Ғарыш техникасының күнбе-күнгі дамып келуі, адамдарды бірнеше он жылдықтан кейін айды толық игеруге мүмкіндік береді. Алдымен ғарыш кемелері мен станциялары едәуір үлкен геостационарлы орбиталарға айналады да, одан соң ай маңындағы кеңістікке алмасады. Геостационарлыорбита дегеніміз - бұл Жерден шамамен 35800 км биіктіктегі шеңберлер экваторлы орбита.
Әрине адамдарға Ай не үшін қажет, одан қандай пайда түседі деген сұрақтар тууы мүмкін.
Адамдардың соңғы жылдардағы шаруашылық әрекеттерінде басты мақсаттардың бірі болып отыр. Бұның бәрі энергия көзінің, пайдалы қазбалардың, таза және тұщы судың жетіспеушілігінен шығып отыр. Біздің планетамызда жоқ заттардың орнын алмастыру қажет. Сол себепті адамдар Айға көз жүгіртеді. Бұл біздің ғарыш кеңістігіндегі көршіміз.
Айдың жерге жақындығы және жаңа ғарыш техникасына қолайлы болуы оны жердегі проблемаларды шешуге пайдалануға әкеліп соғады.
Ай ресурстарын мақсатқа сәйкес қолдану деген кезде, тек қана пайдалы қазбаларды іздеп, оларды өңдеу емес, табиғи серігімізді қажетті потенциалды ресурстарды ғарыш саласының дамуына сай қолдану.
Қазіргі заманғы жоғары дәрежелі өнеркәсіптің өркендетілуі жылма жыл бізді дүние жүзілік экологиялық апатқа әкелуде.
Ай бізге қалай көмектеспек, егер онда ауа да, су да болмаса?
Әрине, Айдан ешкім су мен ауа әкелейін деп жатқан жоқ. Бірақ та жердегі индустрияны, әсіресе зиянды реактивті және химиялық өндіріс орындарын Айға апаруға болады. Үлкен бұл жұмысты жүзеге асыру үшін қиын да, ауыр жолдардан өту қажет, міне, осы жолдың бастамасын ХХІ ғасырдың 1 жартысында қалау керек.
Айға қоныстандырудан бұрын, алдымен тұрғындарды қалай оттегімен және сумен қамтамасыз етуді ойлау қажет. Сонымен бірге тіршілікке қажетті заттарды жергілікті орында қайдан алуға болатынын қарастыру керек. Жерден бәрін тасу мүмкін емес қой!
Айдағы негізгі жыныс құрайтын минерадарда орташа алғанда 40% оттегі бар. Бұл минералдар пироксен, плагиоклаз, ильменит болып табылады. Осыларды оттегіні өндіруде қолдану қажет. Ай топырағынан оттегі ал технологиясы жердегі зертханаларда пайдаланылған. АҚШ-та Ай бетінде оттегіні өндіру өнеркәсібіне автоматтандырылған завод жобасы жасалған. Бұл заводтың өндіргіштігі - -жылына 1000т дейін оттегіні құрайды.
Негізгі тапсырмалардың бірі – бұл суды алу және қорландыру болып табылады. Ай бетінде жоғарғы мұз жамылғылары ретінде көп су құрамының болуы мүмкін жағдай. Соңғы ашылған «Ай күмбезі» деп аталатын аймақ түгелімен мұз басқан ай бетінің шыңдары. Олардың гидролакколит деп те атайды. Айдағы мол су қорлары мүмкін осылар шығар.
Негізінде күн желінің ағына мен галактикалық ғарыштық сәулелер гелиймен араласқан таза сутегін құрайды. Есептеулер нәтижесінде 1млрд жылда 1 см² ай бетіне корпускулярлы сәулелену түрінде 10г сутегіден түсу керек екендігі анықталды. Ай реголиті губка тәрізді суды өзіне сіңіріп алады. Ай пайда болғаннан бері оның бетіндегі реголиттің 1м³-де 1 литр су жинақталған. ....

Жұлдызша ересектер тобы
Білім беру саласы: Шығармашылық
Бөлімі: Сурет салу
Өтпелі тақырып: Қысқы табиғат ерекшеліктері
Тақырыбы: Қар кесегі
Мақсаты:
Бімділілік: балаларға дәстүрден тыс үрлеу әдісі бойынша қар кесегін түтікшемен үрлеп салуға үйрету. Қысқы табиғат ерекшеліктерін ажыратуға, атап айтуға үйрету.
Дамытушылық: қысқы ойын түрлерін, есте сақтау қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: эстетикалық талғамдарын дамыту, табиғатқа деген сүйіспеншілікке, қамқорлық жасауға тәрбиелеу.
Қолданылатын көрнекі құралдар: қар кесегінің суреттері, кляксография әдісі ақ қағаздар, қысқы табиғат ерекшеліктерін ажырататын видео ролик.
Қажетті құрал - жабдықтар: тушь көк түс, гуашь ақ түс, ақ қағаз, сүлгі, түтікше видео ролик.
Сөздік жұмыс: Қар кесегі.
Көптілділік: Қар - снег - snow .....

Мақсаты: Оқушыларға табиғатта болатын қарым - қатынас жайлы, өсімдік пен жануарлар өмірінің сыртқы әсермен, адамның іс - әрекетімен байланыстылығын түсіндіру.
Балалардың ой - қиялын дамыту.
Барысы: І. Таныстыру.
ІІ. Өнер сайысы.
ІІІ. Тез ойла, тез тап.
IY. Табиғатты аялайық.
Y. Кім көп біледі?
YІ. Тығырықтан шыға білейік.
YІІ. Ескіден қалған асыл сөз.
Y ІІІ. Жыл мезгілдерінің арулары. .....

Әрбір организм барлық уақытта өзінің тіршілік ортасында басқа да организмдермен тығыз байланыста, олармен әртурлі қарым-қатынаста болады, анықтап айтқанда сол организмсіз тіршілік қабілеттілігі тоқталады. Сондықтан да сол тіршілік ортасында организмге әртүрлі биотикалық факторлар әсерін тигізеді. Сондықтанда табиғатта бір-бірімен топтар құрып, бірігісіп, бір-бірінін, тіршілік өміріне бейімделіп өмір сүреді.
Сонымен биоценоз немесе экологиялық топтар дегеніміз тірі организмдердің (жануарлар, өсімдіктер, саңырауқұлақтар, микроорганизмдер) бір жерде бір-бірімен өзара байланыста тіршілік ету жағдайын айтады. Бұлардың мекендейтін жері орман, көл, теңіз, тоғай, дала, шөл дала, тау т. б. жерлер болуы мүмкін.
Биоценоз деген атауды немістің ғалымы Карл Мебиус 1877 жылы Солтүстік теңіз устрицаларын зерттегенде ең бірінші рет ғылымға енгізген еді. Осы атауды тек тірі организмдердің топталып тіршілік ететін түрлеріне, белгілі бір ортаға бейімделуіне, осы ортада көптеген жылдар бойы өмір сүретін осы ортаның абиотикалық факторларына бейімделген түрлердің топтарына қолдануды ұсынған болатын. «Биоценоз» деген атау қазіргі экологиялық әдебиеттерде бір территорияның бөлігіндегі мекендейтін организмдерді айтқанда жиі қолданылып отырады. Мысалы, шырша биоценозы, шөлді жердегі шөптесін биоценозы, бетегелі дала биоценозы немесе егістік биоденозы деп құрлықта бірыңғай орналасқан өсімдіктердің атауына да қолдануға болады. Сонымен бірге біз тек, өскен өсімдіктерді ғана атап отырған жоқпыз, соған қоса осы мекенде тіршілік ететін басқа да тірі организмдерді (жан-жануарларды, микроорганизмді) айтамыз. Осындай атау тіршіліктің мекені су ортасы да аталады, мысалы су жағасындағы құмды немесе батпақты топырақтар биоценозы, абиссать тереңдігі, пелаги биоценозы деп атауға болады. Ал кейбір майда, азғантай бөлікті алып жатқан
биоценоздар да болады (мысалы, ағаштың сабағында немесе жапырақтарында, мүктер алып жатқан батпақтарда, індерде, муравейниктерде, шірінді ағаш сабақтарында, түбірінде), оларда басқа атаулар қолданылады «микротоптар», «биоценоздық группалар», «биоценоздық комплекстер» т. б. Бірақ сонда осындай майда биоценоздар көлемі жағынан үлкен, өте күрделі биоценоздың ішіне кіреді. Мысалы, мүктер мен қыналардың ағаштар сабағындағы топтары осы орман биоценозының бір бөлігі деп қарауға болады. ....

Табиғат адамдарға берілген үлкен сый. Табиғат пен адам егіз ұғым. Табиғаттан адамдар, таза ауа жұтады, бойларын сергітеді. Табиғат деп тау-тас,өзен-көл, орманды айтамыз. Адамдар табиғатқа серуендеуге шыққанда тазалық сақтамайды, жерге қалдықтарын шашып, табиғатқа немқұрайлы қарайды. Сосын экологияны өз қолдарымен....

Қазақстан жер көлемі бойынша әлемде 9 -шы орынды иеленіп жатқан ел. Осы ұлан байтақ даламыздың табиғатын ешбір елмен салыстырып, ұқсастығын тауып айырмашылығын ажыратпас едім. Өйткені, ешбір табиғат қазақ даласының құнарлы топырақ , мөлдір су, шүйгін шөп , текті талдарына жетпейді.
Қазақстанның табиғаты, таза ауасы дегенде алдымен Бурабайды елестеміз,еске аламыз. «Қазақстанның Швейцариясы» дейміз. Жоқ, керісінше, Швейцарияны «Қазақстанның Көкшетауы» десін!......

Білімділік: Балаларға қоршаған ортадағы тірі және өлі табиғат туралы түсінік беру. Олардың бір - бірімен байланысы жайлы мағлұмат беру, танымдық әрекетін шыңдау.
Дамытушылық: Сөздік логикалық қабілеттерін, ой - қиялдарын, қызығушылық сезімін дамыту.
Тәрбиелік: Өз ойларын толық жеткізе білуі, дүниетанымын кеңейтіп, табиғатты қорғауға, адамгершілік қасиетке тәрбиелеу.
Көрнекіліктер: слайд суреттері жануарлар, өсімдіктер аңдар, жемістер, көкөністер.

1. Ұйымдастыру кезеңі:
Табиғат біздің анамыз,
Табиғатқа баламыз.
Иіліп сәлем береміз,
Біз әдепті баламыз. .....

Қу талақай үйірілген,
Желден шүй кейірілген.
Құйын

Бір хайуан елге мәшһүр таңғажайып,
Жүреді кейде көп боп, кейде азайып.
Барлығы көпке мәлім болса - дағы,
Еш адам ұстай алмас ебін тауып.
Құйын

Жұмбағым жұтылды,
Ойға қарай құтылды.
Құйын

Өрге қарай құтылды,
Сырына келіп қосылса,
Өз - өзінен құтырды.
Құйын .....

Мақсаты
• Күзгі табиғаттағы, ауа райындағы өзгерістерді байқай отырып, артикуляциялық және дауыс аппаратын дамыту;
• Қойылған сұрақты тыңдап, дұрыс жауап беруге тәрбиелеу;
• Табиғаттағы, ауа райындағы өзгерістерді байқауға талпындыру.
Құрал - жабдықтар, көрнекіліктер орман макеттері, шырша, аққайың, терек, емен, бұталар; қоян, түлкінің суреттері, жапырақтар.
Сөздік жұмысы
қалқып, мүлгиді, ішік.
Билингвалды компонент
жапырақ - лист, орман - лес, күз – осень

Мотивациялық - қозғаушылық
Жылулық шеңбері
Қайырлы таң!
Қайырлы таң, мөлдір көздерім!
Қайырлы таң, жұмсақ қолдарым!
Қайырлы таң, мықты аяқтарым!
Қайырлы таң, арайлы күн, аспан!
Өлең тыңдаймыз
Мақсұт Неталиевтің «Күз суреті» өлеңін оқу:
Сары ала жапырақтар,
Қонады қалқып ұшып.
Мүлгиді атырап бар,
Жамылып алтын ішік.
Бу шығып бүйірінен,
Ағады жылға - бұлақ.
Сұрақтар қою:
- Балалар, бұл өлеңде не туралы айтылған, қандай жыл мезгілі туралы жазылған?
Жауаптарын тыңдап, толықтыру.
Жаңылтпаш айтамыз
Санай бер, қарай бер,
Бояуы жүз, келді күз.
«Жапырақтар» тыныс алу жаттығуы
Жіпке байланған жапырақтың үлгісіне үрлету.
Жапырақтардың қайда ұшып баратыны туралы сұрақ қойып, балаларды орманға серуенге баруға шақыру.
- Көзімізді жұмып, сары жапырақтар сияқты айналып, орманға ұшып барамыз. .....

.Бімділілік: балаларға дәстүрден тыс үрлеу әдісі бойынша қар кесегін түтікшемен үрлеп салуға үйрету. Қысқы табиғат ерекшеліктерін ажыратуға, атап айтуға үйрету.
Дамытушылық: қысқы ойын түрлерін, есте сақтау қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: эстетикалық талғамдарын дамыту, табиғатқа деген сүйіспеншілікке, қамқорлық жасауға тәрбиелеу.
Қолданылатын көрнекі құралдар: қар кесегінің суреттері, кляксография әдісі ақ қағаздар, қысқы табиғат ерекшеліктерін ажырататын видео ролик.
Қажетті құрал - жабдықтар: тушь көк түс, гуашь ақ түс, ақ қағаз, сүлгі, түтікше видео ролик.
Сөздік жұмыс: Қар кесегі.
Көптілділік: Қар - снег - snow

Мотивациялық – қозғаушылық
Шаттық шеңбері.
Қыс келді, қыс келді
Ақтарып ақ қарды.....