КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАРДЫҢ ҚҰҚЫҒЫНА ҚОЛ СҰҒАТЫН ӘКІМШІЛІК ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚТАР

Кодексте, кәмелетке толмаған адамды әкімшілік құқық бұзушылық жасауға тарту, кәмелетке толмаған адамды мас болу күйіне дейн жеткізу, кәмелетке толмағандардың түнгі уақытта ойын-сауық мекемелерінде болуына жол беру, он сегіз жасқа толмаған адамдарға темекіні және темекі бұйымдарын сату және олардың сатуы бойынша жасалған іс-әрекеттер бойынша жазалар қолданылатыны көрсетілген.

Ғылыми жобалар
Толық

Туған жерін сүйе алмаған, сүйе алар ма Туған елін

  Туған жер-адам өмірінде киелі орын алады.Нақты осы жер оны елі мен өткенімен және болашақпен байланыстырады. Міне,сондықтан да тіпті балалық шақтан бастап-ақ адамда Отанға деген махаббат сезімі оянады.Әрбіріміз үшін Отан ошақ басынан басталады.Туған жер,туған көше,туған қала мен үшін туған жер.Менің Отаным кішкентай болса да,мен үшін аса қымбат жер ол Жетісай қаласы. Дәл осы жерде менің көңілді де,шаттықты уайымсыз балалық шағым өтуде. Туған жерді ұзаққа қимайсың.Оған деген сағыныш сезімі басым тұрады.

Сен әрқашан өзің бармасаң да ,оймен қиялдап туған көшені,есіктің алдында"атаңның үйге кір"деген сөздері еске түсіресің.Жүректің әлсіз дүрсілі естіледі.Қазір бой жеттім,бірақ та өмір бойы мен үшін балалық шақтағы туған аула мен көшем менің кішкентай отаным.Сонымен бірге мен елімнің кішкентай бөлшегімін,оның бүгіні мен болашағымын.Сонымен қатар,туған жерім қасиетті де құтты қоныс.Ол мені құшағында мәпелеп қана өсірген жоқ,ол маған тәлімін,тәрбиесін берді.Сонымен қатар еңбекке баулыды.Оның төсінде үйренгенім мен түйгенім көп.Ондағы жасыл түгі басылмаған керіліп жатқан керейшық кең дала мені салмақтылық пен сабырлыққа,кеңпейілділікке тәрбиелейді.Ай жаныңда тыныштық сыйлап,анда-санда әрлі -бері сипап өтіп,қытырыңа тиетін,барары мен келері беймәлім ерке жел еркіндікке үйретсе,сыңғыр күлкісі еріксіз еліктіретін бұрымды өзен-ару бір байыппен сылдырлап ағып, сабырлық пен байыптылыққа баулиды...... 

Эсселер
Толық

Сатиралық ертегі: Рахымның бай болмағаны

Бұрынғы заманда үш сарт болыпты. Бұлар әпиін тартып, боза ішкеннен басқа түк білмейді екен. Бір уақытта бұлардың әпиіні де, бозасы да, һәм жарты тиын ақшасы да қалмапты. Бұлар қалайша ақша табамыз, – деп ойланды. Қанша амал ойласа да, ешбір ойының қисыны келмеді.
– Уай, ақша, уай, әпиін, боза! – деп, сарттар анда-санда күрсініп қойып, тағы да үндемей отырар еді. Бұлар бүйтіп отырғанда жандарынан бір қатын басына үлкен шелек қатықты қойып, өтіп барады екен. Сол арада тұрып қатын айтты:
– Біреуің мына қатықты үйге жеткізіп берсеңдер, жиырма бес тиын ақша берейін, – дейді. Бұлардың арасынан бір Рахым деген сарт:
– Мен жеткізіп берейін, – дейді.
Шелектегі қатықты алып, Рахым басына қойып, қатынның артынан бірге жүріп отырды. Бұлар қымбат бағалы әртүрлі пұлдары жайнап тұрған лапкенің алдынан өтті.
Рахым лапке менен пұлды көріп, өзіне-өзі айтты:.....
Ертегілер
Толық

Жұмағали Саин (Маған күш бер)

(Иван Франкодан)

Туғызған бар әлемді анамсың, жер,
Майданда қайыспайтын болайын ер
Күшіңнен көлдей болған түбіндегі,
Ей, ана, бір тамшысын маған да бер.

Жылылық бер кеудемді кернегендей,
Қан тасып, сезім көкке өрлегендей,
Адалдық, туысқандық бер адамға
Өмірде тасқындай боп кеулегендей......
Өлеңдер
Толық

Бұйырмаған бақ

Жоқ, оған бұл керек емес еді. Біреу кеудесіне қолын сұғып, жүрегін суырып алып жатқандай көрінді өзіне. Амал қанша? Енді қайтсін? Не істей алады? Көзінен аққан көлдей жасқа тұншығып қаламын ба деп те ойлады. Жоқ, олай емес, оның мына жағдайында сол тұншыққаны жақсы еді. Бірақ, амал қанша, олай да болмады. Көздерінен парлап аққан жасқа беті жуылып тұра берді. Өксік тамағына тығылып, бір кезде өзінің денесінің де селкілдей бастағанын сезді. Енді қайтсін? Енді қайтсін қыз байғұс?! Өзінің сүйгені қарсы алдында тұрып бұның өмір бойы бақытты бо луын тілеп тұр, ал бұл болса, өзге жігіттің қолынан ұстап жас жұбайларға арналған стол басында тұр. Өмір де осындай болады екен-ау...

Дене мұздай, көзде жас, бұл қыздың ендігі ойы не екен? Сыртынан қарасаң қуыршақтай! Өмірде бұл қыздан асақан бақытты, асқан сұлу қыз жоқ секілді бір көрген адамға. Әп-әдемі ақ көйлек, сұлу келбеті, маған қара дегендей қап-қара көздері... Бірақ сол көздері жастан бір құрғамады. Өз сүйген жігіті мұны бақытты ете алмады. Әлсіздігі болар, бәлкім... Ал бұл болса, ол жігіттің қасында жүргеніне мәз болып, сонымен өткізген әр күніне шүкіршілік етіп жүре беріпті-ау, ақымақ қыз! Не істесе екен? Қайтсе болады? Бәрін тастап қарсы алдында тұрған сүйікт ісінің мойнына барып асыла кеткісі келді. Бірақ, амал қанша? Іші қан жылап, жүрегі миллиардтаған бөлшекке бөлініп жатқандай болды.

« ...Қалай ғана мені өзге біреудің қолына еркін беріп қойдың? Қалай ғана осылай менен еш қиналмай-ақ бас тартып тұрсың? Мені біреудің қолына, құшағына өз еркіңмен итере салғандай болдың ғой сен! Солай жасап тұрсың да! Менің не жазығым бар еді? Неге? Менің бар жазығым – сені өзімнен де артық сүйгенім бе? Неге? Неге екеуміз бірге бола алмаймыз? Біз кімге кедергі бола аламыз? Жоқ! Маған сенсіз өмір сүрудің еш қажеті жоқ. Сенсіз күнімді елестете де алмаймын. Мені сүйе тұрып, неге менен өз еркіңмен бас тарттың сен? Қалай ғана мені шырылдатып таптап кетесің? Расымен де, енді екеуміз ешқашан қосылмаймыз ба? Енді ешқашан сенің жүзіңді көрмеймін бе? Сенсіз қалай өмір сүрем? Қалай? Қалай?...».....
Махаббат хикаялары
Толық

Туған жерін сүйе алмаған, сүйе алар ма туған елін

Туған ел.... Туған жер... Осы екі сөзде ғана қаншама ой,мағына жатыр десеңізші? Туған жердің қадірін әркім әрқалай түсінетін шығар. Туған жерге деген сүйіспеншілік өз үйіңді,өз шаңырағыңды қадірлеуден басталады. Отбасыңда бойыңа дарыған жақсы қасиеттер өсе келе туған жерге деген сүйіспеншілікке айналады. Ақындар жырға қосып жырлағандай,туған жер маған күш-қуат беріп,өз өлкемнің жанашыры болуына шақырады.

Мен өз балалық шағымды өткізген аяулы мекенім туған жерімді ыстық сезіммен,шын жүрегіммен сүйемін. Мен үшін туған жер дүниедегі ең ұлы деген нәрселермен пара-пар.Себебі-мені жылытып әлпештеп өсірген анам,аялап өсірген әкем,аға-әпкелерім,туған-туыстарым,достарым,маған білім беріп,білім жолына жетелеген ұстаздарым,дүниеге келген жерім. Менің отаным-аса үлкен болмаса да,мен үшін аса қымбат,әрі киелі жер-Орал қаласы.

Осы мекенде мен өзімнің бейкүнә,көңілді де шаттыққа толы,уайымсыз балалық шағымды өткіздім. Туған өлкем-Оралымның ауасы,алғаш балабақшаға келген күндерім,мектеп табалдырығын алғаш қадам басқан сәттерім,сыныптастарым мен достарыммен өткізген әр уақытым,таныстығым.. Бәрі де әлі есімде. Туған жердің ауасы да,суы,жайлаған жасыл желегі,күні мен түні,даласы ыстық болып келеді. Туған жерімізден жыраққа,алысқа кетсең туған жерімізді,үйімізді сағынып отырамыз......
Эсселер
Толық

Туған жерін сүйе алмаған, сүйе алар ма туған елін

Туған жерін сүйе алмауы дегеніміз, меніңше адам баласы дүниеге шыр етіп түскен жерінен бастап, өсіп- өнген, жүрген ортасын ұмытып, туған елін, өзі жетіліп толғандай болған адами қасиеттен жұрдай адамдарды айтуымызға болады. Нақтырақ айтсақ, өз елін ұмытып қана қоймай, тілін, дінін, салт- дәстүрімен әдет- ғұрпын, халықтық дәстүрге сай ырым- жоралғыларын білмейді.Сондай адамдардан өз Отанына жаны ашымай, ұлтараздықты қоздырып , іріткі салатын ойларды айту –адамдық іс емес екенін айта аламыз. «Елінен безіп, елсізде өлгеннің, екі көзін қарға шұқиды» - демекші, белгісіз бір себептермен адасып, елін сатқан адамдар өзге елдерде де өмір сүре алмай ,өз қателіктерінен опық жеп жатқандар қаншама? Екі көзін қарға шұқуы , қарғаның қара ниеті құс екені, опасыз адамдарды бірден білетіні байқалады. Сонымен адамгершілік қасиеттен ада, яки өзінің ұлтын айтуға ұялатын, тіпті өзі туған ата- анасынан жеріп, тани алмауы, адамды есалаң, мәңгүрт етеді.

Әрбір адам баласы, туған жерін, туған ауылдың ауасын, туған өлке табиғатын, туған тілін сағынбайтын адам кемде- кем шығар. Мен туған жер, ақ төбенің баурайында орналасқан Ақтөбе қаласында тудым. Ақтөбе қаласы өзге өңірлерден өзгешелігі Елек өзенінің үстінде орналасқан. Қысы ақ түтек боран болса, күзі ақ жауынды нөсерелете жауатын, көктемі күн ылғалды, жазы қоңыр салқын болатын қала, мен үшін ең ыстық, ең қымбат атамекен болып келеді.Осы қалада мектеп қабырғасында болып, кейін өзім қалаған тілдің шебері болуы арманыммен оқу бітіріп, қазіргі балаларға жылылық мейірім төгетін ұстаздық қызметімді жалғастырудамын. Ең алдымен Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К.Тоқаев жолдаған «Сындарлы қоғамдық диалог- Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі» атты тақырыптағы Жолдауында көрсетілген «Қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде рөлі күшейіп, ұлтаралық қатынас тіліне айналатын кезеңі келді» айтқандай, қазақ тілінің мәртебесін арттыруына кішкене болса да ықпал етіп, іскерлік кездесу тілі ретінде қолданылуына болашақ өскелең ұрпақты үйретуге атсалысудамын......
Шығармалар
Толық

Маған қымбат ашық аспан

Соғыс... Әлемнің барлық тілдеріндегі ең үрейлі сөз. Ұлы Отан соғысы ХХ ғасырдағы ірі оқиға болып, тарихқа қасіретті беттер қосыты. Мен бақыттымын. Өйткені мен өз көзіммен соғысты көрген жоқпын. Осы сұм соғысқа біздің құрдастарымыз қатысқаны туралы ойлаудың өзі ауыр. Төрт жыл бойы адамдар қанды қырғынның, зұлымдықтың, қатігездіктің салтанат құруына куә болып, онымен күресіп, күл талқан етіп жеңді. Аязға, суыққа, аштыққа, жау оғына шыдап, ұйқы туралы ұмытты. Соғыста менің халқымның адам баласына тән ең жақсы қасиеттері: батылдық, ерлік, қайсарлық, кіндік қаны тамған жеріне деген сүйіспеншік сезімі бой көтерді. Қанша қиындық көрсе де сағы сынған жоқ. Соғыс адал, мейірімді адамды қатігез ете алмайды, олай болуы мүмкін емес. Жаратушы табиғаттың заңына ол қайшы келеді. Сол жылдар туралы естеліктерді майданнан келген бір жапырақ қағаз, жұпыны ғана ашық хаттар, ардагерлердің кеудесіндегі алқалар сақтап келеді. Соғыс ешқашан ұмытылмайды. Соғыстың түнегін, азабын көрген жауынгердің, баласынан, қосағынан айрылған ананың, талай адам көз алдында бақилық болып кеткен майдандағы дәрігердің түсіне енері анық.
Жаңғырып орны жараның,
Жазылып әлі кеткен жоқ,
Жоғалтқан ұлын ананың,
Көз жасы әлі кепкен жоқ .......
Шығармалар
Толық

Адамның өмірін жалмаған соғыс

1941 жылы соғысты кім бастап, оған адамзат тарихында бұрын-соңды болып көрмеген қандай қатер төніп тұрғанын бірден сезді. 1941 жылдың 22 маусымы, таңғы сағат төрт. Бұл күні талай шаңырақты от шарпып, миллиондаған адамның өмірін жалмаған адамзат тарихындағы ең сойқан соғыс басталды. Фашистік Германия Кеңес Одағына басып кірді. Ұлы Отан Соғысы деген атпен тарих дәптерінің парағына қанды әріптермен таңбаланған зұлмат қантөгістің алапатынан қазақстандықтар да шет қалмады. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ерлігі үшін 500 қазақстандық Кеңес Одағының Батыры атағын алды. 1418 күнге дейін созылған Ұлы Отан соғысы Қазақстан тарихында өте күрделі кезеңдердің бірі. Соғыс - күйретуші күш! Барды жоқ ететін, тауды жер ететін. Тіршілік атаулының бәрін жалмап жұтатын ажал. Бұл сол кездегі кеңес халқының ер жүректілігі мен төзімділіктерін паш ететін, тарихта мәңгі қалатын күн. Мен соғысты жек көремін.
Соғыс адамдарға азаптан басқа ештеңе бермейді. Елімізді қорғау үшін адамдар соғысқа аттанды. Бірақ бұл соғыстан тек кейбір адамдар тірі қалып, үйлеріне қайтты. Қайтыс болған адамдардың үйлеріне қара хат жіберілді. Зар жылап отырған аналар үмітін үзбей, оларды күтеді. Баласының өлгенін ешқандай ана мойындамайды. Сөйтіп жүріп, ауырып, бұл дүниеден өтеді. Осындай жағдайды ойласам, көңіл-күйім түсіп, көзімнен жас шығады. Мұндай соғысты кім жақсы көріп, кім қалайды. Мен соғыстың ешқашан болмағанын тілеймін. Біз қазақтар бәріміз біргеміз. Бұл біздің ең басты байлығымыз. .......
Шығармалар
Толық

Зәр тоқтамағанда оқылатын дұға

Бисмиллаһир-Рахманир-Рахим!
Иә мән йухиққул хаққа би калиматиһи. Иә мән лә муъаққиба ли хукмиһи. Иә мән лә радда лиқазаиһи, иә мән иәхулу байнал мари уә қалбиһи. Иә мән лә йанфа аш шафаъату илла би изниһи.
Дұғалар
Толық