ЭКСПО-2017 көрмесінің Қазақстан Республикасының әлеуметтік экономиканың дамуына ықпалы

Экспо-2017 Қазақстанда!

Expo-2017ұйымдастырушылары проекттің шамамен құнын есептегенде 2.3 млрд. доллар болды.Финанстық тәуекелге байланысты ,Канаданың Федералдық үкіметі тендорға қатысудан бас тарты.Осындай шешімдерді ,яғни тендордан өзін түсіру,басқа үкіметтер Австралия,Испания,Франция,Норвегия,Сербия сияқты өкіметтер осындай шешімге келді.Соңында көрме өткізу үміткерлері Астана мен Льеж болды.
2012жылы 22 қарашада Париж қаласындағы Халықаралық Көрмелер Бюросында өткен 135елің жасырын түрде дауыс беру қорытындысында Экспо-2017 қай мемлекетте өтетініні шешіліді. Біздің Астана үшін ХКБ-ға мүше 103 ел дауыс берді, ал жалғыз қарсыласымыз бельгиялық Льеж қаласы 44 дауысқа ие болды.
Шетел істері министрі Ерлан Идрисов «Жас мемлекет бола тұра, Евросоюз орталығы Бельгиядан аттап, ЭКСПО-2017 көрмесін өткізу құқығын алу – біз үшін үлкен саяси мәселе. Бұндай дауыстарды жинау қоғам біздің жеткен жетістіктерімізді бағалап, бізге қолдау көрсетуін білдіреді. Бұл ТМД территориясында ең алғаш өткізілетін ЭКСПО көрмесі» деп атап көрсетеді. Қазақстан алдында перспективалы экономикалық даму тұр, ал ЭКСПО бізді сол даму жолымен жалғайтын көпір.
ЭКСПО-2017 көрмесінің басты мәселесі – «Болашақ энергиясы», бұл тақырып бүгінгі таңдағы қоғам арасында актуалды мәселе. БҰҰ статистикалық есебі бойынша, 1,6 млрд адам электр тоқтарына жете алмай отыр, ал 2,4 млрд адам тамақ жасау және үйді жылытуға арналған шикізаттарға қол жеткізе алмауда. ЮНИДА бас директоры Кендэ Юмкела айтқандай: «Энергия бұл қоғам үшін маңызды экономикалық және экологиялық проблемалардың жүрегінде орналасқан мәселе». ЭКСПО-2017 осыған дейін өткен барлық көрмелердің қорытындысы сияқты (2010 жыл Шанхай – «Жақсырақ қала, жақсырақ өмір»; 2012 жыл Ёсу (Корея) – «Мұхит және жағалау», 2015 Милан – «Планета азығы – Өмір үшін энергия»). Бұл «Жасыл экономика», «Жасыл көпір» бағдарламаларын жүзеге асыруға негіз болды.
2.Жалпы, ЭКСПО-2017 Қазақстан Республикасына қандай пайда әкеле алады?
“ Қазақстанға инвестициялардың тартылуы қарқынды жүреді. БАҚ мәліметтері бойынша Астанадағы көрме шығындары 1,6 млрд долларды құрайды: оның ішінде 250 млн доллар мемлекеттік бюджеттен алынып, қалғаны жеке инвесторлардың салымдарымен жабылуы көзделуде. Бірақ біз осындай шығындарды кетіре отырып, міндетті түрде одан асатын пайдаға ие болатынымыза сенімді болуымыз керек. Алдыңғы жылдары өткен Ванкувер (Канада), Ганновер (Германия) қалаларындағы көрмелер залалдары түскен пайдадан асып кетті. 2010 жылғы Шанхайда өткен көрме ғана мақтанарлық нәтижеге жетті – оперативті табыс 157 млн долларды құрады. Әрине Қытайды Қазақстанмен салыстырмаймыз, олар экономикасы, халқы, ауданы жағынан бізден ірі. Бірақ біз, өзіміздің экономикамыз шеңберінде табысты нәтижелерге немесе экономикалық дамуда ілгері қадам жасауға бағытталуымыз қажет, яғни ақшаны орынды жұмсау.
Астана қаласында ЭКСПО-2017 көрмесін ұйымдастыруға 113 га бөлінді, оның 25 га-да павильонды комплекс орналасып, қалған 88-де сәйкес инфраструктура: қонақ үйлер, паркингтер, асханалар пайда болады. Бұл өз кезегінде жаңа жұмыс күшін тартуға ықпал етежі, яғни жұмыссыздық деңгейінің азаюы мүмкіндігі бар. Ал, егер жұмыссыздық азайса бұл экономиканың дамуына жағымды әсер тигізері сөзсіз.
Қазақстан Республикасының туризм саласы дамиды. Бізде, өкінішке орай бұл сала «Азиада 2011» өтуіне де қарамастан, әлі артта қалуда. Бүкіл жылдар бойы өткізілген көрмелерге жалпы саны 8 млн-нан аса адам қатысып, көрді. Рекордты қатысушылар саны 29 шілдеде Кореядағы Ёсу қаласында болған көрмеде жиналды – 272 527. Сонымен қоса, Digital EXPO бағдарламасы арқылы Қазақстан Республикасын 2 млрд интернет-қолданушылары өз компьютерлерінде көре алады. Нәтижесінде Қазақстанның халықаралық аренадағы деңгейі артып, беделі көтеріледі.
Ең басты плюс – бұл әрине «жасыл технологияларды» ендіру. Қазақстанның экологиясында қиыншылық туғызатын мәселелер әлі де болуда, әсіресе «Невада-Семей» полигонының болуы бүгінгі күнге дейін өз зардаптарын шектіруде. Сонымен қоса, өндірістік қалдықтар көлемі 23 млрд тоннаға жетіп қалды, бұл өз кезегінде судың тапшылығына әкелуі мүмкін. Сондықтан, «жасыл экономика» түсінігі міндетті түрде ендіріліп қана қоймай, жүзеге асырылған іс-әрекеттері қоғамда көрініс табуы керек. Себебі, халықтың тұрмыс-тіршілік жағдайы ең алдымен экология бойынша анықталады. «Жасыл экономика» - ең алдымен, инновация. Болашақтағы дамуымыз соған негізделетін болады. Егер экологиялық тұрғыда бәрі сәтті болатын болса, онда жаңа технология да дамитын болады.
Қазақстан үшін «Жасыл экономика» стратегиялық бағдарламасының экономиканың өсу қарқынына, халықтың әл-ауқаттылығына тигізетін әсерінің қаншалықты маңызды әрі қажет екендігін Қазақстанның бүгінгі таңдағы экономикалық моделімен салыстыра отырып анықтайық.” Мақала авторы Қаражанова Тоғжан
3.Қоңыр эканомика
Қазақстанның қазіргі экономикасын «Қоңыр экономика» деп атау қабылданған. Оның басты сипаттамасы:
Экономика мұнай секторына, тау-кен және ауыр өнеркәсібіне толық түрде тәуелді: мұнай секторы ЖІӨ-нің 30%-ын және экспорттың 60%-ын иемденуде.
Экономикалық өсудің басты қозғалтқыштары энергия мен табиғи ресурстарды интенсивті түрде қолдануға сүйенеді.
Экономиканың кен өндіруші салаларға деген толық тәуелділігі өзге де өңдеуші секторлардың инновациялық дамуына мүмкіндік бермейді.
Қарастырылған сипаттамалар Қазақстанның экономикасының отын-мұнайлы ресурстарға, яғни кен өндіруші салаға едәуір тәуелділігін көрсетіп отыр. Ал бұл сала бір жағынан, сарқылуға жақын ресурстарды қамтып жұмыс атқарса, екінші жағынан, халықтың әлеуметтік жағдайына жағымсыз эффект көрсетеді. Аталған екі «ушығып» тұрған мәселені ел экономикасынан мүлдем ысырып тастау үшін «Қоңыр экономикалы» елді «Жасыл экономикаға» айналдыру-бүгінгі таңда дамудың басты жолына айналып отыр. «Жасыл экономика» стратегиялық бағдарламасының негізгі қағидаларын қарастыра отырып бұл стратегиялық бағдарламаның біз үшін қаншалықты маңызды екендігін көре аламыз.
Жер бетіндегінің барлығының өзара үйлесімділігі қағидасы. Табиғи ресурстарды рационалды пайдалана отырып кедейлікті жою немесе экономиканы «көгалдандыра» отырып толық жұмысбастылыққа қол жеткізу- бұлар өзара байланысты, әрі шынымен-ақ мүмкін боларлық категориялар. Бүгінгі таңдағы жұмыссыздық проблемасы-ең актуалды мәселелердің бірі болып табылмақ. Қазақстанның өзінде жыл басынан бері жұмыссыздар армиясын 40 мың адам толықтырған.Жұмыссыз жүргендердің есебі, шамамен, 600 мыңдай, немесе экономикалық белсенді халықтың 7,4%-ын құрайды. Кәсіподақ федерациясы таяу арада тағы да 600 мың адам жұмыссыз қалады деген қаупін жасырмайды.600 мың жұмыссыздың үстіне өз бетімен күн көріп жүрген жұртты қосыңыз. Олардың саны 2,5 млн. адам, мұның ішінде 1 миллионы әзірге жан сақтап отыр, қалған 1,5 млн. халық табыс көзінен айрылудың аз-ақ алдында. Қазіргі уақытта 627 кәсіпорын толықтай және біртіндеп өз жұмысын тоқтата бастаған. Бұл айтылғанның барлығы-«Қоңыр экономикалы» елдің бүгінгі таңдағы сипаттамасы. Еліміздің «Жасыл экономикаға» өтуі бұл проблеманың шешімін лезде таппақ. Әлемдік тәжірибеге сүйенсек, бүгінгі таңда бүкіл әлемдегі 2 млн-нан астам адам жел және күн-энергетикалық салаларда жұмыс атқаруда, бұл көрсеткіштің жартысы дерлік Қытайдың өзіне тиесілі. Бразилияның өзінде биоотынды стратегияның негізінде жылына 1 млн жұмыс орнынан ашылуда. Ендеше бұл бағдарламаның бас мақсаты-жаңа стратегияға байланысты ашылатын түрлі жұмыс орындарының халқымыздың кедей, жұмыссыз бөлігін едәуір көтермелеу болып табылмақ.
Шексіз экономикалық қажеттіліктерді шектеулі табиғи ресурстардың қанағаттандыруын талап етудің мүмкін еместігі қағидасы. Бұл–Қазақстан үшін «Жасыл экономика» стратегиясының қаншалықты маңызды екендігін тағы да айқындап беріп отыр. Мәселен, ҚР геологиялық комитетінің мәлімдеуінше, Қазақстанның жер қойнауындағы мұнай қоры көп дегенде 60 жылға жетпек. Бүгінгі күннің өзінде мұнайды жылдық өндіру көлемі 61 миллион тоннаны құрап отыр, 2015 жылға қарай бұл көрсеткішті 90 миллион тоннаға, ал 2020 жылы 120 миллион тоннаға дейін көтеру жоспарлануда. Мұндай жоспарлар елдер арасындағы келісімдер негізінде алға қойылып отыр, ал бұл-еліміздің табиғи ресурстарын экспансиялаудың бірден-бір жолы болып табылмақ. «Жасыл экономика» стратегиясы таза экологиялық технологияға және жаңғыртылған энергетикаға негізделеді. Индустриялық-инновациялық дамуды жеделдету жөніндегі мемлекеттік бағдарламаға сәйкес, еліміз 2015-2020 жылдар аралығында ЖІӨ энергия шығынын тиісінше 25 пайыздан 10 пайызға азайтуды көздеп отыр. Осыған орай, «жасыл технологияға» негізделген, жарықты барынша үнемдейтін диодты энергиялық қуат көздері мен құрылыс материалдарын шығаратын өндірістерді дамытуға күш сала бастады. Мысалы, жақында ашылған күн батареяларын өндіретін зауыт та – осы жобаның жүзеге асырыла бастауының нақты айғағы. Қазіргі таңда әлем елдерінде энергия көзінің тапшылығы байқалуда. Сондықтан дүниежүзі энергияны күн, жел сияқты табиғи көздерден алуға көше бастады. Елбасы атап өткендей, болашақта бүкіл әлем «жасыл» технологиямен алға жылжитын болады. «Жасыл» технологиялар өз кезегінде жаңа инновациялық тәсілдерді қолданып, өнімдерді, тұтыну іс-әрекеттерін және технологияларды бастан-аяқ өзгертуге бағытталады. Демек, еліміз «дәстүрлі» табиғи ресурстардың сарқылуы жағдайында жаңа технологияларға жүгінеді, басқа жағынан бұл-сарқылуға жақын тұрған ресурстарды мейлінше рационалды пайдалануға алып келеді.

4.Қоңыр эканомикадан Жасыл экономикаға қадам басу
Өз кезегінде «Жасыл» экономикаға өтудің жолдары мен құралдары келесілер болып табылады:
Нәтижесіз әрі тиімсіз субсидиялардан бас тарту, қоршаған ортаға зиян келтіретіннің барлығына шектеу қоярлықтай салық ставкасын белгілеу.
Экологиялық таза өнімдерді өндіруге ынталандыру үшін мемлекеттік сатып алу саясатын жүргізу.
Инфрақұрылымдарға мемлекеттік инвестицияларды құю.
Энергияны үнемдеу мен мұнай саласына деген тәуелділікті төмендету негізінде экспорттық түсімді едәуір көбейту.
Инновациялық экономиканы дамыту, «Жасыл экономикалы» ел құру-бүгінгі таңда Қазақстан үшін дамудың басты ұранына айналып отыр. «Жасыл экономиканы» құру түрлі инновациялық жобаларды қажет етеді, ал бұл сәйкесінше инновациялық экономикамызды одан әрі дамытуға серпін береді.Мұның барлығы EXPO-2017 жобасының негізінде жүзеге асырылмақ. Бұл жобадан еліміздің алар пайдасы зор болмақ. Мәселен, бір жарым ғасырлық әлемнің дәстүрі атанған көрме біздің мемлекеттің негізгі басымдықтарын жүзеге асыруға қуатты импульс береді:
Экономикалық және әлеуметтік инфрақұрылым; (транспорт, құрылыс, жұмыс орындары)
Шағын – орта бизнесті дамыту;
Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасының алғашқы нәтижесін EXPO-2017-де көрсетуге мүмкіндік аламыз;
Қазақстан жастарының инновациялық дүниетанымын қалыптастыру;
Қазақстан әлемдік тәжірибеге сүйене отырып, өз мақсатындағы жобаға бар құштарымен қатысуы оның зор пайданы иемденетініне ешбір күмән туғызбайды. Мәселен, EXPO көрмелерін өз елдерінде өткізіп, мақсаттарын зор түрде қанағаттандыра алған елдерді атап көрсетсек: Бразилия 80% көлікті қант қамысынан дайындалған биоотынды қолданып қозғалуға бағыттамақ; Тайвань күн батареяларын қауқарлы ендіруде; АҚШ бірнеше жылдар бойы энергоүнемдегіш стратегияларды жүзеге асырып келе жатыр; Швеция 2020 жылға қарай мұнай, көмір, газдан толықтай бас тартып, қайта жаңғыртпалы көздерден энергия алуды жоспарлауда. Қазақстан үшін мұндай инновациялардың қажеттілігі әркімге-ақ белгілі. Экологиялық проблемалар, табиғи ресурстарының тапшылығы,сарқылуға дайын тұрғандығы-бәрі де осы мәселенің өзектілігін айқындап береді.

«Жасыл экономиканың» дамуына өз үлесін қосуға тек қана мемлекет, бизнес қана емес, сонымен қатар әрбір қазақстандық міндетті. Электроэнергия, жылу энергетикасына, суға бар үнемшілдікпен қарау-әрбір адам үшін өмірінің нормасына айналуы керек. Дамудың жасыл жолы табиғи капиталды болашақ ұрпақ үшін сақтап, қалпына келтіріп, ұлғайтып қана қоймай,бүгінгі таңда әр қазақстандықтың өмір сапасын арттыра түспек. ....