Олжас Сүлейменов

Батылдыққа рұхсат берiлген бүгiнде, ол қауiпсiз әрi тиiмдi болған кезде, табиғатынан күрескер адамдар төбелесқорлардың тобырында өздерiн ыңғайсыз сезiнедi. Шындық әрқашан тек ақиқаттың бiр бөлiгi ғана. Әркiм шындықты өзiнше кескiлеген қазiргi кезде ақиқатты iздеу ерекше маңызды. Тұтас, бүлiнбеген ақиқат қана таным өзегi бола алады.

Ата-бабаларымыздың сана-сезімдерінің қалтарыстары аз болмаған.

Неге поэзия – тек сезімнің, ал ғылым – тек зерделіліктің көрінісі болуға тиіс? Ақылсыз адам шығарған өлең жолдары нақылға айналмайтыны хақ.

Түркі сөздерін қабылдауға әдетте орыс тілі бейім келеді. Дәл орыс тіліндегідей ешбір басқа тілде түркизмдер өз қалпында сақталмайды. Тіл мамандары моңғол тіліне енген түркизмдер адам танымастай болып өзгеріп кететінін айтады.

Пайда қуу – ойын шарты. Мүдделі болмасаң, ойынға да кірмейді.

Жазба деректерге көзсіз сену – тарихнаманың ғылымнан айырмашылығы осында жатыр.

Тіл – жазба жәдігерлерде таңбаланбаған әлем жылнамасын сақтаушы құрал.

Мәжіліс үстінде қызық ойлар келеді. Өзіңді симфониялық музыка тыңдағандай сезінесің.

Шындықтың наданның табанының астында шырылдап жатқанын көргенде, немкетті сезімнің де дәті шыдамайды екен.

Түркілік қоғамда әйелдерге кең құқықтар берілген, олар мемлекеттік істерге белсене араласқан. Тақтың мұрагерін ана тәрбиелеген.

Шынайы ғылымда атақ пен дәреже дәлелге жүре алмайды. Ал қателік пен надандық кейде қол ұстасып кетуі мүмкін.

Ғылым үшін тіл мен жазу - қаймағы алынбаған мәдени игілік.

Ақиқатты себеп-салдар жолымен түсіндіру - Лейбництің ойлап тапқан амалы. Соған орай тәжірибеден салдарды иланымды деңгейге жеткізуге қажет себеп теріліп алынады.

Нақты ғылымдардың ұдайы жасарып-жаңғырып тұруының құпиясы - олардың қашанда ой жаңартуға әзір тұратындығында жатса керек.

Әдетте таңба атаудан бұрын шығады.

Этностар бір-бірін жеке тұлғалардың тоғысуы арқылы таниды.

Әдеби шығарманың мазмұны қоғамдық санадан нәр алып, тіл арқылы жүзеге асады.

Өткен ғасырдың өзінде түрік тілінің сөздік құрамының үштен екісі парсы сөздерінен тұрады.

Құсбегілік – аңшылықтың ең көне түрі.

Адамға табын, жер, енді!

Қайсысын таңдау керек? Шекспирдің «Үнемі өзіңмен-өзің болып қалуы» ма, әлде оған кереғар «Өз бойыңдағы ең жақсы қасиеттерді жарқыратып ашу» ма? Елімізді көптен бірге мекендеп келе жатқан басқа да халықтармен бірге тығыз қарым-қатынаста дамыған жаңа қазақ ұлтының алдында тұрған қазіргі маңызды мәселе осы.

Көшпелілер Орхон-Енисей жазбаларынан басқа ештеңе дүниеге әкелмесе де, әлемдік мәдениетке қомақты үлес қосқан халықтар арасынан ойып орын сұрауға хақылы. Олар бізге керемет храмдар мұраға қалдырған жоқ, олар оқ-дәрі (порох) де, қағаз да ойлап тапқан жоқ. Бірақ тасқа мәңгілікке қашалған немесе халық зердесінде бағзыдан сақталған әдеби ой солардан кем маңызды мәдениет элементтері деп кім айта алады?!

Сөздік – тарихи мәліметтердің қайнар көзі.

Шовинизм тарихи ойды ғылыми зерделеуге бөгет жасайды.

Жазу үрдісі де мәңгілік емес.

Кез келген тіл дерексіздікке (абстракция) құмар.

Өзіңді-өзің тану тәрізді, тарихты танып-білу де - қазіргі даму процесіне аса қажет әрекет. Ол - болмай қоймайтын жоғалтулар мұңын тереңірек сезінуге мүмкіндік береді, сонымен бірге прогреске кең жол ашады.

Гүлденген мәдениет дегеніміз - сан ғасырлар бойы өзге мәдениеттермен үздіксіз байланыс жасаудың жемісі. Тілге қатысты да осыны айтуға болады.

«Төлтума мәдениет» деген патриоттық ұғымды әлдебір алыс мұхит төрінде сан ғасырлар бойы кеме зәкір (якорь) тастап көрмеген аралға қатысты ғана қолдануға болады.

Кез-келген тіл дерексіздікке (абстракция) құмар. Ал ең таза сөз жүйелілік және семантикалық тұрғыда монополиске айналған сөз.

Сөз көбіне - көп өзі өмірге келген тілде тұрақтамай, сырттан келген сөздермен (вокабул) алмастырылады. Бірақ мүлдем жойылып кетпейді басқа тілдерде жан сақтап, өмір сүре береді.

Тіл - жазғыштардың тәлкегінен аман қалған тарихи ақпараттың ең бай резервуары.Жылнамаларда халық тарихының тек драмалық сәттері, соғыстар ғана қамтылады. Бейбітшілік тарих жадында ұзақ сақталмайды.

Тарихшы ғылыми жаттандылық біткеннің бәріне күмәнмен қарағаны жөн.

Мен әр халықтың ертегілерін оқуды ұнатамын: бұл ғажап ғадет - халықтар дүниетанымын ежелгі авторлар метафоралары арқылы тануға жатады.

Данышпандар туралы зерде - олардың өздері көтерген мәселелердің өзектілігі жойылғанша ғана ел жадында сақталады.

Жазба әдебиет тілі - мемлекеттіліктің бірінші айырым белгісі.

Махаббаттың да өз теоретиктері мен практиктері болады.

Мәдениет дегеніміз - кісілер арасыңда адам болу өнері.

Ақиқат қашан да аңғал келеді.

Тауларды аласартпай - даланы биіктетейік.

Қазақтардың моральдік кодексін олардың мақал-мәтелдері мен аңыз-әпсаналарынан іздеңіз.

Еркіндік - жалаңаш.