Экономика | Негізгі капиталдың статистикалық міндеттері
Негізгі капитал-ол өндіріс процесінде жиі немесе үздіксіз пайдаланылатын , пайдалану ұзақтығы бір жылдан жоғары және өз құнын дайын өнімге амортизация түрінде бөліп сіңіретін қаржылық емес экономикалық активтер . Негізгі капитал материалдық және материалдық емес бөліп бөлінеді.
Материалдық активтерге үйлер мен ғимараттар , машиналар мен жабдықтар , өндірілетін биологиялық активтер жатады . Ал материалдық емес активтерге бұрғылау және геологиялық барлау жұмыстары , электрондық есептеу машиналары және компьютерлік бағдарламалар мен қамтамасыз ету ,әдеби және көркем өнер шығармалары және т.б. жатады .
Негізгі капиталдың әртүрлілігі өндірісте бірдей рөл атқармайды . Сондықтан негізгі капитал белсенді және белсенді емес деп бөлінеді.негізгі капиталдың пассив бөлігіне қалыпты ұйымдастыру және өндіріс процесін қамтамасыз ету шарттары қызметтерін іске асыратын негізгі капитал түрлері жатады : үйлер , ғимараттар .
[right][/right]
Негізгі капиталдың статистикалық міндеттері
Негізгі капиталдың статистикалық міндеттеріне келетін болсақ , олар:
1. ақпаратты жинау және негізгі капиталдың көлемін анықтау ;
2. негізгі капиталдың құрылымы мен құрамын зерттеу ;
3. негізгі капиталды бағалау ,қайта бағалау ,
4. негізгі капиталды пайдалануының және қозғалысының күйінің бар болуының статистикалық талдауы.
Статистикада негізгі капиталды мына белгілер бойынша топтастырады:
1. кәсіпорындардың меншігінің формасы ;
2. экономика саласы ,
3. аймақ.
Негізгі кпитал туралы статистикалық ақпараттың алғашқы көзі-баланс.Негізгі капиталдың статистикалық баланстары микродеңгейдегі , макродеңгейдегі , толық бастапқы және қалдықтық құнынан құралады .
Толық құн бойынша негізгі капитал балансының осындай схемасы бар , бірақ құрамына мынадай көрсеткіштер кірмейді:
1. есептелген амортизация сомалары , себебі , ол бастапқы құнын азайтады ;
2. күрделі жөндеуге кеткен шығындар , себебі , жыл аяғында негізгі капиталдың қалдықтық құнын көтеру үшін жасалады .
Күрделі жөндеу көрсеткіштері мынаны сипаттайды :
1. негізгі капитал құнының артуы ,
2. күрделі жұмсалған ақшаларды игеру .
Баланстың мәліметтері бойынша жыл басы мен жыл аяғында арналған негізгі капиталдың қатысуы арасындағы тәуекелділік келісідей :
НК=НК+Т-Ш.
Мұндағы , НК-жыл аяғындағы негізгі капиталдың толық құны ;
НК-жыл басындағы негізгі капиталдың толық құны ;
Т-барлық бап бойынша жыл бойындағы негізгі капиталдың келіп түскен құны ;
Ш-барлық себептер бойынша жыл бойыншағы негізгі капиталдың істен шыққан және тозған құны
Негізгі капиталдың ұдайы өндіріс статистикасы
Негізгі капиталдың ұдайы өндіріс жай және кеңейтілген түрлерге бөлінеді .
Ұдайы өндірісті кеңейтілген жай ұдайы
Жылдық + іске + күрделі = ұдайы + өндірістің
көлем қосу жөндеу өндірістің көлемі
көлемі
Негізгі капиталдың жай ұдайы өндірісі амортизациялық қордың әсер етуі есебінен жасалады .Жай ұдайы өндіріс көрсеткіштері :
1.жай ұдайы өндірістің көлемі(теңге)=ұдайы өндірістің жылдық көлемі-кеңейтілген ұдайы өндірістің көлемі ;
2. амортизациялық қор ;
3.жылдық амортизациялық аударымның сомасы ;
4.амортизация нормасы ;
5.тозу және жарамдылық коэффиценттері;
6.жай ұдайы өндірістің үлесі =жай ұдайы өндірістің көлемі *100/ұдайы өндірістің жылдық көлемі .
Амортизациялық аударымдар негізгі капиталдың ішінара қарпына келтіруін қамтамасыз ету керек , ол жөндеу жұмыстарын жаңғыртудың капиталдық кірісінде жүзеге асырылады .өнімді өткізуіне қарай амортизациялық аударымдар амортизациялық қорда қорланады . Амортизациялық қорда тағайындау –істен шыққан негізгі капиталдың толық қалпына келтіруыін қамтамасыз етуі.
Негізгі капиталды тұтынуға кіретіндер:
–берілген кезеңде тозу нәтижесінде тұтынылған негізгі капитал құнының бір бөлігі;
–жойылған негізгі капиталы амортизацияланып бітпеген минус құнды металлолом және басқа да материалдардың құндықтары;
–сақтандыруға мүмкін болатын негізгі капиталдың жоғарылауы нәтижесіндегі зиян мөлшері таза сақтандыру төлемдерінің сомасына тең болады .
Негізгі капиталдың кеңейтілген ұдайы өндірісті негізгі капиталдың ұдайы өндірісінің капитал салымы ретінде қамтамасыз ету . капитал салымы–жаңарту үшін , сонымен қатар кеңейтуге , негізгі капиталды техникалық жабдықтармен қайта қамтамасыз етуге арналған шығындар.
Кеңейтілген ұдайы өндірістің көрсеткіштері :
1. негізгі капиталдың жаңару және істен шығару сомалары ;
2. негізгі капиталдың жаңару және істен шығару коэффиценттері,
3. кеңейтілген ұдайы өндірістің көлемі-негізгі капиталдың абсолютті өсімі ;
4. күрделі қаржы жұмсалымның көлемі мен құрылымы;
5. жаңа негізгі капиталдың іске қосылуы ;
6. кеңейтілген ұдайы өндірістің үлесі =кеңейтілген ұдайы өндірістің көлемі*100/ұдайы өндірістің жылдық көлемі .
Негізгі капиталдың жаңару көрсеткіштері мынаны сипаттайды:
1. негізгі капиталдың өсу көлемін.
2. жаңа негізгі капиталдар құру үшін күрделі қаржы жұмсауға бағытталған қаражаттың азаюы.
Пайдаланған әдебиеттер
1. Үмбетәлиев Алтынсары , Керімбек Ғалымжан. Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік . Алматы «Бастау» 2002.
2. Қ.Қ.Белгібаева.Әлеуметтік экономикалық статистика. Алматы «Қазақ университеті »2006.
3. Адамов В.Е.,Бакланов Г.И.Статистика промышленности.Москва 1970.
4. Ызғарбек Әміреұлы .Стататистикалық жалпы теориясы. Алматы «Экономика »1998. ....
Материалдық активтерге үйлер мен ғимараттар , машиналар мен жабдықтар , өндірілетін биологиялық активтер жатады . Ал материалдық емес активтерге бұрғылау және геологиялық барлау жұмыстары , электрондық есептеу машиналары және компьютерлік бағдарламалар мен қамтамасыз ету ,әдеби және көркем өнер шығармалары және т.б. жатады .
Негізгі капиталдың әртүрлілігі өндірісте бірдей рөл атқармайды . Сондықтан негізгі капитал белсенді және белсенді емес деп бөлінеді.негізгі капиталдың пассив бөлігіне қалыпты ұйымдастыру және өндіріс процесін қамтамасыз ету шарттары қызметтерін іске асыратын негізгі капитал түрлері жатады : үйлер , ғимараттар .
[right][/right]
Негізгі капиталдың статистикалық міндеттері
Негізгі капиталдың статистикалық міндеттеріне келетін болсақ , олар:
1. ақпаратты жинау және негізгі капиталдың көлемін анықтау ;
2. негізгі капиталдың құрылымы мен құрамын зерттеу ;
3. негізгі капиталды бағалау ,қайта бағалау ,
4. негізгі капиталды пайдалануының және қозғалысының күйінің бар болуының статистикалық талдауы.
Статистикада негізгі капиталды мына белгілер бойынша топтастырады:
1. кәсіпорындардың меншігінің формасы ;
2. экономика саласы ,
3. аймақ.
Негізгі кпитал туралы статистикалық ақпараттың алғашқы көзі-баланс.Негізгі капиталдың статистикалық баланстары микродеңгейдегі , макродеңгейдегі , толық бастапқы және қалдықтық құнынан құралады .
Толық құн бойынша негізгі капитал балансының осындай схемасы бар , бірақ құрамына мынадай көрсеткіштер кірмейді:
1. есептелген амортизация сомалары , себебі , ол бастапқы құнын азайтады ;
2. күрделі жөндеуге кеткен шығындар , себебі , жыл аяғында негізгі капиталдың қалдықтық құнын көтеру үшін жасалады .
Күрделі жөндеу көрсеткіштері мынаны сипаттайды :
1. негізгі капитал құнының артуы ,
2. күрделі жұмсалған ақшаларды игеру .
Баланстың мәліметтері бойынша жыл басы мен жыл аяғында арналған негізгі капиталдың қатысуы арасындағы тәуекелділік келісідей :
НК=НК+Т-Ш.
Мұндағы , НК-жыл аяғындағы негізгі капиталдың толық құны ;
НК-жыл басындағы негізгі капиталдың толық құны ;
Т-барлық бап бойынша жыл бойындағы негізгі капиталдың келіп түскен құны ;
Ш-барлық себептер бойынша жыл бойыншағы негізгі капиталдың істен шыққан және тозған құны
Негізгі капиталдың ұдайы өндіріс статистикасы
Негізгі капиталдың ұдайы өндіріс жай және кеңейтілген түрлерге бөлінеді .
Ұдайы өндірісті кеңейтілген жай ұдайы
Жылдық + іске + күрделі = ұдайы + өндірістің
көлем қосу жөндеу өндірістің көлемі
көлемі
Негізгі капиталдың жай ұдайы өндірісі амортизациялық қордың әсер етуі есебінен жасалады .Жай ұдайы өндіріс көрсеткіштері :
1.жай ұдайы өндірістің көлемі(теңге)=ұдайы өндірістің жылдық көлемі-кеңейтілген ұдайы өндірістің көлемі ;
2. амортизациялық қор ;
3.жылдық амортизациялық аударымның сомасы ;
4.амортизация нормасы ;
5.тозу және жарамдылық коэффиценттері;
6.жай ұдайы өндірістің үлесі =жай ұдайы өндірістің көлемі *100/ұдайы өндірістің жылдық көлемі .
Амортизациялық аударымдар негізгі капиталдың ішінара қарпына келтіруін қамтамасыз ету керек , ол жөндеу жұмыстарын жаңғыртудың капиталдық кірісінде жүзеге асырылады .өнімді өткізуіне қарай амортизациялық аударымдар амортизациялық қорда қорланады . Амортизациялық қорда тағайындау –істен шыққан негізгі капиталдың толық қалпына келтіруыін қамтамасыз етуі.
Негізгі капиталды тұтынуға кіретіндер:
–берілген кезеңде тозу нәтижесінде тұтынылған негізгі капитал құнының бір бөлігі;
–жойылған негізгі капиталы амортизацияланып бітпеген минус құнды металлолом және басқа да материалдардың құндықтары;
–сақтандыруға мүмкін болатын негізгі капиталдың жоғарылауы нәтижесіндегі зиян мөлшері таза сақтандыру төлемдерінің сомасына тең болады .
Негізгі капиталдың кеңейтілген ұдайы өндірісті негізгі капиталдың ұдайы өндірісінің капитал салымы ретінде қамтамасыз ету . капитал салымы–жаңарту үшін , сонымен қатар кеңейтуге , негізгі капиталды техникалық жабдықтармен қайта қамтамасыз етуге арналған шығындар.
Кеңейтілген ұдайы өндірістің көрсеткіштері :
1. негізгі капиталдың жаңару және істен шығару сомалары ;
2. негізгі капиталдың жаңару және істен шығару коэффиценттері,
3. кеңейтілген ұдайы өндірістің көлемі-негізгі капиталдың абсолютті өсімі ;
4. күрделі қаржы жұмсалымның көлемі мен құрылымы;
5. жаңа негізгі капиталдың іске қосылуы ;
6. кеңейтілген ұдайы өндірістің үлесі =кеңейтілген ұдайы өндірістің көлемі*100/ұдайы өндірістің жылдық көлемі .
Негізгі капиталдың жаңару көрсеткіштері мынаны сипаттайды:
1. негізгі капиталдың өсу көлемін.
2. жаңа негізгі капиталдар құру үшін күрделі қаржы жұмсауға бағытталған қаражаттың азаюы.
Пайдаланған әдебиеттер
1. Үмбетәлиев Алтынсары , Керімбек Ғалымжан. Кәсіпорын экономикасы және кәсіпкерлік . Алматы «Бастау» 2002.
2. Қ.Қ.Белгібаева.Әлеуметтік экономикалық статистика. Алматы «Қазақ университеті »2006.
3. Адамов В.Е.,Бакланов Г.И.Статистика промышленности.Москва 1970.
4. Ызғарбек Әміреұлы .Стататистикалық жалпы теориясы. Алматы «Экономика »1998. ....
Толық нұсқасын 30 секундтан кейін жүктей аласыз!!!
Қарап көріңіз 👇
kz | Рефераттар
Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру
Ілмектер: реферат негізгі капиталдың статистикалық міндеттері туралы реферат казакша на казахском акпарат малимет, реферат на казахском языке скачать бесплатно информация, рефераттар жинағы экономика жоспарымен, казакша реферат жоспар, негізгі капиталдың статистикалық міндеттері