Ақшаның пайда болуы, мәні және қызметтері” атты осы курстық жұмыста ақшаның пайда болуынан бастап, Қазақстан Республикасының 1993 жылғы реформасы аралығын қамтып, ақша туралы жалпы мәліметтер берілген. Бұл жұмыс негізінен I, II және III бөлімнен тұрады. Әр бір бөлімде ақша туралы тереңдей мәселелер қозғалған.
Ақша ертеден адамзат пайда болуымен қатар өмір сүріп келеді. Ғасырлар бойы ақша өзгеріп отырған және бүгінде олардың жағдайы аяқталған, соңғы фраза болып табылмайды.Бұл жұмыстың бірінші бөлімінде ақшаның пайда болуына көңіл аудардым. Таур айналысының таралуының дамуы процесінде жалпыға бірдей эквивалент формасында әр алуан тауарлар болған: мал, тері, бақалшақ, металл бұйымдар және тағы басқалар. Мұның барлығы тауар өндірісі мен тауар айналысының болуына негізделген ақша қажеттігінің себептерін түсіндіреді.
Экономикалық категория ретінде ақшалар өндіріс және бөлу процесінде адамдар арасындағы экономикалық қатынастарды бейнелейді. Мұнда ақшаның 5 түрі қызметі көрсетіледі, сонымен ақша түрлері де берілді.
Ал екінші бөлімде қарастырылып отыған ақшаның айналысына бет бұрдық. Сонымен қатар металл ақша айналысымен қағаз ақша айналысына үлкен мән берілген. Ақша көрсеткішінің негізгі сандық көрсеткіштерінің бірі ақша мпссасы мен ақша базасы туралы жазылған.
Ал ақарғы бөлім Қазақстан Республикасындағы ақша жүйесіне жалпы тоқтай кеттім. Ал келесі кезекте ақша жүйесі жұмыс істейтін, іске асатын орны «Ұлттық Банк» туралы, яғни қызметтері мен міндеттері жазылды. Шаруашылық механизмінің құрамдас бөлігі ретінде ақша жүйесі қоғамдың ұдайы өндіріс процесіндегі сәйкессіздіктерге жауап қайырады. Кез-келген сәйкессіздіктер ақша жүйесінің тұрақтылығына, ақырында ақшаның құнсыздығына, инфляцияға әкеліп тірейді. Келесі қадам осы инфляция туралы айтылса, ақырғы нүкте Қазақстан Республикасының 1993 жылғы ақша реформасы мен ақшаның дамуы туралы тақырыпта қойылады. Ең бастысы 1993 жылғы 15 қарашада Ұлттық валюта – теңге енгізілгені туралы айтылған.....

Бұл рефераттің негізгі мақсаты ақшаның пайда болуына, құрылымына, маңыздылығына теориялық аспектілер беріп, ақшаны жан-жағынан - бұрынғы, қазіргі және болашақтағы позицияларынан қарастыру.
Менің ойымша, ақшаның экономикалық мәнін бағалау өте қиын. Оның маңыздылығы мен функциясын түсінбей, нарықтық экономиканың механизмін және де оған ақшаның әсерін танып білу мүмкін емес. Егер де сіздер «экономиканың» не екенін және онда болып жатқан процестердің қоғам өміріне әсерін білгіңіз келсе, ең алдымен ақшаның мазмұнын және функциясын танып біліңіз. Бұл сұрақтардың білуі, біздің қоғамда кездесетін экономикалық проблемаларға басқаша көзқараспен қарауға мүмкіндік береді.
Ал енді, ақша дегеніміз не деген сұраққа келетін болсақ, ақша - ол тауарлардың тауары, оның өз бойында жасырын түрде барлық басқа тауарлар болады, егер керек болса, қызығарлық және тілеген заттың қандайына болса да айнала алатын сиқырлы құрал. Құнның ақшалай нысанының бекуімен байланысты баға пайда болады. Баға құнның ақшалай көрінісі. Оның құннан жоғары да, төмен де, тең де болуы мүмкін. Бұл өз алдына талдауды талап етеді. Табиғат өздігінен ақшаны да, банкирді де туғызған емес. Экономикалық қатынастардың дамуымен байланысты алтынға осындай қасиетті қоғам берген. Адамдардың алтынды ақша ретінде пайдалануы оның осы қасиетімен түсіндіріледі. Сонымен, ақша ерекше тауар, ол тауарлар дүнимесінен жеке дара бөлініп шығып жалпы эквиваент рөлін атқарады.
Ақшаның жалпыға бірдей эквивалент ретінде мынадай ерекшеліктері бар:
1. ол нақты бір заттың, қоғамдық тұтыну құнының болатындығын;
2. онда абстракты еңбек бейнелейтін құнның да болатындығын;
3. тауар өндірушінің жеке еңбегі қоғамдық еңбектің бір бөлшегі болып табылатындығын көрсетеді.
Тауар мен ақша арасындағы бірлік те, қарама-қарсылық қайшылық та тұтыну құны арқылы көрінеді. Мысалы, өндіруші қоғамға бір қажетсіз тауарды шығарса, ол сатылмайды; оны ақшаға айналдыра алмайды. Өйткені ол тұтыну құны тұрғысынан қоғамдық қажетті де, оның мүшелерінің қажетін де қанағаттандыра алмағаны. Егер тауар жеке қажеттілікті қанағаттандырса, ол тез арада өтіп кетеді, ақшаға айналады. Міне тауар мен ақша арасындағы әрі бірлік, әрі қарама-қарсылық осылай түсіндіріледі. Қазіргі рынок қатынасында бұл заңдылықты қатаң ескерген жөн. Ақша тауарлы шаруашылықта адамдардың қоғамдық қатынасын бейнелейді. Яғни ақша зат емес, адамдардың арасындағы өндірістік ....

Ақша айналысы «ҚР Ұлттық банкі туралы» ҚР заңына сәйкес реттеледі. Ұлттық банкі тұтынылатын банкноттар мен тиындардың қажетті мөлшерін анықтайды, олардың дайындалуын қамтамасыз етеді, оларды сақтаудың, жоюдың тәртібін және қолма-қол ақшалай қаражаттың инкассациясын белгілейді.
Қазакстан Республикасы ақшалай банкнот өндірісі және екінші деңгейдегі банктердің инкассациясына лицензия беру бойынша өз күшімен енгізген жаңалығына байланысты қолма-қол ақша ахуалы 1996 жылға дейінгі кезеңмен салыстырып қараганда түбегейлі өзгеріске ұшырады. Коммерциялық банктер корреспонденттік шоттардағы каражат калдығының шегінде қолма-қол ақшамен нығайтылып отырды, онда операциялық кассадағы қолма-кол ақша қалдығының лимиті белгіленбейді.
Осыған қарай Ұлттык банк акша базасының шамасын Ұлттык банктің корреспонденттік шотындагы екінші деңгейдегі банктердің каражат мөлшерін реттеу арқылы, яғни баиктердің өтіміділігін реттеу арқылы реттеп отырады.
Бұл ақша-несие саясатының аспаптары арқылы жүзеге асырылады. Бұл аспаптар ақша базасыныц ұлғайган шегін көрсететін әрі ақша массасының ақша базасына катынасы ретінде есепте-летін акша мультипликаторының шамасына өз әсерін тигізед....

Адамзат тарихыны» даму сатыларында айырбас єатынастары да дамып, одан ёрi жетiлiп, нарыєта тауарлар тек натуралды зат ретiнде №ана бiр-бiрiне айырбасталып єана єоймай, бѕкiл тауарлар дѕниесiнен ерекше бiр тауар, я№ни тауар-аєша пайда болды. К. Маркстi» сјзiмен айтєанда: “Айырбас єЅны, тауарлардан бјлiнiп жёне сол тауарлармен єатар дербес тауар ретiнде жѕретiн тауар, ол-аєша”. °рбiр жеке тауар тЅтыну єЅны ретiнде кјрiнедi. Оны» єЅны белгiсiз, ол тек тауарды аєша№а те»гергенде №ана аныєталады. Тауар мен аєша айырбас процесiнде бiрiн-бiрi алмастырады жёне бiрiне –бiрi те»герiледi.
Курстыє жЅмыс барысында осы жа№арыда атал№ан аєшаны» жалпы мёнi мен атєаратын єызметiн айєындап, елiмiздi» Ѕлттыє валютасына тоєталып јттiм. Курстыє жЅмсым: ѕш бјлiмнен тЅрады. Бiрiншi бјлiмiнде, аєшаны» экономикалыє ма»ызы мен пайда болуына, ал екiншi бјлiмiнде негiзгi курстыє жЅмысымны» таєрыбы бойынша єаралатын мёселе-аєшаны» єызметiне тоєталып, ѕшiншi бјлiмiнде елiмiздi» Ѕлттыє валютасыны» -тенгенi» пайда болуы мен даму кезе»дерiне сиптаттама бердiм.....

Кәсіпорын және ұйымдардың ақшалай қаражаты банкте олардың қызмет сипатына сәйкес ағымды және есеп айырысу шоттарында сақталады. Шаруашылық қызмет үрдісінде субъектілер арасында анықталған талаптар мен міндеттемелер пайда болады, оларды реттеу үшін төлем жүйесін ұйымдастыру қажет. Бұл кезде төлем борышқордың өз міндеттемелерін орындау үрдісі болып табылады, ал оның соңғы кезеңі - есеп айырысу.
Осы есеп айырысу міндеті - қолма-қол ақшалай және қолма-қол ақшасыз нысанда төлем айналысына қызмет ету болып табылады. Кәсіпорын және ұйымдар арасындағы төлем айналысы негізінен екінші деңгейлі банктерде ашылған банктік шоттар жүйесі арқылы қолма-қол ақшасыз түрде жүзеге асырылады.
Банктік шот - бұл банк тәжірибесінде қалыптасқан іскерлік қатынас салтында қолданылатын заңдылықтар мен келісім шарттарда қарастырылған, клиентке банктік қызмет көрсетуді жүзеге асырумен байланысты депозитті қабылдау және банктік операцияларды жүзеге асыру бойынша банк пен клиент арасындағы келісім шарттық қатынасты бейнелеу әдісі.....

Банктік жүйе – банктік операциялардың жалпы жиынын шоғырландырушы несие жүйесінің негізгі буыны.
«Ал банк – банк қызметін атқарушы, коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлға.»(№10 1-бап 1-тар)
«Банк мәртебесі жоқ бірде бір заңды тұлға өзін «банк» деп атай алмайды және банк қызметімен айналыса алмайды»( №10 1-бап 3-тар)
Экономика саласындағы ақша және банк ісі проблемалары ең бастылардың бірі болып табылады. Кез-келген мемлекеттің экономикасының мықтылығы банк жүйесінің беріктігінен білінеді. Әсіресе жас мемлекеттер үшін банк жүйесінің жақсылап қалыптасуының зор мағыназы бар.
Шет ел экономисттерінің пікірінше : «Банк – басқа іскерлік ұйымдар сияқты,өз кірісін максималды түрде ұлғайту үшін жұмыс істейді.»(№6)
Мемлекеттің банк жүйесінің дамуына қарап мемлекет экономикасының қарқыны мен әлеуметтік жағдайын бағалай аламыз. Егер банк жүйесі дұрыс әрі тиімді болса , оның халқының да хал – ахуалы жоғарғы деңгейде болады .
«Нарықтық даму жағдайындағы қоғам өмірінің әр алуан әлеуметтікө экономикалық мүдделерінің түйісетін жері банктер жұмыс істейтін банк жүйесінің ауқымы болғандықтан, сондай – ақ осы жүйе арқылы мемлекеттің қаржы, ақша- кредит, оның ішінде валюталық саясатын іске асыру мақсатында түрлі банкілік операциялар жүргізілетіндіктен банктер мен олрдың қызмет аялары банктік құқық құзыретімен қамтылатыны бүгінге көпшілікке мәлім.»(№8 3-б.)....

Америка Құрама Штаты – федерациялы республика. Мемлекет басшысы – президент. Сонымен бірге ол – үкімет басшысы және қарулы күштердің бас қолбасшысы
(жанама) сайлауда төрт жылға сайланады. Президенттің конгресс қабылдаған заң жобаларын өткізбей тастауға, міндетті түрде орындалуға тиісті бұйрықтар шығаруға құқұғы бар. Бұл Америка Құрама Штатының ең үлкен сот – олбасшысы. Президент пен вицепрезидент екі сатылы Жоғарғы сот федерациясымен штаттардың қай заңы болса да конституцияға сай оның заң шығарушы органдарды қызметіне мықтап ықпал жасауына мүмкіндік береді. Президенттің сыртқы саясаты жөніндегі өкілдіктері бұдан да күшті. Үкіметтің құрамына он екі министер енеді. Оларды сенаттың келісуімен президент тағайындайды. Заң шығаратын үкімет билігінің жоғарғы органы – парламент, оның екі палатасы бар. емес деп танып бұза алады. Әр штаттың өз конституциясы бар. Штаттың ең үлкен әкімі губернатор, ол төте сайлау жолымен екі жылдан төрт жылға дейін сайланады. Әкімшілік жағынан Америка Құрама Штаты елу штаттан және Колумбия федерациялық окпугінен тұрады. Штаттар 3133 округқа бөлінеді. Жер көлемі 9 364 мың шаршы шақырым, халқы 281 млн адам. Астанасы Вашингтон қаласы. Аса ірі қалалары Нью – Иорк, Лос – Анжелос, Чикаго. Америка Құрама Штатының жер қойнауы әртүлі пайдалы қазбаларға бай. Ұзақ уақыт ұтымсыз өңдеу жақсы кен орындарының бір қатарын құртты, сапасы кемірек кен орындары пайдалануда мүмкіндік туғызды, бұл Америка Құрама Штатының шикі зат базасын едәуір толықтырды. Көмір, молиптен, күкірт, фосфорит және ас тұздарының қоры ерекше мол. Ұлттық өндірістің қажетін темір және мыс рудаларының кен орындары, қорғасын –мырыш және уран рудалары бұдан гөрі азырақ қамтамасыз ете алады. Марганец рудасы, қалайы, никель, графит, хромит, боксит, сирек кездесетін металдар аз немесе тіпті жоқ.....

Курс жұмысының өзектілігі: Бұл жұмыста АҚШ-тың I-ші және II-ші дүниежүзілік соғыс аралығындағы жалпы жағдайы көрсетіледі. Оның ішінде ішкі, әлеуметтік және экономикалық саясаты баяндалады. Әсіресе, 1929-1933 жылдардағы әлемдік экономикалық дағдарыстан шығу тәсілдеріне,яғни «Жаңа бағыт» саясатына ерекше көңіл бөлініп, түсінік беріледі. Сол кезде қалыптасқан халықаралық қатынастар жүйесіндегі АҚШ-тың сыртқы саясатта ұстанған бағыты мен негізгі ұстанымдары сипатталады.
Курс жұмысының мақсаты: екі дүниежүзілік соғыс кезіндегі АҚШ-тың ішкі және сыртқы саясатын айқындап беру. Енді осы мақсатқа жету үшін осындай міндеттер қойылады:
1. I-ші дүниежүзілік соғыстың нәтижесі барысындағы АҚШ-тың жетістіктерін көрсету.
2. Дүниежүзілік экономикалық дағдарыстан шығуы және «Жаңа бағыт» реформаларын көрсету.
3. АҚШ-тың ІІ дүниежүзілік соғысқа қатысуы және сыртқы саясаттағы алатын орнын көрсету.
Тарихнамалық шолу: Осы курс жұмысын жазу барысында автор негізінен орыс тарихшыларының еңбектері мен әдебиеттерге сүйенді. В.Л. Мальковтың «Жаңа бағыты» атты еңбегінде АҚШ-тың «Жаңа бағыты» туралы толық мәліметтер берілді. Сондықтан автор Рузвельттің «реформалар жинағын» сипаттауда толығымен осы еңбекке негізделді. Сонымен қатар бұнда «Жаңа бағыттың» әлеуметтік-экономикалық саясаты да нақты сипатталған. Осыған тағы да Т.В. Галкованың «Социально-экономическая политика правительства Ф.Рузвельта на завершающем этапе нового курса» атты еңбегін де қосуға болады. Бұл әдебиет біршама өзгеше мәліметтер берді. Оның ішінде «Жаңа бағыттың» не себептен құлдырап,заңды күшін жойғандығы туралы сауалдарға осы еңбектің көмегімен анық көрсетті. А.С.Маныкиннің «Эра демократов» атты еңбегі АҚШ-тың жалпы саяси жағдайын суреттеген. Ал, АҚШ-тың сыртқы саясаты А.И.Уткиннің «Дипломатия Франклина Рузвельта» атты еңбегінде толық зерттелген. Сонымен қатар, В.Л.Мальковтың «Франклин Рузвельт. Проблемы внутренней политики и дипломатии: Историко-документальные очерки» еңбегі құнды материалдар берді. Сол сияқты, В.С.Ковальдің «США во второй мировой войне: некоторые проблемы внешней политики» және Ю.Кузнецтің «Вступление США во вторую мировую войну» атты еңбектері жалпы АҚШ-тың соғыс алдындағы және кезіндегі ұстанған ұстанымы мен жүргізген саясаты туралы толық мағлұмат берді. Ал, Куйбышевтің «История внутриполитической борьбы и общественной жизни США» еңбегі АҚШ-тың ішкі жағдайына,оның ішінде әлеуметтік және қоғамдық өміріне,төменгі таптың ереуілдері мен толқуларына,бір сөзбен айтқанда,ішкі шиеленістерге нақты түсінік берді.....

Аталмыш дипломдық жұмыстың өзектілігі – Ирактағы АҚШ-тың қаруланған әскерлеріне араб монархтарының көзқарасы. Әлемдегі мұнай қорының 80 пайызы орналдасқан аймақ арабтардың ертеден мекендеген аумағы еді. Ұзақ жылдар бойы Батыс Еуропа мемлекеттерінің езгісінде болған арабтар Батысқа деген өкпе мен кек сақтап қалды. Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталғаннан кейін отар болған арабтар біртіндеп тәуелсіздігін ала бастады. Осы кезде Британдық үлгідегі билік, яғни, жергілікті халықты көсемші топқа иек артып, билеу және батыстық үлгідегі карольдік монархияны одан әрі қолдау, немесе панарабистік және исламистік радикализм бағытын таңдау мүмкіндігіне ие болған арабтар көбінесе, панарабистік (либералды демократия) бағытты ұстанды. Бір бөлігі монарх билігін сақтап қалды. Араб монархтары байлықтың көзін аша отырып, нұр үстіне нұр дегендей, жер астындағы мұнайды экспорттау арқылы байлыққа кенеле түсуі принцтерін (балаларын) батыс мемлекеттеріне оқуға жіберіп, экономиканы батыстық үлгіде дамытады. Иран-Ирак соғысы жылдарында Ирактың Кувейтке қарсы экспанциясында өздерінің биліктерін сақтап қалу мақсатында батыс мемлекеттерінің геосаяси мақсаттарына қарамастан, олардың әскери көмегіне жүгінген болатын. Исламистік революцияның таралуына және Ирактың панарабистік идеологияға негізделген агрессияшыл Иракқа қаросы шығу үшін Парсы шығанағындағы серіктестік кеңесі құрылды. Бірақ, аталмыш кеңестің мүшелері біржақты саясат ұстанбады.....

Диплом жұмысының маңыздылғы мен өзектілігі. XXI ғасырда дүниежүзілік идеологиялық саясаттың өзгеруі, Орталық Азияда бірнеше тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуына өз серпінін тигізді. Бұл мемлекеттердің арасында егеменді Қазақстан Республикасы да туын тігіп, өз даму стратегиясын белгіледі. Бір жағынан Қазақстан Батыс елдерімен дипломатиялық, саяси-экономикалық байланыстарын нақты қадамдарымен реттесе, екінші жағынан АҚШ пен де халықаралық ынтымақтастық жолында түрлі келісімдерге қол қойды. Қазақстан Республикасы бүгінгі таңда халықаралық деңгейде ынтымақтастықты дамытуда жалпы ұстанымдардың ерекшелігін мұқият есепке алу қажеттілігін есте сақтайды.
«Қырғи-қабақ соғыс» аяқталғаннан кейін АҚШ супердержава еліне айналғаны сөзсіз. Сондықтанда АҚШ өз ұстанымдарын күшейттіріп, Таяу Шығыста, Орталық Азияда және басқада шығыс елдерінде саяси үстемдігін орнату мақсатында түрлі тәсілдерін қолдануда. Бұл саяси ағымда АҚШ пен жан- жақты қатынастарды дамыту, сыртқы саясатты маңызды орын алады. Ал Қазақстан үшін жаһандану процессінде ұлттық мүдделерін қорғай отырып, әлемдік қоғамдастықта халықаралық орынды нығайту және ұлттық мүдделерін ілгерлету аса маңызды болып келеді.
Қазіргі таңда АҚШ әлемдік процесстерге өз ықпалын тигізуде қуатты әскери-саяси ресустары және экономикалық деңгейі аса зор дамыған ел. Ол бір жағынан ғаламдық процесстердің дамуына шешуші ықпал етсе, екінші жағынан әлемде стратегиялық тұрақтылықтың жай-күйін анықтап беретін мемлекет. Сондай-ақ түрлі халықаралық ұйымдар туы астында әрекет ете отырып, әлемнің көптеген аймақтарында өз мүдделерін арттыра отырып жанжалдарды реттеуге де қатысады.
АҚШ соңғы онжылдықта сыртқы саясатта көптеген жетістіктерге қол жеткізді. 90-шы жылдардың басында Дж. Буш әкімшілігі «жаңа әлемдік реттеулер» ұстанымын қуаттандырып, Кувейтке соғыс ашқан Иракқа қарсы Батыс елдер коалициясын құрып, жеңіске қол жеткізді. 1998 жылдары Үндістан мен Пәкістанның ядролық қаруды сынақтан өткізуі, сол жылдары Иран және Солтүстік Кореяның орта ұзақтықтағы ракеталарды сынақтан өткізуі Билл Клинтон үкіметін толғандырды. Алайда бұл саяси әрекеттер АҚШ-тың әскери шығындарының артуына және әскери саласын қайта құруға итермеледі. Бұл ағым АҚШ-тың әскери қуатының екі есеге өсуіне әсеретті[1].....