Каспийское море
Введение
Каспийское море - самый крупный в мире внутриконтинентальный водоем, не связанный с мировым океаном, площадью более 398000 км3. Расположено оно во внутренней части Евразии, и является удивительным созданием природы. В то время как на северном берегу свирепствуют лютые морозы и снежные метели, на южном расцветают магнолии и абрикосовые деревья. В Каспийском регионе находятся пять государств: Россия, Азербайджан, Казахстан, Туркменистан, Иран, в прибрежной зоне которых проживает более 5 млн. человек. Каспийское море обладает безмерной красотой, многообразием экосистем и богатыми запасами природных ресурсов, до настоящего времени не полностью изученных и не используемых рационально. Каспийское море имеет климатообразующее значение и уникально тем, что донесло реликтовую флору и фауну, в том числе крупнейшее в мире стадо осетровых рыб (90 % мирового запаса). В Каспийском море обитает более 500 видов растений и 850 видов животных. Каспий является главнейшим миграционным путем и местом обитания водоплавающих и береговых птиц.
В недрах Каспийского моря скрыты продолжения известных "сухопутных" нефтяных и газовых месторождений Азербайджана, Дагестана, Туркменистана и Северо-западного Казахстана, а также многие другие сугубо морские, не связанные с материком нефтяные залежи. Многие из этих месторождений разрабатываются уже десятилетия и снискали мировую известность - Нефтяные Камни около Баку или Мангышлак в Казахстане. Специфика же Каспия - закрытого водоема, особенно (!) его мелководной, с глубинами 1-3 метра, северной части,- такова, что достаточно одного серьезного разлива нефти или токсичных продуктов бурения, чтобы нанести фатальный, последний удар по осетровому стаду и гнездовьям птиц. Геологоразведочные работы в регионе позволили выявить ряд крупнейших нефтегазоносных участков в Каспийском море и прилегающей территории. По некоторым данным потенциал углеводородных ресурсов составляет не менее 15 млрд. условного топлива в нефтяном эквиваленте. Это ставит его на 2 место в мире (после Персидского залива) по запасам нефти и газа. В связи с этим необходима разработка и внедрение системы предотвращения загрязнения экосистемы Каспия от предстоящих широкомасштабных нефтяных операций на море, в первую направленной на сохранение уникальности экосистемы, другими словами – должен быть организован мониторинг нефтяного загрязнения. Мониторинг — информационная система наблюдений, оценки и прогноза изменений в состоянии окружающей среды, созданная с целью выделения антропогенной составляющей этих изменений на фоне природных процессов. Мониторинг включает три основных направления деятельности: .....

ВВЕДЕНИЕ
Каспийское море является крупнейшим в мире внутриконтинентальным водоемом с площадью водной поверхности около 440 тыс. кв. км. Каспийское море и окружающие территории обладают огромными запасами углеводородного сырья. По прогнозам специалистов ресурсы только казахстанской части моря и суши оцениваются по нефти в 4.5млрд. тонн, газовому конденсату – 1.6 млрд. тонн, природному газу – 5.9трлн.кубометров.значительными запасами обладают и другие прикаспийские государства – Азербайджан, Иран, Россия и Туркменистан. Появление на берегах Каспия новых государств на месте бывшего СССР породило принципиально иную геополитическую ситуацию: Каспийское море из моря двух государств превратилось в море пяти государств. В связи с этим возникла объективная необходимость в определении нового правового статуса Каспия и разграничении сфер юрисдикции в таких областях как судоходство, рыболовство, использование морского дна, его недр и охрана окружающей среды. Статус Каспийского моря и использование нефтегазового потенциала – вокруг данного вопроса скрестились интересы пяти прикаспийских государств, также к Каспийскому вопросу проявляют пристальное внимание ведущие мировые державы- США, Япония, Великобритания и другие.
Актуальность данной темы заключается в том, что Каспий – это стратегически важный геополитический объект, имеющий огромные запасы энергоресурсов и является одним из факторов экономического развития в частности для Казахстана и определение его правового статуса зависит разрешение спорного вопроса в области правомерного использования и контроля над Каспием. Вокруг Каспийского моря замешаны интересы США, Японии и Великобритании которые глубоко заинтересованы в доступе к нефтегазовому потенциалу региона и которые активно участвуют в дипломатической борьбе вокруг региона с выгодой для собственных интересов. Нефтегазовые ресурсы каспийского бассейна существенно влияют на расстановку сил на мировом энергетическом рынке. Месторождения этого района способны в какой-то степени ослабить зависимость мировой экономики от ближневосточной нефти. Особое значение энергоресурсы Каспия могут иметь для удовлетворения быстрорастущих потребностей в энергосырье Китая и других азиатских государств с высокой динамикой экономического роста. Добытые здесь энергоресурсы способны конкурировать с российскими, которые играют главную роль в экспорте в Европу, а в недалеком будущем, вероятно, будут иметь не меньшее значение в ее торговле с Китаем и Японией. Кроме того, следует отметить, что стратегическое значение Каспийского региона заключается не столько в его нефтегазовых запасов, сколько в месторасположении – он расположен между основными сегодняшними и перспективными рынками сбыта нефти и нефтепродуктов (Европа и Азия) с одной стороны, а также основными сегодняшними поставщиками жидкого топлива (Ближний и Средний Восток, Северная Африка и Россия) на рынки Восточного полушария с другой. Центральная Азия и Закавказье могут стать маршрутом воссоздаваемого Великого .....

ВВЕДЕНИЕ
Каспийское море является крупнейшим в мире внутриконтинентальным водоемом с площадью водной поверхности около 440 тыс. кв. км. Каспийское море и окружающие территории обладают огромными запасами углеводородного сырья. По прогнозам специалистов ресурсы только казахстанской части моря и суши оцениваются по нефти в 4.5млрд. тонн, газовому конденсату – 1.6 млрд. тонн, природному газу – 5.9трлн.кубометров.значительными запасами обладают и другие прикаспийские государства – Азербайджан, Иран, Россия и Туркменистан. Появление на берегах Каспия новых государств на месте бывшего СССР породило принципиально иную геополитическую ситуацию: Каспийское море из моря двух государств превратилось в море пяти государств. В связи с этим возникла объективная необходимость в определении нового правового статуса Каспия и разграничении сфер юрисдикции в таких областях как судоходство, рыболовство, использование морского дна, его недр и охрана окружающей среды. Статус Каспийского моря и использование нефтегазового потенциала – вокруг данного вопроса скрестились интересы пяти прикаспийских государств, также к Каспийскому вопросу проявляют пристальное внимание ведущие мировые державы- США, Япония, Великобритания и другие.
Актуальность данной темы заключается в том, что Каспий – это стратегически важный геополитический объект, имеющий огромные запасы энергоресурсов и является одним из факторов экономического развития в частности для Казахстана и определение его правового статуса зависит разрешение спорного вопроса в области правомерного использования и контроля над Каспием. Вокруг Каспийского моря замешаны интересы США, Японии и Великобритании которые глубоко заинтересованы в доступе к нефтегазовому потенциалу региона и которые активно участвуют в дипломатической борьбе вокруг региона с выгодой для собственных интересов. Нефтегазовые ресурсы каспийского бассейна существенно влияют на расстановку сил на мировом энергетическом рынке. Месторождения этого района способны в какой-то степени ослабить зависимость мировой экономики от ближневосточной нефти. Особое значение энергоресурсы Каспия могут иметь для удовлетворения быстрорастущих потребностей в энергосырье Китая и других азиатских государств с высокой динамикой экономического роста. Добытые здесь энергоресурсы способны конкурировать с российскими, которые играют главную роль в экспорте в Европу, а в недалеком будущем, вероятно, будут иметь не меньшее значение в ее торговле с Китаем и Японией. Кроме того, следует отметить, что стратегическое значение Каспийского региона заключается не столько в его нефтегазовых запасов, сколько в месторасположении – он расположен между основными сегодняшними и перспективными рынками сбыта нефти и нефтепродуктов (Европа и Азия) с одной стороны, а также основными сегодняшними поставщиками жидкого топлива (Ближний и Средний Восток, Северная Африка и Россия) на рынки Восточного полушария с другой. Центральная Азия и Закавказье могут стать маршрутом воссоздаваемого Великого Шелкового Пути, т.е. коммуникационных путей которые должны связать Китай и Европу, укрепив самое слабое звено сегодняшнего глобального рынка. Администрация Буша придерживается позиции, согласно которой поддерживаемые США трубопроводные маршруты “Восток-Запад” и в первую очередь маршрут Баку-Джейхан, добавят новые нефтетранспортные мощности, которые позволят продолжать увеличение производства и экспорта......

Актуальность темы исследования. Политика Казахстана в транскаспийском регионе достаточно четко выверена и посредством умело выбранной стратегии главой государства – Президентом Республики Казахстан Н. А. Назарбаевым носит стабильный и правильный характер.
Многополярный характер складывающейся сегодня новой системы глобального мироустройства особенно ярко проявляется в каспийско-центральноазиатском регионе, ставшем в последнее время важным с геополитической и экономической точек зрения. Геополитическая ситуация вокруг данного региона и, прежде всего, Казахстана, являющегося его экономическим и политическим центром, характеризуется столкновением национальных интересов основных центров мировой экономики и политики, а именно – США, ЕС, Японии, России и Китая.
Что касается стратегических интересов ведущих держав мира в Казахстане, здесь необходимо иметь в виду несколько моментов. Во-первых, в последнее время существенно возросла значимость для мировой экономики энергоресурсов Каспийского моря, и в частности, его наиболее богатого казахстанского сектора. Освоение богатых месторождений нефти и газа в Казахстане позволит мировым державам не только получить экономическую выгоду в виде сверх-прибыли и доступа к новым дополнительным источникам углеводородного сырья, но и создать рычаги давления на ОПЕК. Во-вторых, каспийско-центральноазиатский регион и, прежде всего, Казахстан как ключевое государство региона, сегодня приобретают в силу нефтяного фактора не только экономическую, но и геополитическую ценность, что во многом объясняет стремление мировых держав укрепить свои лидирующие позиции за счет экономического присутствия в стране и в регионе, в целом. В-третьих, большой экономический интерес для мировых держав представляет транзитный (транспортно-коммуникационный) потенциал Казахстана, позволяющий ему стать мостом между Европой и Азией для осуществления торговых и грузовых потоков. Возможности развития международной транзитной торговли через территорию Казахстана расширяются с началом функционирования нового Шелкового пути – Транспортного Коридора Европа-Кавказ-Азия (ТРАСЕКА), а также с расширением торговли России с Ираном, Пакистаном и Индией. В-четвертых, Казахстан представляет собой новый достаточно перспективный рынок сбыта для американских, европейских, японских и китайских товаров. Россия, в свою очередь, заинтересована в сохранении устоявшихся торгово-экономических связей с Казахстаном.
Транскаспийский регион, играющий особую роль в системе международных отношений в мире, занимает важное место и во внешнеполитическом направлении Казахстана. Особенности экономического развития стран региона, в основе которого лежит развитие преимущественно нефтяного сектора, высокая роль религиозного (исламского) и этнического факторов - все это приводит к тому, что линия водораздела между странами региона проходит по осям: “противник Запада и США - союзник Запада и США.” Поэтому специфика проведения внешней политики РК в данном регионе осложняется необходимостью учета данных особенностей.....

Қазіргі кезде табиғаттағы тиімді пайдалану және оны қорғау дүниежүзілік маңызы зор проблемалардың қатарына көтеріліп отыр. Каспий теңізі (ескі тарихи атаулары: Каспи, Гиркан, Хвалын, Хазар тағы басқа) –Еуразия құрлығының орталығында, мұхиттардан алыста, оқшау жатқан жер шарындағы бірден–бір тұйық су айдыны. Дүние жүзіндегі ең ірі тұйық су айдыны, үлкендігіне қарап теңіз деп атайды. Ауданы 376000 км 2 . Меридиан бағытында 1200 км–ге созылған, орташа ені 300 км. Жағалау сызығының ұзындығы 7000 км, оның Қазақстанға тиесілі ұзындығы 2340 км (солтүстік жағалауының басым бөлігі және шығыс жағалаудың солтүстік жартысы), қалғаны Ресей, Әзербайжан, Түрікменстан және Иран жерімен шектеседі. Беті мұхит деңгейінен 28 м төменде жатыр. Ең терең жері 1025 м, орташа тереңдігі 180 м. Каспий теңізі оңтүстіктен солтүстікке дейін 1030 км,батыстан шығысқа дейін 196–435 км аралықты қамтиды. Солтүстік шығыс бөлігінің климаты континенталды, ал оңтүстік батысы субтропикалық климатты құрайды. Каспийдің солтүстік жағалауы таяз, көбіне қайраңдардан тұрады. Ірі шығанақтары: Маңғыстау, Қазақ, Қарабұғазкөл, тағы басқа 50-ге тарта аралдар бар. Ірі түбектері Маңғыстау, Апшерон, Аграхан, Красноводск, Шелекен .
Каспий теңізі Еуропа және Азия континеттерінің түйіскен жерінде орналасқан. Каспий қайраңы өте ерекше табиғат туындысы әрі өсімдіктер мен жануарлардың қолайлы ортасы. Мұнда «Қызыл кітапқа» енген өсімдіктер мен жануарлар көптеп кездеседі. Тұйық су айдыны болғандықтан мұндағы өсімдіктердің басымы эндемиктер. Теңіздің құнды байлықтарының бірі – бекіре тұқымдас балықтар. Олардың 5 түрі тіршілік етеді. Бекіре тұқымдастарының дүниежүзілік қорының 70% осы теңіздің үлесіне тиетін мақтанышпен айтуға болады. Каспий ойпаты өзінің табиғат ескерткіштерімен, фаунасы және флорасының көптүрлілігімен ерекшеленеді. Мұнда өсімдіктердің 945, балдырлардың 64, фитопланктондардың 100-ден астам түрі тіршілік етеді. Ойпатты тегіс жағалау басым. Жағалауында теңіз суының бұрынғы жоғары тұрған кезеңін дәлелдейтін теңіз террасалары көп. Каспий теңізінің қалыптасуы ұзақ геологиялық мерзімде өтті. Осы уақыт ішінде теңіз суы бірде жағалауды басты (трансгрессия), бірде суы кейін қайтып (регрессия). Плейстоцен кезеңінде 70 миллион жыл бұрын теңіздің понтокаспий алабы оңтүстігінде орналасқан Тетис атты үлкен теңізден бөлініп қалды. Понтий кезеңінде 10 миллион жыл бұрын құрамында қазіргі аумақты алып жатқан Қара және Каспий теңіздері бар Сармат теңізі бірнеше бөлікке бөлінеді . Нәтижесінде оқшау тұйық алапты қамтыған қазіргі Каспий теңізінің нобайы пайда болды. Бұл кезде теңіздің аумағы қазіргіден кіші болған. Орта плиоценнің кейбір кезеңдерінде теңіздің аумағы одан да кіші болған. Ол тек дербент қазаншұңқырымен ғана шектелген. Каспийдің шарасы тереңдігі және түпкі бедері жөнінен 3 бөлікке бөлінеді. Құрлықтық қайраңда орналасқан солтүстік бөлігі тайыз 10 –20 м. Орта тұсындағы ойпаңда тереңдігі 788 м. Оңтүстік бөлігі терең ойпаң 1025 м. Судың беткі қабаты жаз айларында солтүстігінде –24 –26 0 С, оңтүстігінде –27 –28 0 С- қа дейін жылынады. Қыста солтүстігінің тайыз бөлігі қатады, оңтүстігінде судың температурасы 10 0 С –қа жуық болады. Каспий теңізіне 130 – дай өзен құяды. Ағын су көлемінің 80%-ін Еділ, 5%-ке жуығын Жайық өзендері берсе,Терек,Сулак,Самур өзендері 5 %-тен астам , Кура өз 6 % береді.
Каспий теңізі кәсіптік балықтарға да бай. Теңізде балықтың 76 түрі кездеседі. Каспий теңізі жыл құстарының да сүйікті мекені. Теңіз жағалауларында 3-3,5 миллион құстар қыстап қалса, ал жыл құстарының саны 10-12 миллионға жетеді....

Каспий теңізі – жер шарындағы бірден-бір тұйық су айдыны. Оның көлемі -380мың км2 . Каспий теңізі солтүстіктен оңтүстікке дейін – 1030 км, батыстан шығысқа дейін 196-435 км аралықты қамтиды. Солтүстік шығыс бөлігінің климаты континентальды, аң оңтүстік-батыс субтропикалық климатты құрайды. Каспийдің солтүстік жағалауында таяз, көбіне қайраңдардан тұрады.
Каспий теңізі Еуропа және Азия континеттерінің түйіскен жерінде орналасқан. Каспий (қара) қайраңы - өте ерекше табиғаттуындысы әр өсімдіктер мен жануарлар қолайлы ортасы. Мұнда «Қызыл кітапқа» енген өсімдіктер мен жануарлар көптеген кездеседі. Тұйық су ауданы болғандықтан, мұндағы организмдердің басымы эндемистер (жергілікті түрлер). Теңіздің құнды байлықтарының бірі-біріне тұқымдас балықтар. Олардың 5 түрі тіршілік етеді. Беркіре тұқымдастардың дүниежүзілік қорының 70%-ы осы теңіздің үстіне тиетінін мақтанышпен айтуға болады.
Каспий ойпаты өзінің табиғат ерекшеліктерімен фаунасы мен флорасының көптүрлілігімен ерекшеленеді. Мұнда өсімдіктердің -945, балдырлардың -64, фитопланнтонның -414, зооплантонның -100 ден астам түрі тіршілік етеді.
Каспий теңізі кәсіптің балықтарға да бай. Теңізде балықтың 76 түрі кезедседі. Каспий теңізі жыл құстарыныңда сүйекті мекені. Теңіз жағалауларында құстардың 36-3,5 млн-ы қыста қалса ал жыл құстарының саны 10-12 млн –ға жетеді.
Каспий теңізінің экологиялық жағдайы соңғы жылдары су деңгейінің көтерілуімен байланысты. Каспий теңізінің деңгейінің бірде тартылуы жердің табиғи-тарихи эвалюциясына байланысты. (Каспий теңізінің) Тарихи дерекутер бойынша 1820-1930 жылдар аралығында Каспий теңізінің су деңгейі көтерілген. Оның себептерін ауа райының құбылысымен және антропогенндік факторлармен түсіндіруге болады. Еділ өзені теңізге құятын барлық судың 70% -ын құрайтын. Сондықтан теңіз суының Еділ өзенімен тығыз байланыста болады. ....

Каспий өңірі... Соңғы жылдары бұл аймақтағы мұнай-газ кен орындарын қарқынды игеру оның атағын дәуірлетіп-ақ жіберді. Жұртшылық оны өлеңге қосып, еліміздің экономикасына жаңа серпін беріп, қайта өрлеуіне жол ашар деген үмітпен,оған көз тіге қалды. Мұнай мен газдың орасан зор қоры тек бұрын игеріліп келген Маңғыстау мен Ембіде ғана емес екен, сонымен бірге Қазақстанның осы Батыс өңіріндегі Ақтөбе және Батыс Қазақстан облыстарының жарасты қабаттарында “қара маржан” теңізі тұнып жатқаны анықталды. Ол аз десеңіз Каспий қайраңы тұңғиығынан да тура бүгін-ертең мұнай өнімін алу көзделуде.
XVIII ғасырдың басындағы орыс карталарында Каспий-Арал арасы “Иесіз маң дала” деп көрсетіліпті. Әрине, бұл білместіктен, зерттелмегендіктен,шынтуайтқа келгенде өгей көзқарастан болғаны анық. Ал қазіргі кезде “болашағы зор аймақты ” бас көзге қарамай құлшына игеру осы Каспий өңірін шынымен де “маң далаға” айналдырып жібере ме деп қауіптенесің. Себебі ондай қиянат білместіктен емес, біле тұра белден басылып, адамзат тарихының ақтаңдағына соқтырмай ма деген ойға еріксіз жетелейді.
Каспий қойнауындағы қара алтын басты орынға шығып, теңі келмес флорасы мен фаунасы, экологиялық ахуалы жайлы мәселе көлеңкеде қалып отырғаны жан күйдіреді.
Алайда соңғы жылдары аз да болса Каспий өңірінің проблемаларына бет бұрылып, оларды шешудің жолдары қарастырылуда.....

Каспий теңізі Ресей, Қазақстан, Әзірбайжан, Түркіменстан, Иран мемлекеттерін қосатын әлемдегі ең үлкен көл болып саналады.
Каспий теңізі басқа теңіздерден өзінің бай ресурстарымен, күрделі фауна, флорасымен және бекіре тектес балықтарымен ерекшеленеді.
«Су- атасы, жер - анасы» деген қанатты сөздердің барлық тіршілік дүниесіне қатысы бар сияқты. Жер беті тірішіліктің ұясы, бесігі десек, әрбір тірі организмнің сусыз өсіп-өнуі мүмкін емес. Су болмаса, жерге еккен егін де, ағаш та шықпайды. Алып құрылыстар, қала, селолар сусыз өмір сүре алмайды десек, домна пештері де сусыз шойын мен болат қорыта алмайды. Миллиондаған төрт түлік мал да, жөңкілген дала тағылары да, әлем көгіне самғаған қыран құстар да сусыз өмір сүрмейді.
Каспий теңізі климаттық тұрақтылықты сақтап, Каспий жағалауын ылғалдықпен қамтамасыз етіп тұрады.
Каспий теңізі- жер шарындағы бірден бір тұйық су айдыны. Оның көлемі- 380 мың км². Каспий теңізі солтүстік оңтүстікке дейін 1030 км, батыстан шығысқа дейін 196-435 км аралықты қамтиды. Солтүстік типалық климатты континенталды, ал оңтүстік- батысы субтропикалық климатты қурайды. КасКаспийдің солтүстік жағалауы таяз, көбіне қайраңдардан тұрады. ....

Қазір Капшағайла жылына 4-5 мың тонна балық ауланады. Бұқтырмала көксеркенін (судақтың) өзі мың тоннаға дейін ауланады. Шардарада да сондай. Соңғы кезде ихтиолог-ғалымдар бұрын балық өсірілмеген 250 мың гектар су алқабын зерттеді, қазір оларда амур және дөңмайдан (толстобик) секілді балықтар өсіріледі. Суда шөп қаптап кетсе, ол жерге дөңмайдан сияқты шөп жейтін балық жіберіледі. Көксерке, шортан — ұсақ балықтарды жейтін жыртқыштар. Шортанға өз алдына жеке су қажет. Ғалымдар соның барлығын реттеп отырады. Осы бағытта жасалып жатқан жұмыстарды әрмен қарай жалғастыру қажет.
— Биыл еліміздің ғылымында түбегейлі реформалар басталды. Мақсат — биотехнология, нанотехнология, ғарыш саласы, атомдық технология және геология мен кен байлықтарын зерттеу сияқты бес салаға айрықша басымдық беру. Десе де, ауыл шаруашылығы, оның ішінде балық шаруашылығы, медицина және экология сияқты маңызды салалар ескерусіз қалып, таңдалып алынған салалар өзге ғылым салаларының аясын тарылтып тұрғандай. Мұның астарында ел мүддесінен гөрі, жекелеген топтардың мақсаты басымдау көрінеді маған.
Біздің ел — аграрлық мемлекет. Халқымыздың жартысына жуығы ауылдық жерде тұрады және олардың негізгі кәсіптері егін егу, мал бағу және балық аулау. Ауылда тұратын жеті миллион халықтың шамамен жарты миллионы балық аулаумен нан тауып отыр. Қазақстан бидай өсіру мен оны экспортқа сатудан дүние жүзінде алдынғы бестікке кірсе, бекіре тектес құнды балықтың әлемдегі қоры жөнінен алғашқы үштіктен орын алады. Ел халқының жартысының тіршілігіне тікелей қатысы бар осы салалардын, басымдық берілуге тиіс ғылымдар тізімінен тыс қалуы бұл реформаның мәнін төмендетіп жіберген сыңайлы. Болашақта жаңа реформа елдің стратегиялық мәселелерін шеше алмауы мүмкін. Жалпы қазаққа пайдасы жоқ мұндай реформаның елге қажеті бола қояр ма екен?.. Реформа кұрдымға кетпеу үшін қазақтық төл кәсібі — ауыл шаруашылығын міндетті түрде басымдық берілген ғылымдар қатарына енгізу қажет.....