Бір түлкі тоғайды аралап келе жатып, қалың шалғынның арасында жүрген бөденені ұстап алыпты. Үрейі ұшқан бөдене:
– Түлкіжан, тимеші, екеуіміз дос болайық, – депті, құтылудың амалын іздеп.
– Ендеше, мені тойғыз, – депті түлкі.
– Онда ер соңымнан, анау қыздарға барайық, – депті, бөдене жаңа қонып жатқан бір ауылға ерулік алып бара жатқан қыздарды көрсетіп. Оны көріп:
– Ал, баста! – дейді де түлкі соңынан ілеседі.......

Бұрынғы уақытта кең далада жүрген алты түлкі бас қосып, жолдас болыпты. Алтауының ішінде бір түлкінің құйрығы шолақ екен. Ал ұзын құйрығы бұлаңдаған бес түлкі:
– Сенің құйрығың жоқ, шолақсың, – деп, келекелеп күле беріпті.......

Ертедегі заманда бір түлкі, бір құлан, бір сауысқан үшеуі дос болып, жолдас болады. Бір-біріне жамандық ойламасқа ант айтып, шарттасады. Сөйтіп жүргенде, бір күні құлан тұзаққа түсіп, шарқ ұрып, босана алмай, өлемін-ау деп қорқып, түлкі мен сауысқан достарына қарап «айла, лаждарың бар ма?» – деп, жалтақ-жалтақ қарап жылаған соң, түлкі тұзақты қимақ үшін құланның қасына таман келеді. «Осы құланның өлсе етін жейін, тұзақшы сойса, ішек-қарындарын тастайды ғой. Мұның достығынан маған.....

Ертеде бір сараң бай болыпты. Оның адам баласында жоқ жалғыз құла тұлпары бар екен. Бай құла тұлпарының тұқымын өсіріп, даңқын асыра түскісі келіпті. Сөйтіп, құла тұлпардың қасына бір биені қосып, жойқын теңіздің ортасындағы адам аяғы баспайтын иен аралға алып барып тастапты. Тұлпар қасқырға да, адамға да алдырмайтын тарпаң екен.......

Бір жолаушы ұзақ сапар шегіп, әлден уақытта иен далаға шығыпты. Күн төбеден ауып, бесін шамасы болған кезде, соңынан бір қасқыр ілесіпті. Кеш батып, күн ұясына тақай бастағанда, әлгі қасқыр бір-екі рет боздай ұлып, дыбыс берген екен, әп-сәтте жан-жақтан бір үйір қасқыр жиналып қалыпты.
Жолаушы қатердің төнгенін сезеді де айналасына көз тастайды. Қараса, көз ұшынан қарайған ағаштың сұлбасы ......

Бір қоянның жалғыз көжегі бар екен. Сужүрек, қорқақ болыпты. Сондықтан енесі сыртқа шыққан кезде есікті жауып, бекітіп жүреді екен. Жатағында жалғыз қалған көжек бір бұрышқа тығылып, қорыққанынан қалшылдап отыратын әдеті болыпты.
Бір күні енесі ұзақ кешіккен соң, көжек қарны ашып, сыртқа шығады да тоғайға қарай бет алады.
Сол кезде алдынан бір тышқан шыға келеді де:
– Қайда барасың? – деп сұрапты. Қоян не айтарын білмей, қалшылдап тұрып, жылап жіберіпті......

Бір күні құстарға да әмір жүргізуші Сүлеймен патша барша құстарды жинап алып:
– Мен қартайдым, жамбасыма жұмсақ төсек керек. Барша құстарға айтарым: маған бір-бір талдан мамықтарыңды жұлып беріңдер. Содан төсек жасатайын, – депті.
Патшаның тілегін естіген құстардың бәрі бір-бір тал мамық жүнін жұлып беріпті.......

Жер бетіндегі адам баласы мен аң-құсты түгел билеген Сүлеймен деген патша әйелін өте жақсы көреді екен. Не қаласа, бәрін орындай беріпті.
Бір күні еріккен әйел Сүлеймен патшаға былай депті:
– Маған тек қана құстың сүйегінен сарай салдырып бер!
Патша шабарманы қаршығаны шақырып алады да құс атаулыны түгел жинап келуге бұйырыпты. Патша әйелінің сөзін дуал үстінде отырған байғыз естіп қойыпты. Қаршыға ой мен қырды шарлап, құстарды тегіс жинапты.......

О баста түлкінің құйрығы жоқ екен. Қасқыр мен түлкі араз болыпты. Қасқыр қайда барса да түлкінің ізін аңдып, соңынан қалмайды, ұстап алып талап, жей беріпті. Ізін жасыра алмаған түлкі ауыр азап шегіпті.
Бір қасқыр тағы да аңдып, түлкінің ізіне түсіпті. Түлкі қашып барып, ініне тығылады. Сол кезде қасқыр да жетіп, түлкі інінің аузын тырмалап, қаза бастапты. Осындай қауіпті алдын ала ойлаған түлкі ініне екі ауыз жасаған екен. Әлгі қасқыр іннің бір аузын қазып жатқанда, түлкі екінші аузынан байқатпай сыртқа шығып кетіпті.......

Бір күні қанішер қасқыр, айлакер түлкі және аңқау есек үшеуі бір сайдың ішінде жолығысып қалады да жайғасып отырып, әңгімелесе бастайды.
– Біздің басымыз не кешпеді, – депті, түлкі сөзді әріден қозғап. – Осы өмірімізде істеген жақсы-жаман істерімізді айтып, өзіміздің қылықтарымызды өзіміз бір байқап, саралап көрсек қайтеді. Мұнымыз бұдан былай қандай да бір ауыр қылмысқа бармауымыз үшін сабақ болар.
– Сол істеген істерімді айтсам, менің күнәм жеңілдей ме? – депті қасқыр әкіреңдеп. Түлкі бұлаңдай алдын орап, кеңесті қыздыра түсіпті......