Пән: Дүниежүзі тарихы
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Қайта өркендеу, Реформация, Ғылыми революция
Сабақтың тақырыбы: Қайталау. Бөлімдер: Қайта өркендеу, Реформация, Ғылыми революция
Оқу мақсаттары: 7.2.2.3 Ежелгі мәдениетпен қарым-қатынас орната отырып, Қайта өркендеу дәуірінің мәдениетін (бейнелеу өнері, мүсін өнері) сипаттау;
7.2.1.2 Тарихи үдерістер барысындағы «Ізгілік», «Реформация», «Протестантизм», «Кальвинизм», «Лютерандық» «Контрреформация», «Иезуит ордені» тұжырымдамасын түсіндіру;
7.2.4.2 жаратылыстану ғылымдарының кейінгі дамуындағы орта ғасырдың соңына қарай әлемнің құрылымы туралы ғылыми жаңалықтардың маңыздылығын түсіну.
Сабақ мақсаттары: Реформация және басқа терминдерді, әртүрлі елдердегі реформацияның ерекшеліктерін, Еуропалық елдер үшін реформация әсерін білу.
Ежелгі мәдениетпен қарым-қатынас орната отырып, Қайта өркендеу дәуірінің мәдениетін (бейнелеу өнері, мүсін өнері) сипаттау;
Птолемей мен Коперник бойынша әлем құрылғысын салыстыру......

Караша айы болатын. Университеттін кітапханасында сабакка дайындалып болып жан досым Б. кутіп отырганмын. Онын телефоны менде болатын. Бір кезде Б-тын телефонына конырау келді. Мен котердім. Мерей атты жігіт екен. Таныстык, сойлестік. Б-тын ауылдасы болып шыкты. Б-ты озіне 2-3 айдан бері карата алмай жур екен. Біз тез тіл табысып кеттік. Ол озіне комектесуін сурады. Мен жай Б-тын ойын біліп бере алатынымды айттым. Міне, алгашкы таныстыгымыз осылай басталды. Досымнан ол туралы ойын сурап едім оны ұнатпайтындыгын айтты, ал біз Мерей екеуміз ол кезде дос ретінде жаксы араласып кеткен едік (Мерей екеуміз алі бір-біріміздін турімізді кормегенбіз, фото аркылы да). Мерей, Б-нын бастартканына карамастан соз салып жүрді. Ал, мен Мереймен телефон аркылы жакын дос болдым. Тіпті, досыма онын созін алуын сурайтын едім.

Университетте жарыс болды, біздін тобымыз оган казактын корнісін коятын болдык. жан досым екеуміз де оган катыстык, казактын келіні ролін алдык Б. екеумізде. Дайындык устінде менін телефоныма Мерейден конырау келді. Алдым, сойлестік. Б. екеуміз бірге скретке тусіп ММС аркылы жіберуін сурады. Басымызга ак орамал таккан, казаки киім киіп турган Біз фотога тусіп жібере салдык (Мерейге ММС жібергенімді Б. білген жок). Кешке Мерей сокты. ММС-ті алганын айтты "Ак орамал Б-ка караганда саган оте жаксы жарасады екен" деді. Мен онын созін ойынға айналдырып кеттім. Сол куннен бастап ол маган жиі согатын болды. Б-тан конілі калганын айтты. Б-та ол кезде баска жігіттермен сойлесетін.
Тунгі сагат 11:00 жатаханада мундай кезде нагыз кызык уакыт, Мерей тел. сокты:
- Алло, салем Айко......

Мен өзімнің махаббатым туралы айтатын болсам.. Алғаш рет 7-сынып оқып жүргенімде бір жігітке ғашық болдым. Бірақ тіпті мәнде бермедім, себебі біздер тіпті араласпайтынбыз көрші тұрсақта. Сөйтіп жүріп ол маған 2жылдан кейін келді. Мен қабылдаған жоқпын. 2ай өткенен кейін жүре бастадым. Біз 3жылдай жүрдік. Бірақ жүргеніміз жүрген емес мен ол қалаған уақытта шыға алмайтын едім, себебі үйде жалғыз қы з едім. Ата-анамда оны жақтырмады. Мен онымен ажырасам деп шештім, оған шешімімді айтты. Ол менін алдымда тізерлеп отырып, жылап тастамауын өтінді. Менде жылап айырылыстым. Сөйтіп мен қалаға оқуға кетіп қалдым. Ешкімді ұната алмадым,сүймедімде. Сөйтіп жүргенде группалас қызым сыныптасымен таныстырды. Ұмыту үшін онымен жүріп кеттім. Бара бара оны суйе бастадым. Онымен 2 айдай жүрдім. Сабақ аяқталып екеуміз екі жаққа кеттік.

Ол ауылына барып хабарласуымыз азяа бастады. Кейіннентіпті хабарласа алмадым. Демалыс бітіп қалаға қайта келдік оÐ » сыныптас қызымен жүріп кетіпті. Мен оны көріп барлығын бетіне басып тастадым, ол тек кешірім сұрап қайта келді. Бірақ ол қайта өз қызына кетті. Сөйтіп жігіт дегеннен көңілім қатты қалды. Енді жігітпен жүрместей болдым......

Алмас екеуміз көктемнің күздей сүркейлі бір күнінде таныстық. Ол біздің үйге келді. Өзі сымбатты әрі өнерлі жігіт екен. Маған ән салып берді. Мен оны алғаш көргеннен-ақ ұнатып қалдым. Ұнатып емес-ау ғашық болып қалдым. Арада көп өтпей біз үшін мәңгі оралмайтын махаббат күндері басталды. Бірак ол да ұзаққа созылмады. Біз айырылыстық. Мен оны қимадым, соңғы сәтке дейін мойнына асылып тұрып кетпеуін өтіндім. Бірак ол кетті, мәңгіге кетті. Мен үшін ол күндер тозақпен пара-пар еді. Үнемі оны сағынатынмын, ешкімге көрсетпей жылайтынмын. Екеум із бірге баратын сол тауға ылғида жалғыз баратынмын. Өткен күндерді еске алатынмын. Ол күндер менің өмірімдегі ең бақытты сәттер еді ғой.

Алайда мен оның алдына қайтып бара алмадым. Себебі...
Арада 3жыл өтті, дәлірек айтсам 2жыл 7ай уақыт өтті. Мен мектепті бітіріп,атағы Алатаудай Шығыстағы ең беделді оқу орнына түстім,оқып жатқан мамандығымда екінің бірінің қолы жете бермейтін аты ерекше мамандық. 1курстың бірінші семестрін бітіріп,үйге барып қайтқаннан кейін көрші қаладағы апайымның үйіне бардым. Ол жерден Алмастың телефон номерін тауып алдым. Екі-үш күннен кейін хабарластым. Ар жағынан өзіме әбден таныс үн құлағыма келді. Ал көз жасымды тоқтата алсамшы,екеуміз ұзақ сойлестік. Енді өткен істі бастамайтын, дос болып қал атын болдық. Алайда сол күндерді еске аламыз, ол ештеңені де ұмытпапты, бәрі есінде екен. "Сен өзгердіңбе?.....

Мен Ақтөбе қаласының қызымын. Қазір Таразға көшкеніме 10 жылдай болды. Менің жасым қазір 18,осы уақытқа дейін бірде-бір жігітпен жүрмедім десем не құрбыларым не достарым сенбейді.Өзім сұлумын,шын сөзім.Алғаш рет 6 сыныпта ғашық болдым.Жазғы демалысқа Ақтөбеге барғанда.Бірақ ол махаббаттын бар қиыны ол жігіттің Актобеде,ал менің Тараз қаласында болғаным.Ол менен 2 жас үлкен болатын,ол да мені ұнатты бірақ жасымыз кіші,әрі ол ағамның досы сіңілімнің ұнататын жігіті еді.Сіңілім қолын күйдіріп алып,сол баламен ұрысып қолын одан әрі ауыртып а лды.Сол кезде өз сіңілімді жақтаймын деп қалай оған ұрысқаным есімде.Мен ұрыссам маған күлімдеп қарап тұра берген бозбала жүрегімді жаулады.Бұл махаббатпа әлде балалықпа білмедім.Ол кезде ешқайсымыз сотка ұстамайтынбыз,жоқ десе де болады.Сөйтіп мен өз қалама кеттім ол қалды. Тек оны күлгенін бәрін жадымда сақтап журдім,4 жылдан соң ғана Ақтөбе қаласына бардым.Әрине көргім келді.Тек айта алмадым. Ол туралы сұрағанымда сіңілім байқап шақырайық деді.Сол кезде дәл үйдің қасында жүр екен.келді сөйтіп сіңілім шығып артынан мен келдім.

Олар амандасып маған сәлем деді.Әрине сіңілім танисынба деп сұрады.Иа,Айдана ғой Таразда тұратын қыз ғой,-деп жауап қатты. Жүрегімде бір жылылақ пайда болды.Сіңілім өз әңгімесін айтып отырды.Маған қарағанда еті тірі оның.Сөйтіп кетті ол,сіңілім жымиып әліде сені ұнатады,-деді.Сіңілім сөйлегенде кімге қарарын білмей отты деді.Өйткені сөйлеген мен,ал ол кезек-кезек қарап отырды,деді. Сөйтіп 1 аптадан соң Таразға қайттым.Бір күні СМС келеді Қалайсын?Ақтөбеге қашан келесін деген ең соңында есімін жазыпты. Түсінбедім сіңліме звандадым.Сөйтсем кеше нөмірлерінді алып кеткен тамыз айында тағы да Ақтөбеге келеді дедім,-деді. СМС мен сіңілімнің өтірігін ашпайын деп келемін дедім,СМс сөйлесіп тұрдық.Звандауға жүрегі дауаламапты.Сөйтіп көптен күткен тамыз келып мен бармаймын,-дедім.Осы уақытқа дейін алдағанымды түсінді де хабар ошарсыз кетті. Бірақ ол жігіт әліде жүрегімде. Осы оқиғаның ортасында қаншама жігіт сөз салды......

Қыз — өте әдемі, ибалы, әдепті және білімді мектеп оқушысы еді. Оны бәрі мақтайтын, озат оқитын, үй шаруасына да жақсы. Анасынан басқа ешкімі жок, әкесі — анасы екеуін тастап кеткен. Әкесінің түрін де көрмеген. Анасының айтуынша, әкесі оны тастап, өзге әйелмен басқа жерге кеткен екен. Қыздың анасы — қарапайым сатушы, балалар үйінен шыққан, қалада пәтер жалдап екеуі ғана тұрады. Қыз 11-ші сынып оқиды, жақында грантқа оқуға түспек арманы бар. Анасы оған сый деп «Ұялы телефон» алып берді. Қыз — ортасымен тең болып, қатты қуанды. Ол енді интернетке кіріп, әр түрлі желілерге тіркеле бастады.

Осылай күндер өтіп жатты. ҰБТ-ға дайындалып және ғаламторға кірумен күндер жалғасты. Қыз бір күні бір студент жігітпен ВКОНТАКТЕ арқылы танысып, көп ұзамай кездесіп сырласып жүрді. Жігіт — қызбен жасты. Колледжде оқиды. Сүйкімді, сұлу, бойы ұзын, өте керемет жан. Күндер зулап, жігіт қызға сезімін айтып, ұсыныс жасады. Қыз да жақсы көріп, қабыл алды. Солай екеуі жүріп жүрді. Қыздың анасы бұл туралы біліп, қызына артық кетпей жүруін ескертті.

Міне, қыз мектеп бітіріп, жігіті қасынан табылды. Ақыры ҰБТ болды. Қыз өзіне сеніп, жақсы ұпай алды. Бұған анасы мен сүйген жігіті қатты қуанды. Енді, ол — Алматыға, оқуға тапсырды. Оған да түсті.

Жаз... Шілде айы. Жігіт оған үйленгісі келетінін айтты. Қыз келісімін бергінімен, анасынан рұқсат сұрау керектігін айтты. Ал анасы — жігіттің ата-анасы қарсы болмаса, ақ батасын беретіндігін айтты. Апта соңында жігіт қызды үйіне әкеліп, ата-анасымен таныстырды. Олар өте бай адамдар екен. Оларға болашақ келіндері ұнады. Жігіттің әкесі қызға сұрақтар қойып, танысып жатыр.....

Бірінші курсқа жаңадан аяқ басқан кезім.Сол күндері демалыста ауылға ат басын бұрып барып қайтқым келді.Үй ішін анамды, сағынған едім.Жексенбі күні,түстен кейін,сағынышым басылмасада қалаға жол тарттым.Басты жолда такси ұстадым.Көліктің алдындағы орындықта отқанмын, артына көз салмаған едім.Артынан бір әсем дауыс естілді.Бұл дауыстың жағымдылығы сондай,жан тәнімді баурап алды.Артыма қарай қалсам Майра екен.Ал ол мені таныған жоқ.Оған таңданғанымда жоқ.Өйткені онымен әлеуметтік желіде танысқан едік.Талай түнді сөйлесіп, ұйқысыз өткізгенбіз.Бұл Майрама? деп әлі өзіме сене алар емеспін.Оның ұялы телефонына қоңырау шалдым.Өз көзіме өзім сенбей.Көздерім алдамаған екен.Ал енді қалай әнгімеге тартсам болады? Деген ой келді.Кейінше қалаға жеткен кезде сөйлесерміз,деп.Ұйқтап қалдым.Біраз уақыт өтті.Қалаға келген едік.Жүргізуші түртіп оятып алды.Артыма қарасам бос тұр,жүргізушіге жолақысын төлеп,айналадан Майраны іздедім.Әлі ұзай қоймапты.Жүгіріп жетіп:
- Сәлем Майра,
- Сәлем танымадым
- Менғой Мирас вкдағы.
Ойланып тұрып
- А Сәлем мұнда не істеп жүрсің?
- Ауылдан келе жатыр едім өзіңше?
- Менде ауылдан.Қалай сонда бір көлікте отырғанбызба?.....

Ол — өте әдемі, әрі пысық келіншек еді. Алайда, осыдан бірнеше ай бұрын — жол апаты салдарынан, өмір бойы көзі көрмейтін зағипқа айналды. Операциядан соң, әйелінің соқыр болып қалғанын естіген күйеуі «— Оны ешқашан тастамаймын. Аяғына дейін қолдау көрсетемін» деп, өзіне сөз берді. «— Күйеуіме жүк болдым. Ауыртпалық салдым» деп, ойлай ойлай, әйелінің денсаулығы нашарлай түсті. Ал күйеуі болса, әйелін тез арада депрессиядан шығару керектігін ойлап, психолог мамандардың көмегіне жүгінді. Өйткені, жас әйел күннен күнге өзімен-өзі болып, ешкіммен сөйлескісі келмейтін. Ешқайда шыққысы келмейтін тұйық мінезді болып кетті. «— Әйеліме қалай көмектессем екен?» деп, жолдасы көп ойланды. Ақыры ескі жұмысы есіне түсіп, әйелінің тез арада жұмысқа кіруіне көмектеспек болады. Бірақ, сәл нәрсеге ренжіп қалатын, тез жылап қалатын, үйде көңілсіз отырғысы келетін әйеліне — оны қалай айтсын?!

Бір күні бар батылдығын жиып, енді әйелінің де жұмыс істеу керектігін айтады. Әйелінің үрейі ұшады.

— Мен соқырмын, білмеп пе едің!? Қалай жұмыс істей алады дейсің? — деп қатты ашуланады. Жолдасы оған қолғабыс болатынын, таңертең жұмысқа апарып, кешкісін жұмыстан өзі алып кететінін айтады. Әйел үмітсіздікпен келіседі. Өйткені, күйеуін жақсы көретін және оны ренжіткісі келмейтін. Осылай жұмысқа бірге барып, жұмыстан бірге қайтып жүрді. Көңіл күйі жақсара бастаса да, бұрыңғыдай әлі ашық, жарқын емес-ті. Күйеуі де осыны жақсы білетін. Бір күні:.....

Университетте өзін мойындату үшін бойындағы талантын, жігері мен білімін аяған емес. Сосын өзі басқарып отырған тобындағы басқа қыздар сияқты ешқашан көз жасына ерік беріп, сәл нәрсеге жас шығара бермейді. Осы табандылығы – марқұм анасынан дарыған сияқты. Мына өмірдің «жылағанды жұбатуға емес, жұдырықтауға құмар» екенін ерте түсінген балғын қыз – өз достарын қашан да сабырға, күресуге шақырудан тайған емес. Ақкөңіл, мінезі жеңіл, ақ жарқын қыз. Дегенмен тереңнен ойлайтын, өзгелерге қашан да қамқор, адал жан.
Өзіне рухани жақын, бір-бірін жақсы түсінетін досы Нұржанмен таныстығы да қызық басталған болатын. Университетке жазғы маусымда құжат тапсыру науқанымен, қалаға келген беті еді. Вокзалда теріс қарап сыныптасы Бауыржан тұр. Құлағына тосқан телефоннан тіпті қолы тиер емес. Ауылда асыр-салып, алыса кететін мінезімен Гүлзат Бауыржанның арқасына жүгіріп кеп мініп алып еді! Мұны күтпеген жігіт қызбен қоса жерге құлаған. Орнынан тұрғанда Гүлзаттың байқағаны – мына жігіт қалқан құлақ Бауыржан емес, мүлдем бөтен жігіт екен. Дегенмен түрлері нде ұқсастық бар. Сыртынан қарасаң құлақтары айнымайды екен... Ұялып екі беті алаулап кетті...
Таныстығы осылай қызық басталған екеуінің арасы кейін үлкен достыққа...дұрысы, берік махаббатқа ұласты. Гүлзат осылай ойлайтын...
Бірақ оның мына қабағында болар-болмас мұңның табы байқалады. Жаңағы құлағына жеткен жаңалық – бүкіл өмірін көз алдына алып келді. Өмірінде дәл бүгінгідей денесі түршікпеген шығар-ау. Тек туған анасының қайтыс болғанын естігенде ептеп жүрегі шымырлап, тұла-бойын осылай діріл жайлаған болатын. Өзінің жалғандағы жалғыз сенімді серігі санаған Нұржаны – Қаламқаспен жарасып, бүгінгі кешке сол қызбен баратынын естігенде, қызғаныштан жанын қоярға жер таппаған. Нұржанның бүгінгі қылығы – Гүлзатты өмірінде болмаған, байқалмаған сезімге т үсірді. Күні-бойы оқу ғимаратында бұған ләм деп тіл қатпақ түгілі, мойын бұрып та қараған жоқ. Құрбысынан естігені мынау. Дегенмен бұл қызғанышын ішіне түйіп, кешке болатын мерекеге өз тобындағы ең момын бала Ерқанатты ертіп бармақ болды. Бірақ сұр жемпірін үстінен тастамайтын бұл жігітпен бірге бару... Әй, тәуекел!.....

Мұнан жиырма жыл бұрынғы бір жәйт есіме түсіп отыр. Бір танысым алты қыздан кейін ұлды болып, бесіктойға бардық. Сондағы әкенің қуанышын сөзбен айтып жеткізу қиын. Торсық шеке ұл сүйген ананың да бақыттан басы айналып жүргені анық. Осы отбасының мұнан бір жыл бұрын шаңырағы ортасына түсуге шақ қалғанын біреулер білсе, ендігі біреулер тіпті күмәнданбас. Оның тарихы былай.

Жанармай құятын стансада оператор болып істейтін. Тимурмен 90-шы жылдардың басында танысқам. Сол тұста жанармай құятын станцияда танысың болмаса, көлігің жүрмей қалатынын мұндайды басынан кешкендер жақсы біледі. Екеумізді таныстырған сол мұқтаждық еді десем, өтірік емес.
Бір күні бекетке барсам, Тимур ішіп отыр екен. Әйелімен ажырасатынын айтты. «Кім кінәлі?»
- Мен кінәлі, - дейді.
- Не бүлдірдің?
- Көзіне шөп салдым… - Тимурдың алты қызы барын білетінмін. Келіншегі де бір аяулы жан.
- Не болды? Қалай болды? Түсіндіріп айтсаңшы, - деймін қапелімде ыңғайсыз күйге түсіп.
Оның әңгімесінен ұққаным – бекеттің жанындағы бір үйде күйеуі қайтыс болған келіншек тұрады екен. Сол әйел шелегін көтеріп, бекеттегі колонкадан су алуға жиі келіп тұрады. Сөйтіп жүріп, бұл екеуінің таныстығы достық шеңберінен шығып кетеді. Күйеуінің жұмыста көңілдесі бар екенін «жанашыр» адамдар Тимурдың әйеліне жеткізеді. Ол айғайға басып, күйеуін үйден қуып шығады.
- Енді қайтпексің?.....