонымен менің қолымдымды қашан ұзартып бересің? деп еді , Райхан апа басын көтеріп,
— Даниярым, ініме өзім тауып беремін келінді деген, деп жымия күлді.
Данияр өзінің айтқан сөзін бұлай тез жалғасьп кетеді деп ойламаған еді. Әншейн анасьның көңілін көтеру үшін айтқан болатын. Енді міне анасы екеуі келін іздеуге тура келіп тұр. Жан інісі Айдостың үйленуіне қарсы емес, қайта үлкен қуаныш қой. Дені сау болса ел аралап жүріп жақсы келін тауып бергенге не жетсін шіркін.
Даниярды қинайтьн сол екі аяғының салған жерлері қақсап ауыратыны. Амал жоқ сөз берген соң сөзіңде тұру керек, "жіттің екі сөйлегені өлгені" деп өзіне-өзі серт беріп осы жұмысқа бел буды.
Үйінің айналасынан аттап алысқа, сыртқа шықпайтын Данияр жайлап-жайлап көршілерінің, үйлеріне барьп, біраз-біраз отырып қайтатын болды. Күңде барып жүріп, бір күні інісіне келін іздеп жүргенінің шет жағасьн айтады. Бір күн емес бірнеше күннің ішінде сөзден сөз шығып әйтеуір бір жерде бір бойжеткен қыз барын есітеді. Анасына келіп айтады. Райхан апа бұл сөзге жоқ демей бірден келісімге келіп, Айдосты ертіп сол қыздың үйіне бармақшы болады. Ол жерге Данияр езінің бара алмайтынын інісіне айтып орньна Әділ нагашысын қосып жіберетінін айтты. Айдос ағасының жайын түсініп, жоқ демей Әділ нағашысы, анасы және өзі үшеуі сол бойжеткеннің еліне айттыруға аттанады. Данияр Айдана екеуі ақ жол тілеп жолға шығарып салады. Сол күннен кейін Данияр бір күні жатар уақьггга әртүрлі ойға шомып мазасызданып ұйықтай алмай, біраз уақытқа дейін ары-бері аударылып жата алмай бір жаман-жаман сезіктегендей, көзін бадырайта ашып жатады. Басьн кетеріп жан-жағына қарап үйдің бәрін көзімен бір шолып шыгады. Бәрі тым-тырыс, қасында Айдана татті үйқыда жатыр.Әйелінің жүзіне біраз тамсанып, сүйсіне қарап тұрды да қасьңда жатқан Назым мен Жандостың беттерінен сүйіп қайта жайьна жайғасты. Жаны енді тыншыгаңдай болып көзін жұмып теріс аударылып жатайын деп жатқан кезде жоғарыда ілулі тұрған акесінің суретіне көзі түсіп,
Е, айналайын әкешім! Сен кеткелі мен не көрмедім.Өзің арамызда болсаң бұлай ешқашан қиналмаспа едім, деп
ішнен ойлап қатты күрсіне көзін жұмып жатып ұйықтап кетеді. Уйьқтап жатып әкесі келіп қасына"балам, айналайынн, қатты қиналдың-ау, бүйтіп қиналғанша келші маған, келші" деп енді құшақтай берген кезде, жооқ... деп, айғайлап басьн кетеріп, көзін ашып қараса түсі екен. Даниярдың даусынан оянған Айдана қорқып су алып келіп, ішкізіп жатып не болғаньн сұрайды. Сонда Данияр Айдананың сұрағына жауап берудің орнына әкесінің суретіне бір қарап,"жоқ қоштасқым келмейд! деп Айданаға қарап бұрылып қайта жатып қалады. Айдана Даниярдың жаман түс кергенін сезіп, -е, Алла! Өмірдің тыныштығын бер гөр,- деп ол да, жайына қайта жатып қалады. Сол түстер Даниярдьн, түсіне соңғы кезде жиі кіретін болып жүр. Қанша жаман түс көріп өзі қорқып жүргенімен, жан жолдасы, өмір серігі Айданаға ешнәрсесін де білдірмеді. Сейтіп
жүргенде күйеулікке аттанған інісі Айдос та бір бойжеткенді қолынан жетектеп келіп ағасының алдына қуанып барып басын иіп,
-аға, өмір бойы қарыздармын апам екеуіңізге! Сіздер айтпағанда мен жүре берер ме едім. Міне өзіңіздің тауып берген сүйікті келініңіз,- деп, қасындағы қалыңдығына қарай басын бұрды. Данияр қуаныштан көзіне жас алып,
-бақытты болыңдар, -деп екі жастың маңдайларынан сүйіп арқаларынан қақты. Сол солақ екен ауыл адамдары да, бір-бірінен есітіп жиналып қалыпты.
Айдостьң қалыңдығы сол ауылдан сегіз жүз шақырымдай жерде тұратын. Сүлтан деген шопанның тұңғышы он алты жасар Жамал деген қыз болатын.
Міне, Райхан апаның кенже ұлы Айдос та отау тігіп шаңыраққа шаңырақ қосып, үлкен бір жанұяның бірі болды. Той қызық болып, екі-үш күнге созылды. Той бітіп барлығы тарай бастаған кезде Данияр үлкен қариялерды шығарып салып келе жатъп, үйіне жетпей басы айналып, көзі қарауытып біраз есік алдында тұрып қалды. Еш жазыла қоймаған басы одан сайын күшейіп, аяғы қалтырап, сөйлеуге шамасы келмей сол жайында тұрып қалды. Оны көрген әйелі Айдана айғайлап жүгіріп келіп, -апа, апа деймін деп, анасын шақырып, өзі Даниярды басынан көтеріп ,-не болды жаным тұршы, бірдеңе десеңші! неге үндемейсін?" деп құшақтап, өзін ұстай алмай айғайлап жылап жіберді. Айдананың дауысьн естіген әлі алысқа кете қоймаған жұрт қайта жинальп , Даниярды көтеріп үйіне кіргізіп жайына жатқызды. Әрқайсысы әр жақтан су сеуіп бетінен қағып еді Данияр көзін жыпыльқтата сәл ашқандай болды. Бәрі үнсіздене қалды. Данияр көзін болар болмашы ашып жан-жағына көз жүгірте қараса айналасында өзін қоршаған аяулы анасы, сүйікті жары Айдананы, ұл-қызы Назым мен Жандосты және кенже інісі Айдос пен жаңа түскен келіні Жамалды көрді. Сонымен қатар өзін қоршаған ауыл адамдары да болатын. Данияр сәл үнсіздене отырып, өзіне сәл де болса күш жинағаңдай болып көзін қаттырақ ашып, анасына қарай
апа, мен сіздерге көптен бері айта алмай жүрген едім, сіздердің мазаларыңызды алмайын деп. Әкем соңғы кезде жиі түсіме кіріп, өзінің қасына мені шақырып жүр. Күнде түнде келіп қолымнан ұстап, -жүр деп, езіне қарай тартады, Мен сонда жоқ деп, жауап беретін едім. Міне менің сол әкемнің қасьна баратьн күнім жеткен сияқты. Апа, мені кетті деп жыламаңыз, мен кеткеніммен міне артымда бір үйдің қожасы бола алатын Айдос інім бар осыған сеніңіздер дей берген кезде
— жоқ, Данияр, қайда барасың,? мен сені ешқайда жібермеймін, Назым мен Жаңдосты қайда тастап кетесің? жоқ жібермеймің жаным, кетпеші ешқайда, — деп Айдана бар даусымен айқайлап Даниярды жұлқылай жылады. Қасыңда тұрған Айдос,
-ағатай қайда барасыз,? Мына сөздердің бәрін шынымен айтып тұрсыз ба? Жоқ! Бәрі өтірік әлі-ақ жазылып кетесіз! бұлай демеңіз, — деп Айдос та ағасының көкірегіне басын қойьп біраз өзін басты.
Анасы сонда жоғары қарап екі қолын кең жайып,
— о, қүдай ! мен не жаздым саған. Жастайымнан жесір қалдырдың, баламньң екі аяғын алдың, енді ол аз дегендей Даниярымды алмақшысың ба? Мені жесір қалдырып, баламньң екі аяғын алғаның жетеді ғой.! Даниярымды алма, артындағы екі баласы мен жас әйелінің көз жасын қорлама. Алғың келсе мені ал. Балдарыма тиме. Бұлар әлі жас. Өмірдің бар қызығын көрсін — деп, Қүдайға жалбарынады. Сонда Данияр:
Жоқ, апа, әкем сізді емес мені шақырып жатыр. Сіз жасаңыа , мына менің артымда қалған сол Назым мен Жандосты және айелімді сізге тапсырамьн, Өзіңіз қарап, бағып, қызығын көріңіз— деп анасын тоқтатып, кенже інісі Айдос пен келіні Жамалға қарап , бақытты болыңдар. Айдос өзің бәріне бас-көз бол деп, біраз қимастай қарап тұрды да айелінің қолындағы Назым мен Жандосты алып бауырына қыса басып, -айналайын алтындарым. Әкелеріңді жоқтатпай өсіңдер, менің жасамаған жасымды сендерге берсін қүдай,— деп тағы да бауырына басып мейіріммен мейірлене қүшақтады. Қасында тұрған Айдана шыдай алмай тағы да,- жоқ деп айғайлап жылап жіберді. Данияр Айдананың басын көтеріп өзіне жақын тартып,
-Жаным, мен сені өміріңнің соңына дейін бақьтты қыла алмадым кешір мені. Тағдырым осы екен қайтейін, енді қалған өміріңді бақытты қылатын осы екеуі деп сөзін бітер бітпес Данияр отыз жеті жасында Қоштасқым келмейді амал қанша деп хош айтысып мәнгілікке көзін жұмды. Жанұясы жабылып бастарын қанша тау-тасқа ұрса да пайда болмады. Сол кеткеннен мол кетті. Даниярды көре алмай қалған егіз қарындастары да қанша жылағанымен еш пайда таппады. Даниярдьң өлімінен кейін көп ұзамай анасы Райхан апа да жүрек ауыруынан қайтыс болды.
Бір кездері, құдай Райхан апаньң жанұясына көпгеген қуаныштар мен бақ-береке берса, енді міне сол берген қуанышы мен бақ-берекесін құдай өзі қайта алды.
Данияр мен Райхан апаньң көрмеген көп қуанышы мен қызығьн осы артьнда аңырап ҚАЛҒАН ұл-қыздары — Айдос, Жамал, Айман мен Шошан, жұбайы Айдана мен бес жасар қызы Назым мен төрт жасар ұлы Жаңдос керсін!
1994 ж