Кенен Әзірбаев (Ұзынағаштағы өстепке)

Үкімет орнаған кез табан тіреп,
Кедейлер ұйымдасып қосты тілек.
Құлақ пен бай, манаптың жер-суына
Есеп боп, еңбек етті күшті білек.
Жарлы жұрт қолда барып ортаға сап,
Артельдер жерге ұрды кетпен күрек.
Аталған өстепке деп Бірінші май,
Тап жауын танып қалды жарлы-жақыбай.
Байлардың ақ үйлерін көшіріп кеп,
Жарлыға туғызатын думан жағдай.
Жыл сайын жүз үй тігіп қатар-қатар,
Төрінде жылқышы мен қойшы жатар.
Сол күндер әлі есімде бүгінгідей,
Шабыттың тағы еді сол думандатар.
Би-болыс ол күндерде жылқы бақты,
Қой сойып, қымыз тасып, бебеу қақты.
Ет асып, самауырға ағаш жарып,
Бәйбіше бәйек болып, отын жақты,
...Ортаға желбіретіп қызыл туды,
Қазақтар көше тартып тікті үйді.
Бұл тойды тәртіпті қып өткізуге
Жеті адам қолдан сайлап алдық «биді».
Мәскеу мен Түркістаннан уәкіл келді, —
Бірінші аэропланды көзім көрді.
Сондағы қайран қалған халықтағы
Жеткізіп айта алмаспын сезімдерді.
Соколов, Баскотский жарқын жүзді
Көктен түсе құшақтап бәрімізді,
Аспандияров, Қоджанов құттықтады
Мерекемен жасымыз, кәрімізді.
Тап сонда ревком боп сайланған — мен,
Ақ жүрек белсендіге айналған — мен,
Байлардың алты ақ үйін жылқысымен
Шулатып сойыс қойып айдаған — мен.
Тағы да ақындардың бәрін жиған,
Жел сөздің неше түрлі нәрін жиғам.
Басқаның бәрі келді, Жамбыл ата
Қалайша ат аяғын бұдан тыйған?..
Деу керек қой енді оған: «Құлдық,
құлдық!»...
Хабар тимей қалыпты, кейін білдік.
— Шал қайда? — деп Жандосов
сұрағанда,
Құдай ұрып, сөз таппай біз қысылдың.
Кеш болса да жібердік ат шаптырып,
«Алмай келме!» дедік біз қақсап тұрып.
Хабаршыдан шығыпты Жамбыл бұрын,
«Ұзын құлақ» жүйріктен жылдам жүріп.
Естен кетпес сондағы ұялғаным,
Тас төбеден біздерді құдай ұрып.
...Ат мініп келген Жамбыл
қатуланған.
Асығыс жолда неше асуды алған,
— Мен де ақын! — десе орыс милиция,
Кіргізбей Жамбыл тағы ашуланған.
Сол жерде Жамбыл тұрып айғай салған,
Өлеңін барлық үйде құлақ шалған.
Күллі ақын шуылдасып жатыр еді,
Жым болдық «сыбаға» алып бір-ақ шалдан.
Үкіметтік қонақтар шуылдасып,
Ентелеген Жамбылға есік ашып,
Кірген сәтте жіберді - ау қайран ақын,
Бұрқан-талқан өлеңге басып-басып.
...Жамбылға елдің бәрі қарап қалды,
Сақалын саусағымен тарап қалды.
Ақынның ащы даусы үдеген соң,
Ас пенен жай - жайына шарап қалды.
— Ау! Мен Жамбылмын, Жамбылмын,
Қара жолдай даңғылмын.
Күңіреніп күн-түні
Жалғыз қалып қаңғырдым.
Қатар - құрбы қадірлес,
Замандасты сағындым.
Қатаған мен Кедейбай —
Мақамдасты сағындым.
Көкте жүзген күміс күн,
Аппақ айды сағындым.
Қалдырмайтын тойынан
Ноғайбайды сағындым.
Кедейлерді жақтамай.
Байға қашан жағындым?!
Болысқа қашан бағындым?
Бой бермей жүріп оларға,
Бостандығым сағындым.
Күткен күнім туғандай,
Құрметім мен олжамнан
Не себепті қағылдым?!.,
Жас ақындар қасында,
Дудар шашың басында.
Сиыр баққан, тас өртеп,
Әкелеріңді білуші ем,
Оразбек пен Жұбаныш,
Торқалы тойға шақырмай
Мен сендерге нағылдым?!..
Жігіттерде әдеп жоқ,
Қыздарында сәлем жоқ,
Сондай ұл-қыз көргем жоқ.
Әйтеуір жас екем деп,
Көк қояндай секеңдеп,
Өзім айтып жүргем жоқ.
Ленин батыр большевик,
Келсе екен ден, аңсап ек.
Сол айтар деп күтіп ем,
Өзің тойды баста деп,
Үйретті ме сендерге,
Шал-кемпірді таста деп?!..
Ақындар бәрі шошып шуылдасты,
Мына шал сотталар деп дуылдасты.
Сырттағы қалың халық қаптап кетіп,
Әрең деп аптығы мен буын басты.
Еркебай ұстай алды домбырасын:
— Жамбыл - ау, бүйтіп кімді оңдырасың?!
Қой енді, далаға шық, деміңді ал,
Қарт адам қақсай берсең, болдырасың.
Жандосов қонақтарға мойын бұрып,
Орысша айтып жатты ұғындырып.
— Ал енді аристовный қылады! — деп,
Барлық ел қорқып қалды буыны құрып.
Жамбылды атпақ, түгіл, айдаған жоқ,
Артына екі қолын байлаған жоқ..
Ақындар әсіресе өсек қылып,
Жамбылға жақсылықты ойлаған жоқ.
...Таңертең елу қойды айдап кетті,.
Ат мініп, екі түйе байлап кетті.
Жамандаған Жамбылға көп мал берді,
Көп ақындар көре алмай арыз етті.
Көп ақын гуілдеді соны көріп,
Өкпелеп өкіметке қағаз беріп,
Күн-түні большевикті мақтасақ та,
Қалдық қой,— деді,— бекер тезек теріп.
Қырқысқан қыстақ - ауыл ақындары
Жамбылды жамандасып жатыр бәрі.
Ілияс Жансүгіров сонда отырып,
Өсекті қаңылтырдай жапырғаны.
Ж а н с ү г і р о в:
Қарғаның қарға көзін шоқымайды,
Өрмекші ауды бекер тоқымайды.
Олжаны Жамбыл алмай кім алады,
О бастан сүйген жарлы-жақыбайды.
Айтқанда жан тебіренді замандасын,
Төккендей білген адам көздің жасын.
Ақындар, ақсақалды сөз етпеңдер,
Ежелден үлкен жейді қойдың басын.
Өлеңге Жамбыл артық, әнге — Кенен,
Су жорға Үмбетәлі — қара дөнен.
Төреші басшыларға рақымет,
Жамбылға өкпелемей олжа берген.
Жамбылдың сүйсінді де ерлігіне,
Сый-құрмет тарту етті енді міне:
Жандосов, Бәрібаев үндеген жоқ,
Ойлашы, тарлығы ма, кеңдігі ме?..
Бұл сөзін Ілиястың ұғып алдық:
Ұққан соң төмен қарай бұғып қалдық:
Әйтеуір адал ақын енді қымбат,
Бәрібір ертең алдың, бүгін алдық...
Ендігі байлық - ырыс ел қолында,
Не жөн бар сұрап — тілеп сұғынарлық?
...Қонақтар қош айтысып қайтып кетті.
Құшақтасып, ырзалық айтып кетті.
Кененнің куәсі деп көктем заман
Жамбылдың жанын солай байытып кетті