Тынық мұхит (Ұлы мұхит, Ұлы Оңтүстік теңіз) — Жер бетіндегі ең үлкен мұхит.Теңіздерді қосқандағы ауданы 178,620 млн км², көлемі 710 млн км³, орташа тереңдігі 3980 м, максималды 11022 м (Мариан шұңғымасы)
Тынық мұхитының физикалық ка
Жапонияның Тынық мұхиты жағалауына цунами жетті

Алайда, оның қуаты әлсіз болғандықтан, ешкім зардап шеккен жоқ. Ал, өткен түнде оның екпінінен Самоа және америкалық Самоа архипелагында кемінде 100 адам қаза тапты. Тағы ондаған тұрғын ізім-қайым жоғалып, тұтас елді мекендерді су басты. Сондықтан, өлгендердің саны әлі өсуі мүмкін. Мұхит түбіндегі зілзаланың қуаты Рихтер өлшемі бойынша 8 балдан асып, толқынның биіктігі 5 метрге жеткен. Алапат тасқын аралдарға жүздеген шақырым бойлай еніп, жолындағы түгелдей жайпап өткен.
Естеріңізге сала кетсек, соңғы рет су асты жер сілкінісі 2004 жылы болды. Сол кезде адамзат тарихындағы ең сұрапыл цунамиден Азияның 12 мемлекетінің жағасында 230 мыңнан астам адам опат болды
Тынық Мұхитта цунами апаты туылды. ....

Тынық мұхит — оны Ұлы мұхит деп те атайды — планета бетінің 1/3 -ін және Дүниежүзілік мұхит көлемінің жартысын дерлік алып жатыр (2-сурет). Мұхит сопақша пішінді, экватор тұсында ерекше енді, сондықтан ол беткі жағы ең жылы мұхит.
Мұхиттың шығысындағы жағалық сызығы аз тілімденген; онда бірнеше түбектер мен шығанақтар бар. Батысында Евразия мен аралдардың аралығында көптеген теңіздер жатыр. Бұл Жер бетіндегі жағалық сызықтың ең көп тілімденген ауданы. Теңіздердің арасында тереңдігі 100 м-ден аспайтын қайраңды теңіздер де бар. Кейбір теңіздер литосфера плиталары (Жапон, Охот және басқа) өзара әсер ететін зонада орналасқан. Олар терең әрі мұхиттан арал доғаларымен бөлінген.
Тынық мұхитта аралдар өте көп, олардың саны 10 мың-нан асады.

58-сурет. Евразия жағасындағы Тынык мұхит. Жапон теңізі
Мұхитты зерттеу тарихынан. Тынық мұхиттың жағасы мен аралдарын мекендеген халықтар ертеден-ақ мұхитта жүзіп, оның байлықтарын игерген. Ф. Магелланның, Дж. Куктың жүзу сапарларының нәтижесінде мұхит туралы мәліметтер жиналды. И. Ф. Крузенштерн мен Ю. Ф. Лисянскийдің Жер шарын айналып шыққан бірінші орыс экспедициясы XIX ғасырда мұхитты кеңінен зерттеуге бастама болды. XIX ғасырда С. О. Макаров «Витязь» кемесімен комплексті зерттеу жүргізді. Экспедициялық кемелер 1949 ж. бастап жүйелі ғылыми рейстер жасауда. Қазіргі уакытта Тынық мұхитты зерттеу жөнінде арнайы халықаралық ұйым құрылған.
59-сурет. Ғылыми-зерттеу кемесі
Соңғы онжылдықтар ішінде мұхит табиғатының ерекшеліктері жөнінде жаңа мағлұматтар алынды, оның ең терең жері анықталды, ағыстары, түбінің жер бедері, терең сулы науаларындағы тіршілік, мысалы, омыртқасыздардың, жіп тәрізді организмдердің жаңа типтері зерттелуде. Тынық мұхитты зерттеп білу үшін біздің елімізде, Қиыр Шығыста Ресей Ғылым академиясының арнаулы ғылыми-зерттеу орталығы құрылған.
Түбінің жер бедері. Тынық мұхит — ең терең мұхит. Оның орташа тереңдігі 3980 м, ал ең терең жері Мариан науасында 11022 м-ге жетеді.
60-сурет. Тынық мұхит түбінің жер бедері Мұхит түгелдей дерлік бір литосфералық плитаның үстіне орналасқан, бұл плита өзінің шекарасында басқа плиталармен өзара әсер етеді. Мұндай өзара әсер ету жер бетіндегі және су астындағы жер сілкінуге, вулкандардың атқылауына ұласады. Мұхит түбінде атылған лавалардың көлемі материктерде атылған лавалардың көлемінен үш есе артық болады. Мұхитты жиектеп жатқан құрлықта да әйгілі «Отты шеңберді» құрайтын көптеген вулкандар бар. Мұхит түбінің жер бедері өте күрделі . Мұндағы қайраң басқа мұхиттардағыға қарағанда аз аумақты алып жатыр. Ол Азия мен Австралияның жағасында ғана жақсы дамыған. Материктік беткейлері тік, көбіне сатылы болып келеді. Мұхит түбі жер бедерінің өзіне тән ерекшелігі — оның ең терең жерлері шеттеріне орналасқан. ....

Сұранымның негізін адамның тұтыну қабілеттілігі құрайды. Алдыменен бұл қалыпты өмір сүру жағдайымен қызмет етуді қолдау қажеттілігі. Тұтынушінің іс-әрекеті оның тұтынуының қалай қолданбануында материалдық игіліктер (тауар) мен қызмет көрсету қандай пайда әкелетіндігіне байланысты. Тауар пайдалылығы – адамдардың қандай да болмасын тұтынысын қанағаттандыру қабілеттілігі.
Сондықтан тұтынушының болатын сипатына, әдетіне, талғамына, көңіл-күйі мен хал-жағдайына байланысты. Тауар пайдалылығы – жалпы және шекті пайдалылық болып жіктеледі.
Жалпы пайдалылық – адамдардың белгілі тауар мен қызмет жасау жиынтық бірлігін тұтынуға қанағаттануы. Шекті пайдалылық – қосымша пайдалылық, себебі тұтынушы тауар мен қызмет жасауға бір қосымша бірліктен алып тұрады. «Шекті пайдалылық» термині алғашқы рет 1883 жылы австрия экономисі Ф. Визер (1851-1926ж.ж.) ендірді. ХІХ-шы ғасырдың басында ірі экономистер: Г.Госсен, К.Менгер, У.Джевонс (1835-1882 ж.ж.), Л.Вальрас, Р.Аллен, Дж. Хикс және В.В.Сулицкий шекті пайдалылық теориясын жасады. Алайда, бұл теория әр бір нақты тұтынушының іс-әрекетін айтып бере алмайды, бірақ көптеген тұтынушы мен «орташа» тұтынушының жалпы іс-әрекетінің тенденциясын байқап білуге ықпал жасайды.
Қоғамдық пайдалылық тұтыну көлемнің өсуіне байланысты өсу тенденциясына ие болса, шекті пайдалылық және онымен қоса жалпы сұраным төмендеу қасиетіне ие, егер де ұсыным өссе. Бұл заңдылық «шекті пайдалықтың төмендеу заңы» деп аталады. Шекті пайдалылық теориясының негізіне «Госсен заңының» бірінші және екінші түрлері бастау болады. Бұл заң неміс экономисі Герман Генрих Госсеннің (1810-1858ж.ж.Қ атымен аталған. Осы «заңның» негізінде Госсен субъекті іс-әрекетінің рациональды ережесін сүреттеп, өзінің шаруашылық қызметінен максимальды пайда табуға ұмтылатындығын көрсетті. Бірінші заңға сай, тұтынудаң іс барысында тола түсуі заттың пайдалылығын төмендетіп, игіліктер қоры ұлғая түседі. Игіліктер қоры көп болса, пайдалылық төмен болады. Демек, әрбір келесі игіліктер бірлігінің бағалылығы төмендейді. Бұл занның мән-жайы көрнекті түрде 1 суретте көрсетілген.....

Тұтыну несиесі халықтың әр түрлі тұтынушылық қажетін қанағаттандырудың құралы ретінде қызмет етеді.Бұл арада кәсіпкерлік үшін жеке тұлғаларға берілетін ссуда тұтыну несиесіне жатпайды.
Тұтыну несиесінде қарыз алушыға жеке тұлға, ал несие берушіге несие мекемесі, сондай-ақ, әр түрлі меншік формасындағы кәсіпкерлер мен ұйымдар жатады.
Нарықтық экономикалы елдерде халыққа қызмет көрсетудің қолайлы әрі пайдалы формасы ретінде тұ тыну несиесі экономикада үлкен оөл ойнайды, сондықтан да ол мемлекет тарапынан белсенді түрде реттеледі.Реттеу несие берудің және оны пайдаланудың деңгейінде жүзеге асырылады әрі бұл реттеу несиеленетін операцияға өзіндік құжатпен бастапқы қатысу, несие мерзімі, процент мөлшерлемесі арқылы үпкілікті тұтынушының несиеленуін мақұлдауға немесе несиелеу режимін қатайтуға көрінеді.
Әр түрлі елдерде жеке қарыз алушыларды несиелеуге байланысты әр қилы заңдар қолданылады, алайда олардың бәрін баршаға ортақ нұсқама біріктіреді: тұтынушылардың өмір деңгейін арттыруға қөажетті мөлшерінде несиеге қол жеткізу.
Біздің елімізде қайта құру процесіне дейін (1987 жылға дейін) экономикада екі түрлі тұтыну несиесі басымдыққа ие болды:
- ұзақ уақыт пайдалануға жарамды тауарларды сатып алу арналған несие;
- тұрғын үй құрылысының (жеке және коперативтік несиесі).
Ұзақ уақыт пайдалануға жарамды тауарларды сатып алуға несие жанама сипатта болды, өйткені оны Мемлекеттік банктің делдалдылығы арқылы әр түрлі сауда ұйымдары еріп келеді ....

Тұтас буынның төлбасы, кешегі Абай, Ыбырай, Шоқан салған ағартушылық, демократтық бағытты ілгері жалғастырушы, ірі ғалым-тілші, әдебиет зерттеуші, тюрколог, дарынды-ақын аудармашы Ахмет Байтұрсынов қазіргі Қостанай облысы, Торғай өңіріндегі Сартүбек деген жерде, ел арасында беделді, қайратты кісі Шошақұлы Байтұрсын шаңырағында 1873 жылы 18-қаңтарда дүниеге келген.Қалың қазақ ортасы, қаймағы бұзылмаған сахара тұрмысы табиғатынан дарынды туған баланың сезім дүниесін, ой әлемін тербеп толқытады. Әділетсіз өмірдің улы зары бала жүрегін он үшінде жаралайды. Әкесі Байтұрсын мен оның інісі Ақтас қорлық зорлыққа шыдамай,1885 жылы 12-қазанда ояз начальнигі полковник Яковлевтің басын жарады. Мұның арты дүние- мүлікті тартып алу, түрме, абақты, Сібірге он бес жылға жер аударылумен тынады.
Табиғатынан аса дарынды туған талапты бала Ахмет 1882-1884 жылдары әуелі көзі қарақты адамдардан өз үиінде хат танып, артынан жақын жердегі ауыл мектебінен сауат ашады да, 1886-1891
Торғай қаласындағы екі класты орысша қазақша училищеде,1891-1895 жылдары Орынбордағы мұғалімдік мектепте оқып білім алады.1895 жылдың 1- маусымынан бастап мұғалім болады.
Ақтөбе, Қостанай,Қарқаралы, атырабында бала оқытады, өмір, тіршіліг күресіне араласады, әділет үшін күреседі, жуандарға, байларға қарсылық білдіреді, патшаның отаршылық саясатын айыптайды.
Ауылдық, болыстық, кейін екі класты мектептерде ұстаз бола жүріп, 1901 жылдан бастап қолы бос кездерде өзі ізденіп, сан алуан кітаптар оқиды, әдебиетпен айналысады, оқу құралдарын жазады, аударма жасап, өлең - жыр шығарады, ауыз әдебиеті (фольклор) нұсқаларын жинайды.Оқыған, еркін мінезділігімен, батыл да ойшылдығымен ел ішінде бедел атағы өсе бастайды. Полиция тыңшыларының жаласымен күйе жағылып, губернатор Тройницкийдің жарлығы бойынша Қарқаралы екі класты училищесінің меңгерушісі Ахмет 1909 жылы шілденің 1- і күні Семей абақтысына алынып, сотсыз, үкімсіз, нақақтан-нақақ 8 ай бойы азап- қорлық көріп торығады, қинала жүріп ширайды, ақары күреске белді бекем буады. Бостандықты аңсаған, күреске шақырған өлеңдер жазады. Ақыры, Қазақстанда тұру құқынан айырылғандықтан, 1910 жылы 21- ақпанда түрмеден шығып, наурыз айында Орынбор қаласына келеді.....

Өміршевдік қауіпсіздігі іс-кимыл жиынтығы рётінде калыпты өмІр жағдайын бұзатьш зиянды факторлардың алдын алу (жою), мұнымен коса еңбекті корғау, өндірісте және тұрмыста болған қайғылы жағдайларда жарақаттаиғандарға шұғыя жәрдем беру, әлеуметгік елеулі науқастармен күрес, экология, салауаіты өмір сүру, азаматтык қорғаныс және т.б. ірі блоктарды кұрайды. Сондықтан АҚ-ты ТӘҚ-нін кұрастырушы бөлІгі және біртутас мемлекеттік Тіршілік әрскетінің қауіпсіздігін камтамасыз ету жүйеспгің жалпы маңызды болігі ретіыде қарастыру кажет. Басқа сөздсрмен айтқанда АҚ-ты ұйымдастыру және жүргізу - мемлекеттің ең мацызды функцияларынын бірі, ОНЬІҢ қорганыстық іс-шараларьшьщ күрастырушы бөлігі деп түсіиеміз.
АҚ жайындағы заңда келесі аңықтама беріледі: АҚ-бүя басқару органдарының мемлекеттік системасы және жалпы мемлекетгік шаралардың жиынтығы; бейбіт және соғыс жағдайларда жургізілеіін мақсаты: халықты, шаруашылык жүргізу объектілерін жәгге еддін территориясын қирату (жою) факторларының әсерінен жацартылған тәсілдермен қоргау, табиғи жоне техногендік сипаттағы ГЖ-лардан қорғау. Артынша, АҚ жиынтыктарьша басшылық жасауды жүзего асыратын басқару органдары, күштср, кьпметгер және АҚ алдында тұратын міндеттерді орындауға көмектесетін ұйьімның басқа да атрибуттары болу керек екені айтылған.....

Міне, тәуелсіздік алғанымызға 17 жыл толып отыр. Алайда баспана тапшылығы қазақ жастарының қыр соңынан қалар емес. Халқымыздың саны жөнінен де мақтана алмаймыз. Тәуелсіздігімізді одан әрі баянды ету үшін ең бірінші, халықтың санын өсіруге баса мән беруіміз қажет. Ол үшін президентіміз Н.Ә.Назарбаев айтқандай арзан үйлерді көптеп салып, үйленген әр отбасын тұрғын үймен қамтамасыз етуге қол жеткізсек, тіпті, салынған үйлерді тегін берсекте артық болмайды дер едім.
Сондықтан тұрғын үй саясатының тарихтарына қысқаша тоқталып өтейік.
Тұрғын үй саясатының тарихына қысқаша тоқталып өтейік. 1917 жылғы октябрь революциясынан кейінгі және КСРО-ның өмір сүрген кезеңінде тұрғын үй мәселесін шешудің өртүрлі жолдарын бөліп көрсетуге болады. Бастапқы кезде еңбекші халық түрғын үймен байларға тиесілі түрғын үйлерді кайта бөлу есебінен қамтамасыз етілді. Кейіннен XX ғасырдың отызыншы жылдарында КСРО-да индустриалдық негізде түрғын үй қүрылысы басталды. Алғашқы уақытта барлыгын тегін түрғын үймен қамтамасыз ету ойластырылды. Бірақ азаматтарға түрғын үй бергеннен кейін бірден оған ақы төлеу бойынша белгілі бір пормаланған ставкалар енгізілді, өйткені экономикалық турғыдан толығымен тегін түрғын үй беру ойға қонымсыз еді.
Монымен бірге, тұрғын үймен қамтамасыз ету барлығын тегін тұрғын үймен қамтамасыз ету туралы үран сақталғандықтан жоспарлы жүйснің бслгілері басым болған аялардың бірі еді. 'Гұрғын үймен тегін қамтамасыз ету социализмнің идеологиялық жалауының бір элементі болды, өйткені ол жалпы халықтық өндірілген өнімді жеке тәртіпте бөлуді көздеген аз ғана аялардың бірі болған еді.
1987 жылы жасалды. Сол жылы "Тұрғын үй — 91" Бағдарламасы
Қабылданған болатын. Ол алғашқы бес жыл ішінде 1987 жылдың
1 қаңтарында кезекте тұрған қалалардағы барлық жанүяларды тұрғын үймен қамтамасыз етуді көздеді.
Ауылда тұрғын үйгс мүқтаждардың әрқайсысы бір жыл ішінде пәтер алуга тиіс болды. Ол сол күйінде орындалусыз қалды.
Тұрғын үйді пайдалануды бөліп тарату аясында тамыр-таныстық пен коррупция жиі көрініс беріп отырды, бұл көп жылдар бойы кезекте
Тұрған мұқтаж азаматтарға тұрғын үй берудің мерзімдерін елеулі түрде ұзартып қана қойған жоқ, сонымен қатар, ол кезектік органдардың беделіне, социалистік әділеттілік сеніміне орасан зор нұқсан келтірді.спсулі түрде үзартып қана қойған жоқ.
Соның салдарынан 6 қыркүйек 1993 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің «Жаңа тұрғын үй саясаты туралы" Жарлығы қабылданды (ол
Қазіргі уақытта нарық инфрақүрылымның бірте-бірте өзгеруіне
Және өз рөлін орындап болуына байланысты өзінің заңды күшін
тоқтатты. ҚР перзиденті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында тұрғын үй мәселелері жайлы мынандай өзекті ой қозғаған «Ендігі бір өзекті міндет-тұрғын үй проблемасын жеделдете шешу. Баспананың болмайынша түтін түтетіп, бала өсіру қиын».
Үкімет және барлық деңгейдегі әкімдер жауапкершілікті өздеріне алып, қолдарынан не келетіндігін қазақстандықтарға көрсетсін.
Тұрғын үй құрылысы біздің экономикаларды алға сүйреуші қуатты күш.....

2007 жылдың қаңтар-ақпан айлары бойынша барлық қаржыландыру көздерінің есебінен тұрғын үйдің 187,9 мың шаршы метрі (оның ішінде 114,2 мың шаршы метрі – жария етілген тұрғын үйлер) қолданысқа берілді, ол өткен жылдың сәйкестендірілген кезеңінен 2,0 есеге көп, соның ішінде:
181,163 мың шаршы метрі- тұрғындардың қаражаты есебінен;
6,777 мың шаршы метрі- кәсіпорындар мен жеке меншік ұйымдардың есебінен.
Облыс бойынша барлығы 2007 жылдың қаңтар-шілде айлары бойынша 2504 пәтер, оның ішінде 2412 жеке тұрғын үйлер енгізілді.
Ағымды жылдың екінші жылдығында жалпы ауданы 12,4 мың шаршы метрді құрайтын коммуналдық тұрғын үй құрылысын аяқтау жоспарланып отыр. 2007 жылдың 15 тамызында Өскемен қаласы Жаңа Согра кентінінің Вешний қиылысындағы жалпы ауданы 5,183 мың шаршы метр болатын тұрғын үйді қолданысқа қабылдау бойынша мемлекеттік комиссия өткізілді.
2007 жылы несиелік тұрғын үй құрылысы бойынша Өскемен, Семей қалалары мен Аягөз, Көкпекті және Зайсан аудандарындағы жалпы ауданы 39,353 мың шаршы метр болатын тұрғын үйлерді қолданысқа енгізу жоспарланып отыр.
2007 жылдың 1 қыркүйегі бойынша тұрғындардан ипотекалық несиелендіру жүйесі бойынша тұрғын үйді иеленуге барлығы 4367 арыз келіп түсті, оның 2065 төлеуге қабілеттілігін растады.
Мелекеттік бағдарламаны жүзеге асыру бойынша барлығы 1575 пәтер енгізілді, оның ішінде – 1556 пәтер сату-сатып алу келісім-шарты жасалды, өткізілгені – 1556 пәтер.
Облыстың жер қатынастары басқармасының мәліметтері бойынша 2007 жылдың 25 тамыз айы бойынша жеке тұрғын үй құрылысы үшін жер телімдерін бөлу бойынша келіп түскен арыздардың саны 11487 құрайды, оның ішінде жас отбасылардан - 2384, мемлекеттік ұйым жұмысшыларынан – 1541, мелекеттік кәсіпорындар мен әлеуметтік бағыттағы қызметкерлерден- 1182. 2005 жылдың 1 қаңтарынан бастап 4099 жер телімдері (келіп түскен арыздар санына 36%), сондай-ақ ағымды жылы 915 жер телімі бөлінді.

ШҚО тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2006 жылдарға арналған өңірлік бағдарламасын іске асыру туралы ақпарат
Облыста 2004 жылдан бастап Шығыс Қазақстан облыстық мәслихатының 2004 жылғы 3 шілдедегі № 6/70-ІІІ шешімімен бекітілген ШҚО тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2006 жылдарға арналған өңірлік бағдарламасы іске асырылуда.
Өңірлік бағдарламаның іс-шаралар жоспарымен төмендегідей шаралар қарастырылған:
республикалық бюджет қаражаты есебінен:
- жыл сайын 8,1 мың шаршы метр көлемде коммуналдық тұрғын үй салу, бұл 2005-2007 жылдарға 24,3 мың шаршы метрді құрайды;
- жыл сайын 56,7 мың шаршы метр көлемде коммуналдық тұрғын үй салу, бұл 2005-2007 жылдарға 170,1 мың шаршы метрді құрайды;
басқа көздер есебінен (тұрғындар, жеке меншік кәсіпорындар мен ұйымдар есебінен):
2005 жылы – 68,3 мың шаршы метр, 2006 жылы – 118,5 мың шаршы метр, 2007 жылы – 164,5 мың шаршы метр, бұл 2005-2007 жылдары 351,3 мың шаршы метрді құрайды. ....

35-53°с.е аралығында дүние жүзілік мұхиттан шалғай құрлықтың орталық бөлігіндегі географиялық орынының ерекшелігіне сай Каледон Герцин, Альпі қатпарлықтарында түзілген биік және аласа тау жүйелерімен шектескен Тұран жазығының табйғатының алуан түрлілігінің негізгі себебін ашып көрсету еліміздің аумағының батыс оңтүстік-батыс және оңтүстік бөлігінің жер бедерінің,климатының, топырағы мен өсімдіктер жамылғысының қалыптасу заңдылықтарына әсер ететін негізгі факторларды анықтауға мүмкіндік береді.
Тұран ойпатының құрылықтың ішкі аймағында орналасуы Шығыс Европаның өзі орналасқан ендіктеріне қарағанда қысы суық, жазы ыстық болып климаты шұғыл континентілігін;келуімен ерекшеленетін климатының шұғыл континеттілігінің; желдің,температураның әсерінен жүретін үгілу үрдісін,жер бедерінің эолдық пішініндерін,құрғақ климат жағдайында топырақ пен өсімдіктер жамылғысының шөлге тәң түрлерін таралуын анықтайды. Шөлді шөлейтті Тұран жазығының жан -жақты оқып үйрену табиғат байлықтарын шаруашылық мақсатта игеру барысын қоршаған ортаның тепетеңдігін сақтау мәселесін шешу мен қатар, табиғат жағдайларының негізгі ерекшеліктерінің терен меңгеруге мүмкіндік береді.
Мақсаты:
- Тұран жазығының геогфиялық орынының ерекшелігінің климаты мен органикалық дүниесінің таралуына ; түзетін әсерін;
- Аумақтың табиғатының қалыптасу тарихындағы әртүрлі геологиялық кезендердегі палеоклиматтық, палеоэкологиялық, және палеогеографиялық жағдайларының негізгі ерекшеліктерін;
- Геотектоникалық құрлысымен жербедерінің геоморфологиялық типтерінің арасындағы өзара байланыстарды;
- Аумақтық табиғат кешендерінің қалыптасуына әкелетін негізгі факторларды анықтап,табиғи тепетеңдіктің бұзылу, себептерін ашып көрсету.
Төмендегі мәселелерді шешу көзделген:
- Физикалық, географиялық орынының негізгі ерекшеліктерін;
- Аймақтың зерттеу тарихын;
- Геологиялық даму тарихымен геотектоникалық құрылысының негізгі ерекшеліктерін;
- Жер бедерінің түзілу жолдары мен аумақта таралуын;
- Климаттың түзілу зандылықтарынымен ішкі суларын;
- Топырағымен өсімдіктер жамылғысының негізгі ерекшеліктерін;
- Табиғат қорғау мәселелерін жанжақты талдап,ой қорытындыларын шығару;
Практикалық манызы: нәтижесінде жинақталған дәлекті матерялдар ֵГеография мамандығының студенттері, орта мектептің мұғалімі мен оқушылар Тұран ойпатының табиғатын жан-жақты оқып үйрену үшін, туристік фирмалармен өңдірістің жеке салаларының мамандары білім көзі ретінде пайдалана алады.
Ішкі сулары, топырағы мен органикалық дүниесі, табиғат байлықтарын игеруге байланысты туындаған түйінді мәселелермен оны шешу жолдары көрсетілген.....

Қоректену көзінің кернеуі мен жүктеменің кедергісі өзгергенде түзетілген кернеудің тұрақтылығын қамтамасыз ететін құрылғылар кернеу стабилизаторлары деп аталып,олар түзеткіштен кейінгі фильтрлер мен жүктеме арасына қосылады.
Кернеу стабилизаторларының екі түрі бар:параметрлік және компенсациялық.Стабилизатордың бірінші түрінде кейбір электрондық аспаптардың , олар арқылы өтетін ток өзгеріп отырғанда кернеуді тұрақты мәнінде ұстап тұра алатын қабілеті пайдаланылады.Жартылай/шала өткізгіш аспаптардан осындай қасиетке стабилитрон ие екені белгілі.Стабилизатордың екінші түрінде кернеуді стабилизация жасау мәселесі жүктемеге келіп түсетін кернеуді автоматтық түрде реттеу негізінде компенсациялау әдісімен жүргізіледі.
Параметрлік стабилизаторлар
Бұл стабилизатордың схемасы/тәсілі/68.а-суретте бейнеленген.
Ол алғашқы стабилизатордан /Д1 мен Д2 стабилитрондар.Rб1 –резисторы/және шығыс стабилизатордан /Д3-стабилитрон/.баланстық резисторы Rб2-ден,жүктеме Rж-дан тұрады.Түзетілген кернеу Uт.қоректену кернеуінің өзгеру себебімен немесе жүктеме кедергісі Rж-ның өзгеруінен өз шамасынан ауытқыса,жүктемедегі кернеу тіпті шамалы өзгереді,өйткені,ол стабилитрон арқылы өтіп жатқан ток өзгерісіне байланысты өзгермейтін стабилитрондағы кері кернеумен анықталады./68,б-сурет/.Стабилизаторды есептегенде басты нәрсе,жүктеме кернеуі бойынша Uст= Uж деп алып,стабилитронның түрін таңдау және оның жұмыс жасау жағдайларын қамтамасыз ету.Бұл үшін жұмыс процессінде өзгеріп отыратын стабилитронның тогы IСТ вольтамперлік сипаттаманың жұмыстық бөлігінен шықпауы керек,яғни Iстmin -нан кіші болмай, Iстmax –нан үлкен болмауы керек/68,б-сурет/.....