Сыр елі азаматтарының Еуропаны азат етуге қосқан үлесі
Биылғы жылы Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 67-жылдығы, тарих өз дегенін алуда. Сол жеңіске жарты ғасырдан астам уақыт өтіп ел жаңарып өзгерістер болып жатыр. Алайда бұл жеңістің құндылығы қанша уақыт өтсе де өзінің мәнін жояр емес, тарихта мәңгі қалады. Қазақстан тарихында қазақ халқының Ұлы Отан соғысына қатысқаны ерлігі Әлия, Мәншүк сияқты батыр қыздарымыздың аты төл тарихымыздан орын алды. Алайда Қазақстандық азаматтардың әсіресе Европаны азат етуге қатысқан немесе қарсыласу қозғалысына қатысқаны жайлы мәліметтер тарихымызға толық енбеді деп есептесек жаңылмаймыз. Өйткені Қазақстандықтардың шетелдіктерде жүріп қарсыласу қозғалысына қатысқандығы жөніндегі мәліметтер 50-ші жылдардың соңғы ширегінде ғана баспаға шыға бастады. .....

Тақырыптың өзектілігі.
ХVIII – ХІХ ғасырлардағы болып өткен барлық көтерілістерден Кенесары бастаған көтерілістің ерекшелігі бүкіл үш Жүз қазақ шаруалары дерлік қатысты. Кенесары көтерілісіне феодалдық қозғалыс деп айдар тағу дұрыс емес. Бұл қозғалыстың басында кім тұрғанына қарамастан бұл көтеріліс ұлт – азаттық шаруалар көтерілісі сипатына ие.
Кенесарының саяси көзқарастарының қалыптасуына әсер еткен әкесі- сұлтан Қасым. Сұлтан Қасымның 40 шаңырақты ертіп Көкшетау маңынан қоқан шекарасына көшуінің басты себебі - оның патша үкіметінің округтік приказдарды құруына қарсылығы.
Курстық жұмыстың мақсаты :
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтерілістің негізгі мәнін ашып көрсету.
Курстық жұмыстың міндеттері:

• Көтерілістің алғышарттарына талдау жасау;
• Көтерілістің барысы және тарихи маңызын зерттеу;
• Статистикалық мәліметтерге тарихи тұрғыдан назар аудару;
• Көтерілістің жеңілу себептері мен сипатын ашып көрсету.

Көтеріліс бүкіл үш жүзді түгел қамтып ұлтазаттық сипат алды. Көтерілістің басты қорғаушы күші қазақ шаруалары сонымен қатар ірі ақсүйектер да қатысты. Олардың мақсаты:
- Көтерілісті пайдаланып , бұрынғы артықшылықтарын қайтарып алу.
- Көшпелі феодалдың дербес мемлекеттің негізін салу.
Кенесары бастаған ұлт-азаттық көтерілістің тарихта алатын орны ерекше. Сонымен қатар негізгі міндет жұмыстың ішіндегі Кенесары бастаған көтерілістің негізгі тауарлары мен пунктерінің мәнін ашып, оларға сәйкестік беру.
Кенесары көптеген шайқастарда өз мақсатына жету жолында асқан қайсар мінезі мен жауларына қатыгездігі оның әмбе қолбасшылық, әмбе ұйымдастырушылық ролі- тіпті патша генералдарының өзін таңқалдырып отырғандығы да тарихтан белгілі.
Көтерілістің негізгі мақсаттары:
1. Қазақ елінің патшалы Ресейдің құрамына қосылып үлгермеген өңірлерінің дербестігін сақтау.
2. Қазақ жерлерін бекіністер мен округтік билеу арқылы отарлауды тоқтату.
3. Қоқандықтардың тепкісіндегі қазақтарды азат ету. ....

Бөкей ордасында өзі құрылған алғашқы 25 жыл ішінде орын алған (1803-1892) бүкілхалықтық толқын – Жайық сыртындағы кең байтақ даланы қоныстанған, өз жамағайындарына сонау Нарын құмынан қайтып оралып, қосылуды көздеген халық талпынысынан туған еді. Сырт жақтағы өздерінің туған- туыстарынан ажырап, әрі жан-жағынан, берісі Жайық өзені мен Каспий теңізінен бастап Еділ бойына дейінгі аралықта орыстың елдімекенімен, әскери бекініспен қоршалып қалған осынау қарапайым халықтың бұл талпынысының шыққан басты себебі Жайық сыртындағы қазақтар толықтай бостандықта өмір сүрді де, оларға орыс үкіметі мен Ордадағы басшылар тарапынан басыбайлы құл етіп ұстаудың қауіпі төнген жоқ . Жайық сыртына өтуге деген бұл талпыныс, әсіресе, малдары жаппай жұртқа ұшырап қырыла бастаған және басқа да көлденең қарсылықтардан халықты қайыршылыққа душар еткен шаруашылық дағдарысы тұсында ерекше қаулай түсті .
1818 жылы үкімет қазақтардың Нарыннан Кіші ордаға , яғни Жайық сыртына өздігінен өтіп кетуін тыю жөнінде жарлық шығарған соң олар өздерінің аса бытыраңқылық дәрежесіне қарамастан , линиядан “қарулы қолмен “ өтіп шығамыз деген ниетте болды.
Орданың ішкі рулық құрлысына қатер төндірген Жәңгір ханның барлық шарасы – 1827-28 жылдардағы қоғамдық ауыртпалық және Қайыпқали сұлтан мен тағы басқалардың ”кешікпей қазақтар басыбайлы шаруаға айналып,Еділдің оң жақ жағалауына қоныстандырылады да сол жақта орыс казактарымен бірдей әскери борышын өтеуге жіберіледі “ деген лақап үгіті – бүкіл Орданы дерлік көтеріліске аяғынан тік тұрғызды.
Алайда, арғы жаққа өтуге ұмтылған қараусыз халық бұқарасының барлық әрекеті Орал казактарына қарама- қайшы келді де, олар мұны көбінесе тыйып тастап отырды. Өздерінің әрбір сәтсіз әрекетінен соң шұбырған халық ескі қоныстарына қайтып оралып, уақытшатыныштала тұрса да, кезекті сыртқы дүмпу ықпал еткен кезде қайтадан көтеріліп, линияға қарай қайталап ....

ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың алғашқы кезіндегі ұлы империя үлестік мемлекетте отарлады жаулап алу системасын қарқынды түрде жедел қарқынмен өрбітті, соның нәтижесінде олардың қалтасына келіп құйылып жатқан олжалардың санында есеп жоқ болатын. Есесіне олар Африкада отарларын барған сайын қанап, халықты езгінің астына алды. Қулығына найза болаттың ұлы супердержава стстусындағы Англияның осы сөз қылған даьалар ішінде әлемдегі отарлар басқарудың ең негізгі құралына айналды. Англиядан басқа кәрі құрлықтың ең тырнақ алды мемлекеттері осы кезеңде отарлар иемденуді тым қарқындатқаны соншалықты, әлем картасының 70 – 80% өз пайдаларына шегініп үлгерді. Осы аталған уақыт шеңберінде Англия сияқты ірі держава Африкғадағы елдерде өзінің байырғы қарсыластары Германия, Испания, Португалиядан өң бойы озып, қара құрлықтағы 50 – ге жуық мемлекеттерді өзінің бауырына басып үлгерді. Осылайша Африка құрлығының барлық мемлекеттері Европаның державаларына жемдік болуларына тура келген еді.
Жұмыстың өзектілігі:
Біз сөз қозғап отырған жұмыс негізінен, өте күрделі, әрі көп ізденістер мен еңбектерді талап ететіні сөзсіз. Тақырып өзеге болып табылатын қырлар баса назар аударып айтар болсбақ әрине көп – ақ. Соның ішінде ревалюцияның қалайша тез арада бүкіл халықтық сипат алып, кең жайылуы, сонымен қатар алма – кезек орын алып отырған толқулардың ерекшеліктері және олрадың жетістіктері мен нәтижелері толық айтуымызға болады. Жұмыстың зерттелу тарихы әлемнің ең ерекше құрлығы сонымен африкадағы орталық езгіге қарсы ұлт – азаттық күрестер ғалымын не болмаса назарын өзіне аудармай қоймайды. Бұл жұмыс өте қызық. Ал енді осы қызықтың соңына түсіп, оны жаңа үлгілермен толықтыру ісінде көптеген ғалымдардың есімдегі тілге тиек етіп, атап шығуымызға болад ....

Бұлар бірінші курсқа түскендерінде өздерінің ұстазы, кафедра меңгерушісі ағайларының: "Айналайындар-ай, сендердің қадамдарың құтты болды-ау! Екі бірдей қуанышқа кенелдік қой!" деп қайта-қайта айта берген сөзі бар еді. Өйткені ол қуаныштың біріншісі республикада тұңғыш рет қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы осы оқу орнында филология факультетінен бөлініп, өз алдына дербес шаңырақ көтеріп жатса, ал екінші қуаныш сол оқиғадан кейін арада жиырма екі күн өте бере, яғни 22 қыркүйек күні қазақ тілінің мемлекеттік тіл мәртебесін алған қуанышы еді. Ұстаздарының шаттықты жүздеріне қарап отырып, сонда бұлар адамның жекебас қуанышынан да айрықша қуаныштардың бар екендігін сезінген. Ал арада санаулы күн өткенде Алматыдан келген профессор әйел адамның: "Тілімізге мемлекеттік тіл мәртебесін алу оңай болған жоқ қой, қарақтарым! Біз қуаныштан жылап тұрдық қой!" деген сөзін естіп тебіренген. .....

Азаттық жайлы сен де ұқтың,
Әлемге ол даңқын жаяды.
Кешегі ол өткен ерліктің
Бүгінгі нүкте, баяны.

Өткеннен алған тағылым
Азаттық деген - бүгінің.
Сәбиге берер тәлімің,
Сәбиге берер білімің.

Көтерер ертең желкенін
Бүгінгі сәби, бала шақ.
Азаттық деген - ертеңің,
Азаттық деген - болашақ!

Тағылымды сөзімен ұрпағына ұлағат бере білген, ұлылықтың ауылына да ақ ордасын қондыра алған халықтың өз азаттығын, өз Тәуелсіздігін, еркіндігі мен егемендігін аңсаған күндері тарихтың еншісінде қалды. Әлем аясында өзін дербес ел ретінде айқындап, мойындатып, тәуелсіз ел ретінде өмір сүріп келе жатқанына да - 25 жыл.
.....

Азаттықтың бастауында тұрған Алаш тұлғаларының идеясын ұлықтау мақсатында Достық жалпы орта білім беретін мектебінде өткізілген іс-шаралардың бірі «Азаттықты –аңсаған Алаш» атты тақырыбында 9-11 сынып оқушыларымен конференция өткізілді.

Іс-шараның мақсаты: оқушыларға Алаш қайраткерлері туралы,шығармалары, өмірі жайлы айтып түсіндіру. Оқушыларды еліне қорған, халқына қалқан болған тарих тұлғаларынан үлгі – өнеге алуға тәрбиелеу. Алаш идеясын насихаттау, өйткені ол жаңғыру идеясы. Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында жетекші ой –жаңғыру идеясын насихаттау.

Осы іс-шара кітапханашылар «Алаш» партиясының қалыптасуы мен саяси ахуалды атқарылған жұмыстары, сонымен қатар алашордашылардың ақталуы мен қазақ интелегенцияларының еңбектері мен шығармаларының жарық көріп, қолданысқа енгендігі туралы мағлұматтар берілді және кітап көрмесіне шолу жасалынды.. .....

Ресей империясының қазақ даласындағы хандық билікті жоюы, шекаралық аймақтарда жаңа бекіністерді салып, қазақ жерлерін күштеп тартып алуды одан әрі жалғастыруы, қазақ қоғамында әлеуметтік қатынастардың шиеленісуі Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтерілістің шығуына себеп болды. Қазақтардың ХҮІІІ-ХІХ ғасырларда болған басқа барлық көтерілістермен салыстырғанда Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық күрестің ерекшелігі, оған үш жүздің бұқара халқы түгелге дерлік катысты. Бұл күрестің кең қанат жайып, .....

Кіріспеде тақырыптың өзектілігі, зерттелу деңгейі, жұмыстың мақсат-міндеттері айқындалды. Зерттеудің теорилық және практикалық негіздері мен ғылыми жаңалықтары тұжырымдалып, еңбектің сыннан өтуі мен жариялану жайы баяндалды.
"Қытайдағы қазақтардың тарихи жырларының жиналуы мен зерттелуі” деп аталатын бірінші бөлімде Қытайдағы қазақтар арасында бұрыннан сақталып келе жатқан тарихи жырлар мен кейіннен туған тарихи жырлардың жиналуы мен зерттелу деңгейі қарастырылды.
.....