Шығарманың түрлі жанры бойынша шығармашылық жұмыс жазу «Төле би мен Түлкі бала» (3 сынып, III тоқсан)

Пән: Әдебиеттік оқу
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Атақты тұлғалар
Сабақ тақырыбы: Шығарманың түрлі жанры бойынша шығармашылық жұмыс жазу «Төле би мен Түлкі бала»
Оқу мақсаттары: 3.2.2.1 қолдануға (практикалық), бағалауға негізделген сұрақтар қою және жауап беру
3.1.3.1 шығармадағы кейіпкерлердің мінез-құлқы мен іс-әрекетіне, ондағы оқиғаларға сүйеніп, сюжеттің дамуын болжау
3.3.2.1 шығарма кейіпкеріне хат/ертегі (кейіпкер қосу, соңын өзгерту ...)/ өлең (төрт жолды)/әңгіме (оқығаны, көргені бойынша) жазу
Сабақ мақсаттары: Барлық оқушылар: шығарманың мазмұны бойынша сұрақтар қоя алады және жауап береді, шығармадағы кейіпкердің мінез-құлқы мен іс-әрекетіне, сүйеніп сюжеттің дамуын болжайды, шығарма кейіпкеріне сүйене отырып, үлгі бойынша хат құрастырады.
Көптеген оқушылар: шығарманың мазмұны бойынша қолдануға негізделген сұрақтар қоя алады, шығармадағы оқиғаларға сүйеніп, сюжеттің дамуын болжайды, шығарма кейіпкеріне сүйене отырып хат құрастырады.
Кейбір оқушылар: шығарманың мазмұны бойынша бағалауға негізделген сұрақтар қойып, жауап бере алады, кейіпкерлердің іс-әрекеті, мінез-құлқының өзгеру себептерін мәтіннен тауып бағалайды, оқығаны бойынша хат жазады.
Сабақтың басы
Ширату жаттығуы
(Ұ; МК) «Жасырын сөздер» ойыны
Бір оқушы ортаға шақырылады. Мұғалім артында тұрып, бірнеше сөздерді жасырады (параққа жазып көрсетуге болады), ал қалған оқушылар орнында тұрып ым-ишара арқылы ғана сол сөзді түсіндіреді. Ортадағы оқушыға қандай сөз жасырылғанын табу ұснылады. Жаттығуды орындау барысында оқушылардың қиялы дамиды, белсенділігі артады.
Сабақтың тақырыбына байланысты үлгі суреттер: өкпе, ағайын, достық, бірлік.
Топқа бөлу: бірлік, татулық, ынтымақ сөздері арқылы оқушыларды үш топқа бөлу ұсынылады.
Бастапқы білімді қайталау
(Т, МК) «Желпуіш» әдісі
А-4 түрлі түсті параққа желпуіш жасалып әр топқа таратылады. Оқушыларға желпуіштің әрбір бөлігіне өткен тақырыпқа байланысты кезекпен идеялар жазып талқылау тапсырылады.
Бастапқы білімге байланысты қайталанатын түйінді идеялар:
«бір кейіпкерді сипаттау», «кейіпкер іс-әрекетіне баға беру», «татулық сөзіне сипаттама» т.б.
Оқу мақсатын хабарлау.
- Шығарманың мазмұны бойынша сұрақтар құрастырып жауап беруді, сюжеттің дамуын болжауды, хат жазуды үйренеміз. Оқушылармен бағалау критерийін құрастыру немесе таныстыру.
Сабақтың ортасы
1-тапсырма
(МК, Т) «Болжамдар ағашы әдісі
Оқушыларға сабақта қарастыратын мәтінге қатысты иллюстрацияларды мұқият қарап шығу ұсынылады. Сосын мәтін мазмұны, тақырыбы, кейпкерлер туралы ойлары мен болжамдарын «ағаш сұлбасының» тиісті тұсына жазады. Шығармамен толық таныс болған соң өз ойларының түпнұсқаға (мәтінге) қаншалықты жақын болғанына баға береді.
Саралау. Диалог жəне қолдау көрсету. Тапсырманы орындау барысында жан-жақты əрі нақты көмек қажет ететін кейбір оқушыларға ойланту үшін жəне бірқатар жауаптар алу үшін алдын ала дайындалған сұрақтарды қоюға болады.
(ҚБ) Оқушыларды мәтінді оқуға ынталандыру үшін «Смайл» әдісі арқылы топтық бағалау.
2-тапсырма
(МК, Ұ) «Аялдама» әдісі бойынша оқушыларға «Төле би мен Түлкі бала» аңызын аялдау арқылы бөліктермен оқу ұсынылады. Оқушылар мәтінді оқи бастағанда мұғалім аялдаманың белгісін көрсете отырып, алдымен бірінші бөлікті оқытады. Әр аялдамада оқыған бөліктеріне оқушылар сұрақтарға жауап береді. Сұрақтар қою арқылы әр топ ақылдасып ойларын ортаға салады.
Үлгі сұрақтар:
1-аялдама: Неліктен Әйтеке би Төле биді қайыруға Түлкі баланы жіберді деп ойлайсың?
2-аялдама: Неліктен Түлкі бала Төле биден үш жүз туралы сұрады?
3-аялдама: Төле бидің ашуының қайтуына не себеп болды?
Сұрақтарға жауап алынады.
Мұғалім мәтін мазмұны бойынша әр аялдама сұрақтарын ауыстыра алады.
Әңгімені тұтас оқып болған соң, қайта шолып оқуға уақыт беріледі. Түсініксіз сөздермен жұмыс жүргізіледі.
Саралау: Қорытынды арқылы саралау. Барлық оқушыларға бағытталған нұсқау бере отырып, олардың əрқайсысының өздерінен не күтетіндігін түсінгендеріне көз жеткізу керек. Мұғалім сұрақ қояды, бірақ жалғыз «дұрыс» жауаптың бағытында жұмыс істеуден гөрі оқушылар өздерінің мықты жəне əлсіз тұстарына қарай жауап берулері күтіледі.
(ҚБ) Оқушыларды мәтінді оқып түсінгендері «Басбармақ» әдісі арқылы өзара бағаланады.
3-тапсырма
(Т) «Қалың және жұқа сұрақтар» әдісін қолдана отырып «Төле би мен Түлкі бала» шығармасының мазмұны бойынша қолдануға, практикалық бағалауға негізделген сұрақтар қояды және жауап беру тапсырылады.
Мұғалім мәтін мазмұнына байланысты біржақты қысқа жауапты талап ететін «Жұқа сұрақ» және толық жауапты талап ететін «Қалың сұрақ» үлгілерін дайындап, таратады.
Үлгі сұрақтар:
«Жұқа сұрақ» «Қалың сұрақ»
- Әңгіме кейіпкерлері кімдер?
- Төле би кімнің үйіне қонаққа келген?
- Төле биді райдан қайтаруға барған кім? - Неліктен Төле би өкпелеп қайтып кетті?
- Түлкі бала Төле биді райынан қайтаруда қандай жол тапты?
- Төле бидің әрекетін қалай бағалар едің?
Тақырыпты қарастырғаннан кейін әр топқа үш «жұқа» және үш «қалың» сұрақ құру ұсынылады. Оқушылар бір-біріне құрастырған сұрақтарды қойып, мәтіннен жауаптарын оқиды.
«Жұқа сұрақ» біржақты қысқа жауапты талап етеді. «Қалың сұрақ» таратылып жазылған толық жауапты талап етеді.
Саралау. Қорытынды тәсілі арқылы жүргізіледі. Кейбір оқушылар жауабы оңай қарапайым сұрақтар құрауы мүмкін. Қабілеті жоғары оқушылар кең көлемді, жауабы ойландыратын күрделі сұрақтар құрауы мүмкін. Оқушылардың деңгейлеріне қарай әртүрлі сұрақтар мен жауаптар күтіледі.
(ҚБ) Оқу мақсатына сәйкес «Бағдаршам» әдісі арқылы оқушылардың қойылған сұрақтары мен жауаптары мұғаліммен бағаланады.
4-тапсырма
(Ө, Ж, Т) «Ойлан-жұптас-бөліс» стратегиясы арқылы «Төле би мен Түлкі бала» шығармасындағы кейіпкерлердің мінез-құлқы мен іс-әрекетіне, оқиғаларға сүйеніп, сюжеттің дамуын болжау ұсынылады.
Мұғалім стратегияны қолдануда үлгіге сүйене алады:
1. Мұғалім кейіпкердің мінез-құлқы мен іс-әрекеті туралы ойлануды ұсынады;
2. Оқушылар ойланып әрқайсысы жеке жауап жазады;
3. Оқушылар жұптарға бөлініп өздерінің ойларын талқылап, сюжеттің дамуын болжайды. Ең үздік деген ойларын біріктіреді;
4. Жұптар болжау жасалған ойларын топтарда талқылауға ұсынады, ең үздік деген ойларын біріктіреді;
5. Оқушылар өздерінің топтағы жақсартылған сюжеттің дамуы бойынша болжамдарын сыныппен бөліседі.
Саралау. Диалог және қолдау көрсету. Қолдауды қажет ететін оқушыға сұрақ қоюға немесе сюжеттің дамуына сүйеніп талдауға бағыт беруге болады.
(ҚБ) «Түрлі түсті жиектер» әдісімен оқушылар көршілес топтардың жұмысын тексеру үшін дәптер жиегіне түрлі түсті қарындашпен белгі салып отырады.
5-тапсырма
(МК, Ө) «RAFT әдісі арқылы оқушыларға «Төле би мен Түлкі бала» шығармасындағы кейіпкерге хат, жазу ұсынылады. Оқушылар мәтін кейіпкері атынан өзіне жазбаша тапсырма жазу арқылы кейіпкердің атынан талқылау, баяндау, ой жүгірту, әңгімелесу іс-әрекеттерін жүзеге асыра отырып, сыни ойлау дағдылары дамиды.
Мұғалім кейіпкерге хат жазудың үлгісін ұсынады.
R-рөлі, A- аудиториясы,
F- формасы, T-тақырыбы
Жазылым жұмысы тақырып таңдаудан басталады. Тақырып бойынша рөл белгіленеді. Келесіде оқушы жазылым жұмысының формасы мен аудиториясын таңдайды. Хаттың соңында өзіндік пікірін жазады.
Саралау: Қорытынды саралау тәсілі. Барлық оқушылар хат жазуда олардың нəтижелері əртүрлі болатыны күтіледі. Жалғыз «дұрыс» жауаптың бағытында жұмыс істеуден гөрі оқушылар өздерінің мықты жəне əлсіз тұстарына қарай әртүрлі өлең құрастырулары күтіледі.
(ҚБ) Дескрипторлар бойынша бағалау:
- кейіпкерге қатысты пікір білдіреді;
- кейіпкердің іс-әрекетіне баға бареді;
- мәтіннің мазмұны бойынша сұрақтар құрастырады;
- мәтін бойынша қойылған сұрақтарға жауап береді;
- хат жазуда сөйлемдегі сөздерді байланысын табады;
- сөздерді, сөйлемдерді сауатты жазады.......