Жұбан Молдағалиев (Орал туралы ойлардан)

Бірінші өлең
Өз елім, қайда болсам да
Кең байтақ
совет елінде.
Өз үйім - қайда қонсам да,
Жат жер жоқ совет жерінде.
Ішінде тек-ау
солардың
Туған жер дейтін бір жер бар:
Сондай жер менің Оралым,
Оралым - Жайық өр
көкжал.
Басталған өшпес өзегі
Орыстың
жомарт жерінен.
Осынау өрен өзенді
Көрмесем
жылда зерігем.
Осы жер еді ораған
Құндақтап
мені жер көкке
Осында алғаш
қарағам
Таңырқап жұмбақ
жер-көкке.
Гүл жайнап
қызыл галстук,
Балалық өтті
осында.
Осында көзге әлі ыстық
Жастықтың тұңғыш
досы да.
Түсінгем алғаш
сол жерде
Кеңдігін мендік
Отанның,
Осында, нәрі
мол жерде
Өркенім өсті, от алдым.
Мәңгілік жасыл емендей.
Саясын берді Отаным.
«Орал да осы, - дегендей, -
Менің бір берік бұтағым».
Екінші өлең
«Оралым» десем, ойыма
Келеді тағы бір келін;
Ұлы ақын Жайық бойында
Жолаушы келін жер кезген.
Ол кезде Орал - қалашық,
Көшесін шаң мен құм басқан.
Кұйынын көкке
ала ұшып.
Соғатын желі тынбастан.
Аралай
қапас көшені
Келеді Пушкин
жай басып.
Заманның
ауыр кеселі
Мұнда да тұрды жалғасып.
Шығарады
бір ащы үн
Даланың мұңын
шерткен жол,
Күткендей дауыл Пугачевтың
Дүмпуіл оты жеткен жер.
Базарда жаңа бай қазақ
Жатқанда сабап жалшысып,
Бір орыс барып, әй, ғажап,
Жұлып кеп алды қамшысын.
Желдің де Пушкин ызыңын,
Тыңдайды енді ұққандай,
Тыңдайды қазақ қызының
Мұң-әнін жақын тұтқандай.
Қолында ұлы
ақынның -
«Қозы мен Баян» дастаны,
Секілді қазақ халқының
Жүрегін
досқа ашқаны.
Әні де қазақ қызының
Тағдырға кінә таққандай,
Арманда Баян, Қозының
Ақынға зарын шаққандай.
«Әнімді, - ден ол келгендей, -
Жанашыр адам тыңдасын».
Акын да содан
көргендей
Татьянаның мұңдасын.
Жұбатып оймен сол қызды
Келеді ақын күбірлеп:
«Туады бақыт
жұлдызы,
Тұрады
елің күлімдеп!»
Осылай жүрген Ортада
Пушкинді болжап көремін.
Жолаушы еді ол онда,
Жанына түйген өлеңін.
Жолаушы емес ол енді,
Қаламның тұрғын
адамы,
Саңқылдап өлмес
өлеңі,
Шарлайды азат
даланы.
Өзгеше бүгін Орал да,
Білмейді мұңды
қыз әнін,
Қалашық емес, зор қала -
Қаласы еркін музаның.
Жарлы орыс, жалшы қазақ жоқ.
Дәулетке қарық достар бар -
Құлдықтан
мәңгі азат боп,
Тағдырын
мәңгі қосқандар.
Ақынды енді әркім
де
Әр үйден күнде көреді;
Сөйлейді Пушкин бар тілде,
Бар тілде дана өлеңі.
Үшінші өлең
Бар ма Оралда айларында көктемнің
Гүл алаңы жанынан бір өткенің?
Чапаевтың ескерткішін көріп пе ең.
Сол алаңнан, үйі алдынан обкомның?
Отыр едім зәуде соның Түбінде,
Жалт қарадым тосын шыққан бір үнге.
- Сәлем,
батыр! - деп қарт қазақ көк қасқа
Тәжім
етті, тебірену бар түрінде.
Сөйтті де
оны шыр айнала қарады.
Таныс жүзді тастан іздеп жанары.
Көре алған
жоқ бар тұлғасын батырдың,
Түр мүсіні тек кеудеден жоғары.
- Ескерткішті
көру еді бір ісім,
Түу
ауылдан арнап келдім бұл үшін.
Тірідегі тұлғасымен Чапаев
Тұрса деп
ем ұстап алмас қылышым.
Тұрса деп
ем ер Фурманов қасыңда.
Комиссарды көргем
жігіт жасымда...
Солар еді жазығында Жайықтың
Көкірегін тосқан
дауыл, жасына.
Соны айтып қарт
тағы ұзақ қарады,
Таныс жүзді тастан іздеп жанары.
Көре алған жоқ бар тұлғасын батырдың,
Түр мүсіні тек кеудеден жоғары.
- Саған қалай?
- деп менен қарт сұрады,
Сыр бермедім, сын секілді сұрағы,
Оның ойын скульттор
емес тек,
Ақындар да жеткізе алмай жүр әлі.