Сепсиске жалпы түсінік

Сепсис (латынша Sepsis-шіру),жергілікті инфекция ошағынан дамитын жалпы инфекциялық ауру .Ол басқа жұқпалы аурулардан өзінің кейбір еркелігімен ажыратылады .
Сепсис этиологиялы сырқат , ол адамнан адамға жұқпайды .Сепсисте басқа инфекцияларға тән циклдік өзгерәстер байқалмайды ,сепсистің клиникалық және морфологиялық көріністері оның этологиялық ерекшеліктеріне байланысты болмайды , оның басқа инфекциялар сияқты белгілі бір басталу орны жоқ ,сепсистің ең басты ерекшелігі жергілікті ,
Қарапайым ,іріңді ошақ,белгісіз бір жағдайларға байлснысты жаңа сапаға өтіп,организмнің ауруына айналады.
Этиологиясы.сепсис көп этиологиялы инфекция.сепсисті әр түрлі бактериялар,саңырауқұлақтар ,анаэробты инфекциялар және т.б қоздыра алады .
Патогенезі:Сепсистің дамуына әр түрлі патологиялық жағдайлар, қантты диабет , созылмалы іріңді қабынулар ,созылмалы инфекциялық аурулар , ауыр операциялар ,және басқа да организм реактивтілігінің, оның инфекцияға қарсы күресу мүмкіншілігін әлсірететіе факторлар алып келеді .Осы жағдайларға байланысты қабыну ошақтары микробтарда шекаралайтын және жойып жіберетін орыннан олрдың қарқынды көбею және таралу орнына айналады. Осылайша жергілікті іріңді инфекция таралған инфекцяға – сепсиске айналады.Сепсистің дамуы көп жағдайларда оны қоздырушы микроорганизмдердің санына да байланысты.
Сепсистің клиникада өте ауыр өтуі және оны емдеудегі сәтсіздіктер оны көбінесе антибиотиктерге төзімді микроорганизмдердің қоздыруымен түсіндіріледі.
Патологиялық анатомиясы:Сепсисте жергілікті және жалпы өзгерістер дамиды.Жергілікті өзгерістер инфекция кірген жерде өрістейді ,бұл жерді кіру есігі немесе инфекция қақпасы деп атайды.Мысалы,хирургиялық сепсисте фурункул, карбункул немесе операция жасалған жер сепсистік ошақ бола алады.Әдетте сепсистік ошақ іріңді қабыну ошағы болып сол жерден инфекция лимфа немесе қан жолдары арқылы тарала бастайды.Кейде жергілікті ошақ табылмайды.Сепсистің бұл түрін криптогенді сепсис дп атайды.Бұның бірнеше себептері бар:
А.сепсис тек қана экзогенді инфекциямен байланысты емес,кейде ол аутоинфекция әсерінен дамиды.
Б.кейбір жағдайларда микроорганизм кірген жерде алғашқы ошақ пайда болмайды.
С.жргілікті ошақ сепсис басталған кезеңге дейін бітіп,жазылып кеткен болуы мүмкін ,ол кезде сепсистің қайнар көзін анықтау өте қиын.
Жалпы өзгерістерге паренхимаы ағзаларда дамитын дистрофиялық өзгерістер мен қабыну жатады .Қабыну негізінен аралық өтеді.Қан тамыры да қабынады.Сепсис үшін лимфоид тіндердің әсеріне, көкбауырдың
гиперплазиясы тән.Көкбауыр едәуір үлкейген, капсуласы әжімделген, ұстап көргенде божырап тұрады .Көкбауырды кесіп қарағанда, ол қызыл түсте көрінеді және өте көп қырынды береді.
Жіктелуі:Сепсис этиологиясы бойынша;стафилококты, стрептококты,пневмококты және т.б болып жіктеледі.
Клиникалық ағымы бойынша ;
А.Кенеттен дамитын
Б.Жедел
В.Жеделдеу
С.созылмалы түрлерін ажыратады.
Сепсистің қай жерден басталуына байланысты;терапевтік,бадамшабездік,хирургиялық, гинекологиялық,одонтогендік, отогендік,кіндіктік, урогендік, криптогендік түрлерін ажыратады.
Клиника морфологиялық белгілері бойынша сепсистің ;сиптецемия, септикопемия, спсистік эндокиндік және хрониосепсис түрлерін ажыратады. Дегенмен де септицемия мен септикопиемияны сепсистің жеке түрлері емес, оның даму кезндері деп қарау қалыптасып келеді
Септицемия сепсистің метастазсыз түрі .Клиникада ол өте жоғары температурамен ,ауру халінің ауырлығымен және интоксикация белгілерімен сипатталады.Қанда микроб анықталады,бірақ іріңді ошақтар пайда болмайды .
Ауру клиникасы микроб уымен және тіндердің ыдырау өнімдерімен улануына байланысты.Мәйітті ашып қарағанда айтарлықтай анемия, сарғаю,теріде геммораргиялық бөртплер, сірі және шырышты қабықтарда нүктелі қан құйылулар байқалады.Көкбауыр екі есе ұлғайып.божыраған,сыртқы қабаты әжімделіп қалған ,өте көп қырынды береді .Микроскоппен тексергенде қанмен толу ,емосидероз, лейкоцитоз және қан құйылу ошақтары табылады.Кейде миелойдты қан жасау ошақтары пада болады. Лимфа түйіндері үлкейген, оларда пиронинмен жақсы боялатын плазмалы жасушалар саны көбейеді.Айырша без көбінесе атрофия халінде көрінеді.Жілік майында миелойдты тін көбейді, қан құйылу ошақтары табылады.Пренхималы ағзаларда дистрофиялық өзгерістер мен аралық қабыну дамиды.Бүйрек үсті безінде қан құйылу көрініп, оның қыртысты қабатында липидтер мөлшері азаяды. Қан тамырлары қабырғасында фибринойдты өзгерістер мен аллергиялық васкулит белгілері пйда болады.
Септикопиемия әр түрлі ағзаларда метастаздық іріңді оақтардың пайда болуымен сиптталады.Септикопиемия үшін жергілікті сепсистік ошақтың болуы тән.Іріңді ошақтың таралуы кезінде лимфа және қан тамыры қабынып, олардың ішінде микрорганизмдер көбейе бастайды, кейін құрамында микроорганизмдер бар тромб пайда болады.Тромб құрамындағы бактериялар ферменттерінің әсеріндн вена қан тамырларының қабырғсы некрозданып, лейкоцттер жиналып, іріңді ошақ түзіледі.Бұл ошақтардың өұрамында микроб себінділері табылады.Метастаздық ошақтар көбінесе өкпеде табылады.

Олар өкпе қабыныі астында жатқан майда абцестер енмесе іріңдеген сепсистік инфаркт түрінде көрінеді,бүйректе эмболиялық іріңді нефрит дамиды.Ми тінінде абцесстер немесе минингит, эпендиматит кездеседі.Сепсистік эндокардит нәтижесінде жүрек қақпақшалары зақымданып, жедел полипты жараы эндокардит пайда болады.Миокардта іріңді қабыну ошақтары табылады.
Іріңді қабыну сепсис ошағынан айналадағы тіндерге өтеді, осы жолмен іріңді плеврит ,прикардит, перитонит дамиды. Септикопиемия патологиялық үрдістердің бірте бірте сдамуымен сипатталады.
Сепсистік эндокардит .Сепсистік эндокардит сепсистің ерекше түрі болып ,жүрек қақпақшаларының қабынуынан басталады, яғни сепсистік ошақ жүрек қақпақшаларында жайғасқан.Сепсистің ары қарай дамуы бактериялардың сол жерде көбейіп қанға үздіксіз өтіп тұруымен байланысты.

Этиологиясы: Қазіргі кезде бактериялық эндокардит қоздырушылардың қатарына стафилакоктар, жасылданушы стафилооктар, пневмококтар және т.б кіреді.

Патогенезі:Патогенезі бойынша бұл эндокардит екіге бөлінеді:
1. алдын ала өзгермеген ққақшаларда дамитын біріншілік сепсистік эндокардит
2. өақпақшалардағы әртүрлі патологиялық өзерістерден кейін өрістейін кіншілік сепсистік эндокардит.
Оның пайда болуы кейбір жағдайлардан соң, мысалы,тісті жұлғанда, бадамша бездерді алып тастау кезінде, қан тамырларына, несеп жолдарына атетер еңгізгенде, аборттан кейін және т.б уақытша бактериемияның дамуына байланысты.Әдетте бактериемия бірнеше күнен кейін жоғалады, тек кейбір иммундық жүйесі бұзылған кісілерде ғана микрорганизмдер жүрек қақпақшаларына отырып қалады, өсіп көбеюге мүмкіндік алады. Кейінгі кездерде бұл үрдістің гиперергия негізінде дамитыны және қақпақшалардың зақымдануы қандағы иммундық кешендердің әсерінде болатыны анықталып отыр.

Жіктелуі:Сепсистік эндокардит клиникалық морфологиялық белгілері бойынша :
• жедел
• жеделдеу
• ұзаққа созылған түрлерге бөдінеді

Патологиялық анатомиясы:Сепсистік эндокардитте негізгі өзгерістер
жүрек қақпақшаларында көрінеді. Айта кететін бір жайт жедел сепсистік эндокаритте өзгерістер көбінесе үш жарғақты қақпақшалардан басталады,ал ұзаққа созылған эндокардит үшін негізінен қолқа қақпақшаларымен екі жарғақты қақпақшалардың қосыла қабынуы тән.
Сепсистік эндокардит үшін қан тамырларының қабынуы васкулит тән.Эндо және мезо васкулит нәтижесінде пайда болған тромбтар ми тінінің ,көкбаурдың, бүйректің, өкпенің инфарктарының, ішектің, қол аяқтың, терінің гангенасымен асқынады.Жүрек гипертрофиясымен бір қатарда аралық тінінің қабынуы интерстициалды миокардит дамиды.
Хрониосепсис жарақат нәтижесінде ұзақ уақыт жазылып кетпеген жараларан соң дамиды,Осы жердегі шіріген тіндердің ыдырау өнімдерінің қанға сорылуы нәтижесінде әртүрлі ағзаларда дистрофиялық, склероздық және атрофиялық өзгерістер дамиды....