Мақатаев «Аққулар ұйықтағанда» поэмасы Суреткерлік иірімдері (8 сынып, III тоқсан )

Пән: қазақ әдебиеті
Бөлім атауы: Махаббат және абырой
Сабақтың тақырыбы: Мақатаев «Аққулар ұйықтағанда» поэмасы Суреткерлік иірімдері
Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары: А/И3. Көркем шығарманың тілі
Шығармадағы көркемдегіш құралдардың (психологиялық параллелизм, перифраз, сатира, ирония, гротеск, эллипсис) қолданысын талдай отырып, автор стилін анықтау
Сабақ мақсаты: Шығармадағы көркемдегіш құралдардың қолданысын талдай отырып, автор стилін анықтайды.
Сабақ барысы:
Қызығушылықты ояту . «Тізбек бойынша сұрау» әдісі
 Қойылған сұраққа беріп жатқан оқушының жауабы кез келген жерінен тоқтатылып, ары қарай басқа оқушының жауап беруі сұралады.

 Көл басына жеткен Ана қандай шешімге барды?
 Ананың бұл әрекеті дұрыс па?
 Аққу деген адал құс. Рас па?
 Автор орнында болсаң, поэмаға қандай өзгерістер енгізер едің?
1-тапсырма. «Жіктеу» әдісі
Үзінділерді кестеге толтыра отырып, көркемдегіш құралдарды анықтайды.
 Таста тұнған жаңбырдың тамшысындай;
 Сыбырлайтын «Жетім көл» Алатауға;
 Ақ мүсін айдынға кеп орнайтұғын.
Әлдилеп ақ төсінде, бермей тыным;
 Екеу болса, дүние-ай, арман бар ма!;
 Айдын - төсек, аспанды жамылуда.;
Ана-жүрек тыпыршып, қабынуда;
 Құс аппақ, айдын аппақ, нұр да аппақ,
Аппақ нұр - аппақ нұрға қосылады;
 ....Аққулар... Аққу мойын, сүмбе қанат,
Алаңсыз тарануда күнге қарап;
 Ей, ақша бұлт,
Жаулығыңмен оларды жасыр барып;
 Аққулар тарануда,
Сусып түсіп, су моншақ арқасынан;
 Білмей отыр жаңағы тыныштықтың,
Сүт ұйыған тегешін сапырғанын!;
 Мөлдіреген «Жетім көл» көкке қарап,
Мөлтілдеген көз жасын тыя алмай тұр;
 Көз алмай орамалды ұрғашыдан,
Көз алмай сүле-сопа тұлғасынан;
 Әлденеден сұм жүрек сескенеді,
Аракідік әлдене ес береді.
Көркемдегіш құралдар Үзінді
Теңеу
Метафора
Кейіптеу
Синекдоха
Метонимия
Эпитет
2-тапсырма. «ҒЗО» әдісі
 ҒЗО (ғылыми зерттеу орталығы) қызметкерлері (оқушылардың бір немесе бірнеше тобы) көркемдегіш құралдарды анықтайды;
 Автордың суреттеудегі қолдану ерекшелігін топтасып талдайды;
 Автор қолданысына пікірді өзара міндет бөлінісі арқылы шығармашылықпен орындайды.
 Біткен жұмысты кестеге түсіріп, қабылдау комиссиясына (2-3 үздік оқушы) жоба қорғау түрінде өткізеді.
 Комиссия қабылдамаса, жұмысты қайта толықтырады.
Үзінді
Көркемдегіш құрал Ақынның қолдану ерекшелігі Өзіндік пікір
Қайдағы бір қатыгез, сұрқай ойлар,
Миынқарыпбарады, миынқарып...
Барөмірденкөңілішайлығуда,
Байғұсанаеркіненайрылуда.
Әлденеденсұмжүрексескенеді,
Аракідікәлденеесбереді.
Көріп-біліп, таныпты тастар да естен.
Алып аспан астына сыя алмай бір,
Айдын көлін аққулар қия алмай жүр.
Мөлдіреген «Жетім көл» көкке қарап,
Мөлтілдеген көз жасын тыя алмай тұр,
Айдын көлін аққулар қия алмай жүр…
Ақ төсек - аппақ айдын, аққу - бала,
Жаралы аққу секілді жаттың ба, ана?..
«Мына жатқан «Жетім көл», мына аққуды,
Өз қолыммен өлтірдім, аттым жаңа...
Көрдің бе бір-біріне дөп келуін,
Бір қырсық бір қырсықпен шектелуін?
Балам-ай, мынау өмір-дарияның,
Білмейсің қайда екенін өткелінің.
Сірә, сорлыжоқшығармененөткен,
Құлынымныңқасынаннегекеткем?!
Ошаққасы, отбасы, көрмеппінғой,
Дүние-ау, сеносындайкереметпеең?!
Өзен де жоқ сыймаған арнасына,
Жылға да жоқ даламен жалғасуға.
Таста тұнған жаңбырдың тамшысындай,
Қалай біткен мына көл тау басына?!
... Сарқытындай өлімнің қалған қарға,
Екеу болса, дүние-ай, арман бар ма!
3-тапсырма. «Тақырыптардың түйісуі» әдісі
 Көркемдегіш құралдардың шығарма тақырыбын ашуға қызмет еткен тұстарына мысалдар келтіріп, жорамал жасап жазады.
1-топ
Аққудың рең әсемділігін айқындайтын сөздерді табады. Қандай көркемдеуіш құралдар қолданғанына түсінік береді.
2-топ
Аққудың жарасымды қылықтарын бейнелейтін жолдарды табады. Қандай көркемдеуіш құралдар қолданғанына түсінік береді.
3-топ
Жаралы аққудың мүшкіл халін суреттейтін жолдарды тауып жазады. Ондағы қолданылған көркемдеуіш құралды анықтаңыз және оған түсінік береді.
4-топ
Табиғаттағы түс, рең ерекшеліктерін білдіретін сөздерді табады. Қолданылған көркемдеуіш құралды анықтайды.
5-топ
Су тазалығын ашатын көріністерді табыңыз. Көркемдеуіш құралдарды анықтайды. Оған түсінік береді.
6-топ
Табиғаттағы тыныштық салтанатын көрсететін көріністерді анықтайды. Қандай көркемдеуіш құралдар қолданылғанына түсінік береді.....