Халықтың асыл қазыналары – ауыз әдебиеті аңыз - әңгімелерден, ертегілерден, шешендік сөздерден тұрады. Балалардың ақыл - ойын дамытуға аңыз – әңгімелер, ертегілер оқудың маңызы зор. Халықтың асыл қазынасымен сәбилерді сусындату, ертегілерді пайдалану арқылы жүзеге асады. Бүлдіршіндер өте әсершіл келеді. Естіген ертегі мазмұнын есте сақтап, әділдікке сену, біреуге жақсылық жасау, көмектесу сияқты қасиеттерге ие. Балаға күнделікті жылы дауыспен айтқан ертегі, жұмбақ, жаңылтпаш, күлдіргі әңгімелер сәбидің жан дүниесіне әсер етіп, ізгі қасиеттерін дамытып, ақыл - ойын жетілдіреді. Ертегі арқылы еңбекке, шыншыл болуға, туған жерін сүюге, батыр да батыл болуға тәрбиелеу – біздің басты міндетіміз. Ертегі тыңдау арқылы бала оған еліктейді, өзі де ертегінің басқа түрін, ойлап шығарады. Түйсік қабілеттері дамиды. Кішкентайынан ертегі тыңдап өскен бала ақылды, зерек, терең ойлы, зейінді болып өседі. Ертегі жаңа өскін балауса буынның сана - сезімін оятып, ақыл - есін дамытып, адамгершілікке тәрбиелейді. Мектеп жасына дейінгі балалардың жасына лайықты, ертегі, жұмбақ жаңылтпаш, әңгіме естіп өсуі – олардың сөздік қорының молаюына, ақыл - ойының жетілуіне дыбыстарды дұрыс айту мәдениетіне әсер етеді. .....

Мақсаты: Гимнастикалық орындықтың үстімен жүруге, бір қатарға қойылған заттар арасынан жыланша ирелеңдеп жүруге үйрету. Жаттығуларды орындау барысында дене сұлулығын қалыптастыруға тәрбиелеу.

Балалар спорт залына саппен кіреді.

Сапты түзеп тұрады. Тәрбиешімен амандасады.

Сәметсіздерме, балалар!
Саламатсызба!
Балалар , бізге қонақтар келіп қалыпты, қонақтармен амандасып алайық
Балалар: Біз бақытты баламыз,

Шыныға да аламыз.

Туған елдің көгінде ,

Шамшырақ болып жанамыз!

Сәлеметсіздер ме, апайлар!

Ал, балалар жаттығуымызды қайталап, денемізді шыңықтырып алайық......

Ұйымдастырылған оқу іс - әрекеті: сөйлеуді дамыту
Тақырыбы: Ертегілер еліндегі шалқан
Мақсаты: Балаларды ертегі мазмұнымен таныстыру, сұрақтар арқылы бекіту. Кейіпкерлерді мәнерлеп салуға үйрету. Ойындар арқылы есте сақтау қабілеттерін дамыту, сөздік қорын молайту. Еңбек сүйгіштікке, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.
Әдіс - тәсілдер: Сөздік әдіс, көрнекілік көрсету.
Көрнекіліктер: Ертегі суреттері, ертегі кейіпкерлерінің бетпердесі, сиқырлы қорапша, табиғи гүлдер, ағаштар, шалқан суреті.
Бингвилизм: қыс - зима, шалқан - репка

Жылулық шеңбері: «Қайырлы таң»
ҰОІӘ барысы: Музыка ырғағымен балалар кіріп орындықтарының жанына келіп тұрады.
- Балалар, қараңдаршы, біз ғажайып ертегілер еліне келіп қалдық, бізден бұрын апайлар келген екен, кәне қонақтармен амандасайық. Қайырлы таң, көк аспан, Қайырлы таң, жер ана. Қайырлы таң, алтын күн. Сәлеметсізбе!
Здравствуйте! - Балалар, ертегілер елінде қандай әдемі, мұнда бәрі бар. Мен ертегілер елінен келген ертегішімін. Қазір біз ертегілер еліне саяхатқа шығамыз. Менің соңымнан жүріңдер.
- Балалар қараңдаршы бұл не? (Бірінші ертегі ол Шұбар ала тауық.)
- Ол ертегі не туралы? Жарайсыңдар?
Саяхатымызды ары қарай жалғастырайық.
- Мұнда не отыр? Бауырсақ кімнен қашып кетті? Оны не жеп қойды?
- Жарайсыңдар! Мына жерде не тұр? (үйшік). Бұл ертегіде қандай кейіпкерлер бар? (аңдарды атайды)
- Дұрыс айтасыңдар. Балалар қараңдаршы, мында сиқырлы сандық жатыр. Оны ашып көрейік. Бұл не? (Шалқан). Енді осы ертегімен танысайық. .....

Тақырыбы: Ертегілер әлеміне саяхат.
Білімділік: Ертегілерді сахналау барысында кейіпкерлердің мінез - құлқын жеткізуге, суретке көңіл қойып мазмұнын түсіну, ойларын дұрыс жеткізуге үйрету.
Тәрбиелік: Балаларды жақсылық жасауға, қолғабыс етуге үйрету, ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.
Дамытушылық: Ертегідегі кейіпкерлердің сөз мәнерін, қимыл - қозғалысын келтіріп ойнауға баулу. Сөздерді анық айтуға, тіл байлығын, есте сақтау қабілетін дамыту. Конструктордан өз еріктерімен жұмыс істеуге пысықтау.
Көрнекілік: «Шалқан» ертегісіне арналған бас қалпақшалары, «Үш аю» ертегісінің суреттері, конструктор, жасыл түсті бояу, ақ қағаз, «Жеті лақ» ертегісіндегі ешкінің суреті, Орман, егін алқабы мен жол белгілерінің суреттері.
Жаңа сөздер: Поезд, саяхат, дүрбі, аялдама
Билингвиалды компонент: қыс - зима - winter, ертегі - сказка - fairy tale.
Барысы: Балаларды шеңберге тұрғызу.
Әрекет кезеңдері Тәрбиешінің іс - әрекеті Баланың іс – әрекеті
Мотивациялық қозғаушы. Жылулық шеңбері:
Көңілдіміз күлеміз
Ертегіні білеміз
Шағын біздің үйіміз
Тату тәтті жүреміз Балалар жылулық шеңберін қайталап, орындайды.
Іздену - барлау - Балалар бүгінгі күніміз сәтті өту үшін бір бірлеріңе жылы лебіздеріңді білдіріңдер.
- Бүгін бізде өзгеше сабақ болады, біз сиқырлы пойызға отырып барлығымыз ертегілер еліне саяхатқа барамыз.
Алдымен менің қолымдағы сиқырлы дүрбімен қарап көрейін саяхатымыздың қалай болатынын,
- О, біздің саяхатымыз қызықты болады екен, жарайды, онда кеттік. Қане, бәріміз пойызға отырып, кетейік.
- Аялдаманың атын табу үшін жұмбақтың жауабын табамыз.

Ее тянут бабка с внучкой,
Кошка, дед и мышка с Жучкой.
( Репка)
Ата, әже, мысық, ит.
Бірге тартып шығарды?
(Шалқан).

I Егін алқабы. Балалар «Шалқан» ертегісін сахналау керек, ертегіні қойып беріңдерші.

Үстінен тоны түспеген,
Сонда да араз қыспенен.
(Аю) .....

«Жазира» ортаңғы тобының ұйымдастырылған ашық оқу қызметінің технологиялық картасы
Тобы: Ортаңғы топ
Білім беру саласы: Әлеумет, коммуникация, таным, шығармашылық, денсаулық
Бөлімі: Кіріктірілген, Қоршаған ортамен танысу, сөйлеуді дамыту, көркем әдебиет, ҚМҰҚ, сурет салу, дене шынықтыру.
Тақырыбы:«Ертегілер еліне саяхат»
Мақсаты:
БМ: Балаларды қоршаған ортаға бейімдеу, ертегілер туралы түсініктерін қалыптастырып, ертегілерге қызығушылығын арттыру, нұсқау бойынша тапсырмаларды орындауға үйрету.
ДМ: Танымдылық қабілетін дамыту
ТМ: қарым - қатынасқа түсу мен топпен жұмыс жасауға үйрету.
Алдын – ала жүргізілетін жұмыстар: ертегі туралы әңгімелеу.
Әдіс – тәсілдері: дәстүрлі және дәстүрлі емес әдістер, ролик арқылы түсіндіру, сұрақ – жауап.
Қажетті құралдар: боялмаған әтештің суреті, бояу, бас киім, гуаш, қыл қалам, сүрткіш.
Көрнекілік: Pinnacle бағдарламасы арқылы жасалған интерактивті тақта, этеш және бояулар ертегісі мен ғажайыпстанға саяхат ертегілері біріктірілген ролик, flash бағдарламасында жасалған дид. ойын: «Тығылған сандарды тап», Ару мен құбыжық ертегісі - пазласы, қорытынды презентация «Ой мен ойын».
Билингвизм компоненті: әтеш - петух - cock, бір - один - one, екі - два - two,
үш - три - three, төрт - four, бес - пять – five .....

Білім – арзан,
білу – қымбат
Зерттеудің тақырыбы: Ертегілердегі өлшем бірліктер
Зерттеудің мақсаты:
Қазақы өлшемдер жайлы іздену, мағлұматтар жинау және қазақ ертегілерінде кездескен қазақы өлшемдерді табу
Зерттеудің нәтижелері:
Мектеп бағдарламасында, күнделікті өмірде қазақы өлшемдердің нақты қолданылмауы, қазақ ертегілерінде кездесетін өлшемдерді мысал ретінде сабақта жиі қолданса, оқушаларға кеңінен мағлұматтар берілуге бағытталған ұсыныстар.

Халық өлшемдерінің түрлері
- ұзындық өлшемі
- салмақ өлшемі
- көлем өлшемі, мөлшері
- уақыт және мезгіл өлшемдері
- ауа райы өлшемдері.....

КІРІСПЕ
Осы курстық жұмысымыздың тақырыбы: Қазақ халық ертегілерінің орыс тіліне берілу ерекшеліктері.
Жұмыстың негізгі мақсаты: Қазақ халық ертегілерінің оыс тіліне берілу ерекшеліктерін салыстыру, яғни қазақ және орыс тілдерінде салыстыру.
Жұмыстың қрылымы: Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындымен, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Қарастыратын ертегіміз «Ер Төстік» және «Дудар қыз». орыс тілінде берілген ерекшеліктерді талдау.
Біздің курстық жұмысымыздың тақырыбы ертегіге байланысты болғандықтан, ауыз әдебиеті жөнінде бір-екі сөз айтып кеткеніміз келіп отыр. Себебі, ертегі ауыз әдебиетінің негізгі сөз саласы болып табылады.
Ауыз әдебиеті—халқымыздың асыл да мол мұрасы, нелер бейнелі сөз маржандары осы ауыз әдебиетінде. Ауыз әдебиетінен сусындамаған, нәр алмаған бірде-бір шынайы суреткер болған емес. Ауыз әдебиеті—олардың құнарлы топырағы. Атынан көрінгендей, ол ауызша айтылған.
Ауыз әдебиеті—талай ғасырлар жемісі. Халық жыраулары, жыршылары, ертекшілері оны сонау ықылым заманнан ркхани асыл қазына ретінде сақтап, ұрпақтан-ұрпаққа мұра етіп, бүгігі біздің дәуірімізге жеткізген......

Кіріспе
XX ғасырдың соңғы он жылдығында құлаш жая бастаған тіл білімінің антропологиялық парадигмаға көшу үрдісі «адам – тіл – мәдениет» үштігі негізіндегі гуманитарлық зерттеулердің пән аралық салалардың дамуын күшейтті. Олардың құрамына этнолингвистика және әлеуметтік лингвистика, лингвомәдениеттану және лингвоелтану ғылымдары кіреді.
Антропологиялық тіл білімінің түрлі бағыттары өз бастауын В. Фон Гумбольдттің, «тіл – халық рухының, оның танымы мен менталитетінің көрінісі» концепцияларынан бастау алатыны белгілі. Л.Вайсгербер тілді шындық әлем мен адамның және оның санасының арасындағы «аралық әлем» деп есептейді. Жалпы тіл білімінің маманы, ғалым Э.Бенвенист сөзімен айтсақ «Мы мыслим: мир таким, каким нам оформил его сначала наш язык. Различия в философии и духовной жизни стоят в неосознаевамой зависимости от классификации, которую осуществляет язык»[ 1.36б].
Тіл – мәдениеттің құрамдас бөлігі, оны меңгерудің негізгі құралы, ұлттық менталитеттің ерекше белгілерін сақтаушы. Солай бола тұрса да, мәдениет тілде көрініс табады, сонда өмір сүреді. Бұдан тіл мен мәдениеттің арасына теңдік белгісін қоюға болады деген ой тумаса керек.
«Мәдениеттану» терминін 1909 жылы алғаш ғылымға енгізген неміс филосифы және химигі В.Оствальт болатын. 1939 жылы Лесли А.Уайт өзінің антропологиялық зерттеулерінде аталмыш терминді ұсынады.
Белгілі ғалым Э. Бенвенистің «тіл, мәдениет және жеке адам үштігі (триада) негізінен басқа бір лингвистика тууы мүмкін»,– деген ұшқыр ойы XX ғасырдың соңында қалыптаса бастаған жеке дербес лингвистикалық мәдениеттану пәнінің пайда болуының болжамы сияқты. «Лингвокультурология» – «лингво мәдениетттану» термини соңғы үш-төрт жыл көлемінде фразеологиялық мектептің өкілдері В.В.Воробьев пен В.Н.Телияның негізгі ой желісі барысында туды.
Лингвистикалық мәдениеттану – лингвистика мен мәдениеттану пәндерінің тоғысуында пайда болған, халықтық мәдениеттің тілге әсер етуін зерттейтін ғылым. Тіл мен мәдениеттің өзара жиі әсері және өзара байланысын қарастыратын ғылым саласы жоғарыда көрсетілген анықтамамен берілгенмен, аталған мәселе бүгінгі күннің жаңа бағыты емес. Этностың тілі мен мәдениетінің ерекшеліктері соңғы кезде жаңаша көзқараспен, бұған дейін ғалымдар бұл мәселені психология, әлеуметтік лингвистика, этнопедагогика, этнолингвистика, т.б. пәндердің негізінде зерттеп келді.....

1. Ертегілерді оқыту барысыңда оқушыларды қайырымдылыққа тәрбиелеудің теориялық негізі
1.1 Оқушыларды қайырымдылыққа тәрбиелеу және оның зерттелу жайы
Халық педагогикасы - қазақ халқының сан ғасырдан бері ата-бабадан
ұрпақтан-ұрпаққа өлмес мирас, өшпес өнеге, өмірлік мұра болып келе жатқан,
баланы бағып-қағу, өсіру, азамат етіп шығару мәселесі тұрғысынан
жинақталған тәрбие жөніндегі іс-тәжірибесі, терең мағынасына үңілсек, ол
адамды зерттеу, жан-жақты білу, адамдық болмысын анықтау.
Халық педагогакасы халықтың ауыз әдебиетінде ақын-жыраулардың шығармаларыңда, халықтың тәрбие дәстүрлерінде, отбасындағы тәрбие, халық ойындары мен шығармаларында тәрбиелік мәнде көрініс тапқан. Осының бәрі баланың дұрыс өсуіне, тәрбиелі адам болуына бағытталған. Халық педагогикасының негізгі мақсаты-ең алдымен нағыз адамды тәрбиелеу болып табылады. Яғни, баланы Отанын, елін, жерін сүйетін, бауырмашыл, жолдастыққа адал, ата-анасын құрметтейтін сыпайы азамат етіп тәрбелеу. [2.5]
Бұгінгі тәрбие проблемасындағы ең зәру тәрбие-қазақ азаматының мінезін
қалыптастыру, өркениет әлеміне қазақ құбылысы болып енуге тиісті адамзатты тәрбиелеу....

XX ғасырдың соңғы он жылдығында құлаш жая бастаған тіл білімінің антропологиялық парадигмаға көшу үрдісі «адам – тіл – мәдениет» үштігі негізіндегі гуманитарлық зерттеулердің пән аралық салалардың дамуын күшейтті. Олардың құрамына этнолингвистика және әлеуметтік лингвистика, лингвомәдениеттану және лингвоелтану ғылымдары кіреді.
Антропологиялық тіл білімінің түрлі бағыттары өз бастауын В. Фон Гумбольдттің, «тіл – халық рухының, оның танымы мен менталитетінің көрінісі» концепцияларынан бастау алатыны белгілі. Л.Вайсгербер тілді шындық әлем мен адамның және оның санасының арасындағы «аралық әлем» деп есептейді. Жалпы тіл білімінің маманы, ғалым Э.Бенвенист сөзімен айтсақ «Мы мыслим: мир таким, каким нам оформил его сначала наш язык. Различия в философии и духовной жизни стоят в неосознаевамой зависимости от классификации, которую осуществляет язык»[ 1.36б].
Тіл – мәдениеттің құрамдас бөлігі, оны меңгерудің негізгі құралы, ұлттық менталитеттің ерекше белгілерін сақтаушы. Солай бола тұрса да, мәдениет тілде көрініс табады, сонда өмір сүреді. Бұдан тіл мен мәдениеттің арасына теңдік белгісін қоюға болады деген ой тумаса керек.
«Мәдениеттану» терминін 1909 жылы алғаш ғылымға енгізген неміс филосифы және химигі В.Оствальт болатын. 1939 жылы Лесли А.Уайт өзінің антропологиялық зерттеулерінде аталмыш терминді ұсынады.
Белгілі ғалым Э. Бенвенистің «тіл, мәдениет және жеке адам үштігі (триада) негізінен басқа бір лингвистика тууы мүмкін»,– деген ұшқыр ойы XX ғасырдың соңында қалыптаса бастаған жеке дербес лингвистикалық мәдениеттану пәнінің пайда болуының болжамы сияқты. «Лингвокультурология» – «лингво мәдениетттану» термини соңғы үш-төрт жыл көлемінде фразеологиялық мектептің өкілдері В.В.Воробьев пен В.Н.Телияның негізгі ой желісі барысында туды.
Лингвистикалық мәдениеттану – лингвистика мен мәдениеттану пәндерінің тоғысуында пайда болған, халықтық мәдениеттің тілге әсер етуін зерттейтін ғылым. Тіл мен мәдениеттің өзара жиі әсері және өзара байланысын қарастыратын ғылым саласы жоғарыда көрсетілген анықтамамен берілгенмен, аталған мәселе бүгінгі күннің жаңа бағыты емес. Этностың тілі мен мәдениетінің ерекшеліктері соңғы кезде жаңаша көзқараспен, бұған дейін ғалымдар бұл мәселені психология, әлеуметтік лингвистика, этнопедагогика, этнолингвистика, т.б. пәндердің негізінде зерттеп келді.
Тіл мен мәдениеттің өзара байланысы мәселесін алғаш зерттеген ғалымдар Я.Гримм, Р.Раск, А.А.Потебня, т.б. болды. Бұл проблеманың қайнар көзі В.фон Гумбольдттің ғылыми еңбектері. Оларда ғалым мынандай ғылыми ой тұжырым жасайды:
1. материалдық және рухани мәдениет тілге әсер етеді;
2. кез келген мәдениет ұлттық нышанға ие, бұндай сипат тілдік жүйеде айқын көрінеді;
3. тіл–адам және қоршаған ортаны жалғастырушы буын;
4.халықтық рух» пен мәдениеттің белгісі – ішкі форма тілге тән.
Белгілі ғалым А.Потебня тіл халықтың мәдениеттің қайнар көзі екендігін дәлелдеп, халық ауыз әдебиетіндегі аңыз – әңгімелердің ерекшеліктерін анықтады.....