Жер бетінде тіршіліктің қалыптасуы. Биология, 10 сынып, дидактикалық материал.

Заман

Кезең

Климаты орта жағдайдын өзгеруі

Органикалық дүниенің дамуы

Архей

900

900 миллионнан артығырақ

жанартаулардың белсенді әрекетінен климат өте ыстық. Оттекті атмосераның адмуы

көк жасыл балдырлар мен анаэробыт бактериялар прокариоттар

Протерозой (алғашқы тіршілік 2000)

2000 шамасы

жанартаулардың татқылауы

климат өте суық, мұз басуы

оттектің 1 пайызға жетуі

теңіз қарапайымдары дамыды. Омыртқасыздар көбірек дамыды. Қарапаймдылар, ішекқуыстылар, губкалар, ұлулар, құрттар, трлобиттер, тікенектерілер біржасушалы балдарлар басым болды

Палеозой (ертедегі тіршілік)

Кембий

ылғалды климат біртіндеп жылына бастады. Теңіз көлемі ұлғайып кезеңнің соңында ептеп азаяды

теңіз омыртқалары, трилобиттер, минералды қаңқасы бар ағзалар

көп жасушалы теңіз балдырлары

қарапайым саңырауқұлақтар

Палеозой (ертедегі тіршілік)

Ордовик

ылғалды жылы климат

жақсүйексіздертікенектілердің дамуы басаяқты ұлулар шаянтектестер

жасыл, қызыл, қоңыр балдырлар

Палеозой (ертедегі тіршілік)

Силур

жылы ылғалды климат

коралдар трилобаиттер, ертедегі балықтар, ауамен тыныс алатын төменгі сатыдағы сарышаяндар теңіз өрмекшілер псилофиттер саңырауқұлақтар

Палеозой (ертедегі тіршілік)

Девон

Оңтүстік америка мен Африканы мұз басқан

балықтар акула өрмекшілер, кенелер, алғашқы құрлық омыртқалары – стегоцефалдар споралы өсімдіктер тұқымды қырықжапырақтар

Палеозой (ертедегі тіршілік)

Тас көмір

Климат соңында суыта бастайды

Тянь-Шань, орал, альпі,Кордильера тауларының тас көмірдің қалың қабаттары түзіледі

коралдар, ұлулар, қосмекенділер, алғашқы бауырменжорғалаушылар, ұшатын жәндіктер, құрлық былқылдақденелер, ірі қосмекенділер

споралы өсімдіктер мүктәрізділер

алғашқы ашықтұқымдастар

Палеозой (ертедегі тіршілік)

Пермь

тау түзілудің аяқталуы, тұйық су қоймалары пайда болады. Оңтүстіктің жартылай мұз басуы

рептийлердің қарқынды дамуы, триллобиттердің жойылуы, аң тісті бауырменжорғалаушылар пайда болуыағаш тектес қырықжапырақар, плаундар, ашық тұқымдастар

Мезозой (ортаңғы тіршілік)

Триас

материтер қозғалуын басталауы

динозаврлар ғасыры, тасбақалар, колтырауықтар, алғашқы сүтқоректілерсүйекті балықтар, қырықбуын, плаун тәрізділер қарақжапырақтардың кең таралуы

Мезозой (ортаңғы тіршілік)

Юра

ылғалды климат құрғақ климатқа ауысадыАтлант мұхитының пайда болуы

мұхаиттарда басаяқты ұлулар тікенектілералғашқы құс – археоптерикс шығуы. Бунақденелілер, қалталы сүтқоректілердің дамуы

қырықжапырақтар мен ашықтұқымдастар кең таралған. Қосжарнақты өсімдіктердің дамуы

Мезозой (ортаңғы тіршілік)

Бор

климаттың суы. Альпі, Анд, Гималай тауларының түзілуі.

құстар, қалталы, плацентарлы сүтқоректілер, ірі бауырменжорғалаушылар мен алғашқы құстар жойылды

жабықтұқымдастар дамып, дара жарнақты өсімдіктер шықты

Кайнозой (жаңа өмір сүтқоректілер ғасыры)

Палеоген

бір қалыпты жылы, қоңыржай климат Қырым, Кавказ, Памир, Гималай тауларының түзілуі.

кейбір басаяқтылар ұлулар жойылды. Теңізде мсүйекті балықтар көбейдісүтқоректілердің алуан түрлага көбірек дамыды. Адамның адамтектес маймылдан жаралуы жабық тұқымдастар жер бетінде кең таралып, тайга тундар түзілді

Кайнозой (жаңа өмір сүтқоректілер ғасыры)

Неоген

Каспий, Жерорта; Қара теңіз, Арал теңіздері жеке бөлінді

құйрықты, құйрықсыз бақалар, қолтырауық, жылан, тасбақа, сүтқоректілер көп түрлі отрядтары, соның ішінде приматтар отряды пайда болды

Кайнозой (жаңа өмір сүтқоректілер ғасыры)

Антропоген

ең соңғы мұздық дәірдің жойылуы

адам пайда болуы осы күнгі жануарлар мен өсімдіктердің дамуы