Пән: Қазақстан тарихы Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: 9.3A Қазақстан тоталитарлық жүйенің нығаюы кезеңінде Сабақ тақырыбы: Қазақстандағы 1920-1930 жылдардағы индустрияландыру (2-сабақ) Сабақтың мақсаты: Қазақстандағы индустрияландырудың жүру барысы мен ерекшеліктерін анықтап, нәтижесін талдайды Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме): 8.4.2.1. Қазақстандағы индустрияландырудың жетістіктері мен кемшіліктерін талдау......
Пән: Қазақстан тарихы Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: 9.3A Қазақстан тоталитарлық жүйенің нығаюы кезеңінде Сабақ тақырыбы: Қазақстандағы 1920-1930 жылдардағы индустрияландыру (1-сабақ) Сабақтың мақсаты: Қазақстандағы индустрияландырудың жүру барысы мен ерекшеліктерін анықтап, нәтижесін талдайды Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме): 8.4.2.1. Қазақстандағы индустрияландырудың жетістіктері мен кемшіліктерін талдау......
Пән: Қазақстан тарихы Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Қазақстан тоталитарлық жүйенің нығаюы кезеңінде Сабақ тақырыбы : Қазақстандағы 1920-1930 жылдардағы индустрияландыру Оқу мақсаттары: 9.4.2.1. Қазақстандағы индустрияландырудың жетістіктері мен кемшіліктерін талдау Сабақ мақсаттары: Қазақстанда индустрияландыру нәтижесінде орын алған өзгерістерді анықтайды. Индустрияландыру саясатының салдарын талдайды......
Пән: Қазақстан тарихы Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Кеңестік Қазақстанның мәдениеті: әдебиет пен өнер Сабақ тақырыбы: ХХ ғ. 20-30 жылдардағы қазақ әдебиеті мен өнерінің дамуы Оқу мақсаттары: 8.2.2.4 Әміре Қашаубаев пен Қажымұқан Мұңайтпасұлының қазақ халқының әлемге танытудағы роліне баға беру 8.2.2.1 Қазақ зиялыларының шығармашылық мұрасын талдау және қоғамдық санаға тигізген әсеріне баға беру 8.2.2.3 Өнер мен әдебиеттегі өзгерістерді анықтау Сабақтың мақсаты: Кеңестік Қазақстан кезіндегі ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы әдебиет пен өнер саласының өзгерістерін және кеңестік идеологияның ықпалымен дәстүрлі мәдениеттің құлдырау себептерін анықтайды. Кеңестік әдебиет пен өнердің қалыптасу ерекшеліктерін талдайды......
Пән: Қазақстан тарихы Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: 8.3A Қазақстан тоталитарлық жүйенің нығаюы кезеңінде Сабақ тақырыбы: 1920-1930 жылдардағы саяси репрессиялар Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме): 8.3.1.7. ХХ ғасырдың 20–30 жылдардағы әміршіл-әкімшіл жүйе саясатының зардаптарын талдау; 8.1.2.1. қазақ зиялыларының қоғамдағы рөлі мен қызметін талдау; Сабақ мақсаты:Әміршіл-әкімшіл жүйе саясатының себебін анықтау, салдарын талдау......
Биыл Ұлы Отан соғысының басталғанына 71 жыл толып отыр.Осыдан 71 жыл бұрын фашистік германия КСРО еліне шабуыл жасады.Осы соғыс жолында қаншама қазақ азаматы елі,жері үшін барын салды.Ұлы Отан соғысы 1941-1945 жылдары болған.Бұл кез ешбір адамның есінен кетпейтіні анық. Соғыс басталысымен Қазақстан алғашқы күндерден бастап бір жұдырықтай жұмылды.Осынау жер-ананы шарпыған соғыс жылдарында елі мен жерін,ұрпағының болашағын қорғаған.Бейбіт өмірді тарту еткен қан майданда от кешкен ер жүрек жауынгерлер бүгінгі ақсақалды ардагерлер мен ақ жаулықты аналар.Олар әрқашанда құрметке лайық.Сондықтан оларға деген алғыс еш толастамасы анық.Сол кездерде қазақ ұлдарының жеңіске қосқан үлесі зор.Халқымыз осының бәріне ерекше төзімділік пен шыдамдылық танытты.Ұлы Отан соғысы жылдарында бірнеше Қазақстандық аталарымыз Кеңес Одағының батыры атағын алды.Олар өз Отанын қасық қаны қалғанша қорғады.Осы бейбіт күнді ата әжелеріміз бес жыл бойы минуттап, сағаттап күтті.Осы қиын кездерден бері жарты ғасырдан астам уақыт өтсе де, ешнәрсе ұмытылған жоқ.Сол кездегі халқымыздың ер жүректілігі мен төзімділіктерін паш ететін тарихта мәңгі қалатын күн.Біз Ұлы Отан соғысында жеңіске ештеңеге тең келмейтін ғажап күшпен жеттік.Ол күш әрине бірліктің арқасында қаншама халық бір тудың астында бірігіп күштерін бір арнаға салды. Қаншама аналар боздақтарын айырылып ,қаншама бала жетім өсті. .....
Ұлы Отан соғысы жеңіспен аяқталғаннан кейін Қазақстан еңбекшілері бейбіт құрылысқа қайта оралды. Соғыс Қазақстан экономикасына да үлкен зардаптарын тигізді. Өнеркәсіп өнімдерінің, әсіресе бұқара халық көп қолданатын тауарлар өндіру түрлері қатты қысқарды. Еңбек ресурстарының проблемасы едәуір шиеленісті. Ауыл шаруашылығының материалдық-техникалық базасы әбден төмендеді. Сондықтан Кеңес өкіметі, оның жергілікті басшы органдары халық шаруашылығын қалпына келтіруге айрықша көңіл бөлді, оның қарқынын шапшандатуда тиісті шаралар жүзеге асырыла бастады. Елдің шаруашылық құрылысы мен мәдени саласына мемлекеттік бюджет пен күрделі қаржы қайта бөлінді. Әскери шығындар барынша қысқартылды. Республикада соғыс қажеттерін өтеуге жұмыс істеген жүздеген кәсіпорындар азаматтық өнімдер шығару үшін қайта құрылды. 1945 жылы КСРО Қарулы Күштерінің едәуір бөлігін запасқа шығару есебінен Қазақстанға 104 мың солдат пен офицер, ал 1947 жылдың 1-ші қаңтарына қарай 188,2 мың адам келді. Өнеркәсіпте 8 сағаттық жұмыс күні қалпына келтірілді. Соғыс кезіндегі мерзімнен тыс жаппай жұмыс істеу және демалыс күндерінде қызмет ету тоқталды. Жұмысшылар мен қызметкерлерге ақы төленетін демалыстары берілді. 1946 жылы 18 наурызда қабылданған төртінші бесжылдыққа арналған жоспар бойынша соғыстан бүлінген аудандарды қалпына келтіру, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының соғыстан бұрынғы дәрежесіне жетіп, одан едәуір асып түсу міндеті белгіленді. Сонымен бірге онда Қазақстан экономикасын өрге бастыруға үлкен мән берілді. Республикада ауыр индустрияны жедел дамыту, сондай – ақ, жеңіл және тоқыма өнеркәсібін одан әрі өркендету кезделді. Тұрғын үй құрылысын және қалалар мен жұмысшылардың тұрақты аудандарында мәдени-тұрмыстық орындар жүйесін кеңейтуге ерекше көңіл бөлінді. Өнеркәсіппен, ауыл шаруашылығын өркендету негізінде республика еңбекшілерінің материалдық және мәдени тұрмыс дәрежесін одан әрі көтеру көзделді. Қазақстанға бөлінген "күрделі қаржы көлемі одақ бойынша үшінші орынға шықты. Мұнда күрделі қаржы кәсіпорындарды қалпына келтіруден гөрі бұрынғыларын кеңейтіп, жаңа кәсіпорындар салуға бағытталды. Төртінші бесжылдықта бүкіл елде өнеркәсіп өнімі 1940 жылмен салыстырғанда 40 пайызға өсетін болып белгіленсе, Республикада ол 2,2 есеге арту көздеді....
Қазақ ұлтының тарихында 1930- жылдары ең қасіретті жылдар болып саналады. Қазақстанның демографиялық жағдайына репрессиялар, ашаршылық, эпидемиялар қатты әсер етті. Аталған жылдарда халық санақтары өтті.(1937 мен 1939 жылдары). 1937 жылғы халық санағының мәліметтері жарамсыз болып табылды. Алынған мәліметтер нақты емес қайшы болып табылады. 1931-1932 жылдары мемлекетте ашаршылық басталды. М.К.Қозыбаев Н.Е. Бекмаханова ғалымдардың пікірі бойынша эпидемия, ашаршылықтан адам шығындары 1 млн 300 мың адамды құрады, басқа мәліметтер бойынша 1 млн 750 мың қазақтар қырылды. М.Б. Тәтімов – демографтың есебі бойынша - 2 млн 300 мың адам немесе 51-52% РСФСР құрамындағы бұрынғы автономиялық республика тұрғындары осы жылдардағы эпидемиялардың нәтижесінде 250 мың адам славян халықтарының өкілдері көз жұмды, бұл тұрғындардың -8-9% құрады. Жаппай репрессиялар мен ашаршылық тұрғындардың жылжуына себеп болды. Демограф – М.Б. Тәтімовтің есебі бойынша жер аударған қазақтардың саны 900 мың адамды (18%) құрады . Қазақтар Ресей, Орта Азия, Қытай, Монғолия, Ауғанстан, Иран мемлекеттеріне кетті. А.В. Михайлов өз мақаласында Голощекиннің « Кіші Қазан » төңкерісіндегі келесі мәліметтерді келтіреді. 1930 ж- 121,2 мың адам, 1937 ж -1млн 74 мың адам келген қазақ ұлтының үштен бір бөлігі жер аударды. Б. Туленбаев және В. Осиповтың ойлары бойынша шет елдерге көшкендердің саны 400-500 мың адам болады. 1926 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындары 6 млн 62 мың 910 адам,олардың ішінде 3млн 496 мың 361 (немесе 57,6%) қазақтар 1939 ж. халық санағы бойынща республикада 6 млн 93 мың 507 адам тіркелді, олардың ішінде 2 млн 315 мың 532 (немесе 38%) қазақ ұлты. Бұл жерде: 1850-1860ж.ж.-0,9% 1860-1870ж.ж.-4,7% 1870-1897-ж.ж.-1% 1897-1917ж.ж.-0,9% құрды. Қазақ ұлтының табиғи өсу санына сапалық баға беру әр түрлі ғалымдардың ой тұжырымдары. Н.Е. Бекмаханова және Н.В. Алексенко орта жылдық табиғи өсімі – 0,4 – 1% төмен деп санайды. Феодалдық Патриархалдық құлдырау кезінде, таптық күресті нығайту кезінде табиғи өсімнің қарқындылығын биік деңгейде күту қиын, сонымен қатар қазақтардың үштен екі бөлігі көшпелі өміо сүрді. Қазақ ұлтының орта жылдық өсу коэффициентінің төмендігі осыған дәлел. « Ұлы ашаршылықтың » соңғы жылын 1932 немесе 1933 жылдары деп әдебиеттерде белгіленеді. Бірақ, М.Х. Ақылбеков және А.Б. Ғалидың ойларынша бұл – 1934. 1 Олардың есебі бойынша, 1933-1934 жылдарда қазақ ұлтының кемуі - 1 млн 610 мың адамды құрады. Бұл сан келесі есеппен алынды. 1926 ж. Халық санағы бойынша қазақтардың саны 3 млн 968 мың адам болса, КСРО бойынша 3 млн 627 мың адамы қазақ автономиялық республикасында тіркелді. 1933 жылы КСРО мемлекетінде 4млн 510 мың қазақ тұру қажет еді. Бірақ, М.Б. Тәтімовтың есебі бойынша мемлекетте -2 млн 900 мың қазақ өмір сүрді. Екі санның айырымы – 1 млн 610 мың адамды құрды. 1939 халық санағы бойынша республика тұрғындарының жалпы саны 6 млн 94 мың адамды құрады. Республиканың ең ірі этностары болып қазақтар -2 млн 314 мың , орыстар- 2 млн 449 мың, украйндар – 657 мың , немістер – 93 мың, татарлар – 107 мың, өзбектер – 103 мың, белорустар -31 мың , ұйғырлар – 35 мың, кәрістер – 96 мың, әзірбайжандар –12 мың, басқа ұлтар – 197 мың адам. 1926 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындардың жалпы саны 1939 жылы – 105 мың (1,7%) адамға кеміді. Ұлттық үлес салмақ келесі түрде санақ арасындағы тұрғындардың санының тұрақтылығы және қазақ ұлтының екі санақ арасында бірдестен кеміп кетуі (1 млн 180 мың 829 адамға) байқалады. Тұрғындардың сандық тұрақтылығы республиканың индустриализациялымен түсіндіріледі, ұйымдастыру іс-шаралары нәтижесінде басқа аймақтардан жұмысшылар отбасылармен келді. Ал қазақтардың күрт кемуі – 1930 жылдардағы апаттың салдарынан болды (ашаршылық пен жер аудару нәтижесінде) көшпелі қазақ халқы көп азап шекті. Қазақтармен қатар өзге ұлттар да ашаршылыққа ұшырады. Б.Түленбаев және В. Осипованың пікірлерінше Қазақстанда ұйғырлардың саны екі есеге, дұнғандар - 25% , өзбектер - 20,5%, ал украиндар - 3,4%-ға азайды .....
Халық даналығының мерей – мақтанышы - мәдениетінің мыңдаған жылдық тарихы,бел-белестері, қалыптасу кезеңдері бар. Оларды талдап, таңып түсіну үшін алдымен, мәдениет дегеніміз не,соны анықтап алуымыз керек. Мәдениет- халқымыздың ар иманының айнасы,ұзақ жылдар ішіндегі сұрыпталып жинақталған асыл да ардақты қазынасын құрайтын рухани игілігі,салт-дәстүрі, әдет-ғұрпы, таным сенімі саналылық танытатын көз қарастар жүйесі, әлеуметтік топтың,ұлттың, халықтың өмірдегі бет бейнесі, зиялылығы, біліктілігі, басқа бір ұлттаң, халықтан, нәсілден ерекшелеп көрсететін,айырып ажырататын тыныс – тіршілігінін, ғұмыр нәрінін бұлағы.Ол әдебипетті өнерді, адамның шығармашылдық,көркемдік ,эстетикалық талғамдарын қалыптастырып дамытатын рухани өмірдің барлық салаларын қамтиды. Қазақ халқының мәдениеті- оның ұлттық тарихының өнімді өзегі, құрамдас бөлігі,маңызды саласы.Сондықтан оны игеру,өз алдына ғылым ретінде танып, оқып үйрену қазақпын дейтін әрбір адамның азаматтық парызы, қасиетті борышы, тұрмыс тіршілігінің таусылмас талабы, қажеттілігі. Қазақстан жерін мекендеген халықтар, қазақ халқы өзінің көп ғасырлық тарихында,ерте заманнан күні бүгінге дейін жүріп өткен мезгіл ішінде адамзат қоғамының өсуіне әлемдік өркениеттің қанатының қатаюына, мәдениетінің дамуына үздік үлес қосты, оларды өз сана салтының игі істеріменен нәрлі нәтижелерімен байытты. ....
