Ойлау процесі

Ойлау психикалық процестердің ішіндегі ең күрделісі.
Ойлау дегеніміз – заттардың құбылыстардың арасындағы шындық, реалдық заттарды жалпылап, сөз арқылы сыртқа жаңғырту болып келеді.
Ойлау барлық психикалық процестер қабылдау, түйсік , ес, қиял мен тығыз байланысты. Солармен қосылып, жұмыс атқарады. Адам өз ойын әрқашан сөз арқылы білдіреді. Адамның ойлауы қоршаған обьективтік шындыққа байланысты болады. Ойлау арқылы адам заттардың ішкі қасиеттерін ажыратуға, тануға тырысады.
Ой операциялары арқылы адамда түрлі түсініктер қалыптасады. Операциялар белгілі амалдар, жолдар, тәсілдер болып келеді. Ой операцияларының бірнеше түрлері бар.
1. Анализ. Анализ дегеніміз – түрлі құбылыстарды жеке қасиеттерге бөлшектеу.
2. Синтез. Синтез дегеніміз – бірнеше процестердің барлық дара қасиеттерінің біріктірілуі.
3. Нақтылау. Нақтылау дегеніміз – заттардың және құбылыстардың өзіндік нақты қасиеттерін ашып көрсету.
4. Салыстыру. Салыстыру дегеніміз – заттардың ұқсастығын, айырмашылығын, қарама – қарсылығын салыстыруды айтамыз.
5. Абстракция. Абстракция дегеніміз – шындық заттармен құбылыстарды жалпылау арқылы оның елеулі қасиеттерін ойша бөліп алу.
6. Жалпылау. Жалпылау дегеніміз – біртекті заттардың , құбылыстардың ортақ қасиеттерін ойша біріктіру.

Адамның ойлау әрекетінде шындықтағы заттар мен құбылыстардың негізігі қасиеттеріне ерекше белгілеріне, мәніне түсіне білудің маңызы зор. Түсінудің басы заттар немесе құбылыстармен танысу, көріп білу. Ой операцияларымен қоса ой формалары да ойлауды қамтамассыз етеді. Ойдың бастапқы формасы болып ұғым есептелінеді.
Ұғым дегеніміз – заттар мен құбылыстар туралы ой. Екінші формасы пікір. Бұл зат туралы мақалдай немесе бекерге шығаруда көрінетін формасы. Ойлаудың күрделі формасы ой қорытындылары. Ой қорытындылары дегеніміз – бірнеше пікірлерден жаңа бір пікір шығарудың тәсілі. Қорытынды үшін оны белгілі тәртіпке бір-бірімен байланыстыруымыз керек.
Ой түрлері:
1. Практикалық ойлау
2. Нақтылы ойлау
3. Бейнелеу ойлау
4. Теориялық ойлау
5. Логикалық ойлау

Танымдық психикалық процестердің ішінде түйсік ең қарапайымы. Бірақ бірінші болып жұмысқа кірісетін осы процесс. Түйсік арқылы адам құбылыстардың, заттардың, обьектілердің, жеке қасиеттерін ажыратады. Мысалы, түсі, формасы, иісі, дәмі, қасиеті, салмағы. т.б.
Абстакция – «іріктеп алу» Содан соң практикалық іс - әрекет үстінде сол білімді қолданады. Әр жеке адамның түйсігі арқылы заттардың бейнлері шындық- реалдық толық болғанын көрсетеді. Адам тікелей заттарды қабылдағанда оларды ңбейнелерін мида жаңғыртуы түйсік процесіне байланысты болады. Түйсіктің дамуы ақыл – ойдың дамуының фундаменті.
Түйсік деп – дүние заттармен құбылыстарының жеке сипаттарының сезім мүшелерімізге әсер етіп, оның миымызда бейнеленуін айтамыз. Түйсік процесі анализаторлар арқылы жүргізіледі. Анализаторларға – көз, құлақ, мұрын, ауыз қуысы , тері жатады. Түйсік процесінің орындалып жүргізілуі үшін анализаторлар жұмыс атқаруы тиіс.

Енді адамдардың ойы неге алып келетінін қарастырайық. Жалпы адам баласы өз болашағын өз ойы арқылы жүзеге асырады екен. Адам миы белгілі бір программа секілді, яғни жер шарын айнамен қаптап қойған деп елестетсек, онда әрбір адам қандай сигнал береді, соны өзі айнадан шағылғандай етіп қабылдайды. Сол үшін жақсы ойлар ойлайтын болсақ, ол өзімізге дәл сол күйінде оралады. Егер әрдайым жаман ой мен ниетте жүрсек, онда осылар бізге екі еселенген күйде оралады.
Түрткі. Ойдың құдіреті.
Бірде Колифорнияда ірі мұздатқыш рефрижатордың бірі істен шығып қалады. Оны жөндету мақсатында өте білікті маманды, инженер – механикті шақыртады. Ол кісі кеш батқанға дейін әлгі рефрижаторды жөндеуге кіріседі. Бір уақытта осы кісі тұрған вагонның есігі жабылып қалады да, сырттан құлттанып қалады. Әлгі механик есікті ашуға талпынып көреді, бірақ ол ісінен еш нәтиже шықпайды. Есікті жұлқылап, дыбыс шығарып көмек сұрайды. Бірақ сол жердегі жұмысшылардың барлығы үйлеріне қайтып кеткендіктен, оны ешкім есітпейді. Енді механик өте тәжірибелі маман болғандықтан, өзінің рефрижатордың ішіндегі температурада қанша уақытта, қалай өлуі мүмкін екенін жақсы түлінеді. Сосын портфелінен бір парағымен қаламсабын алып, әйеліне жхат жазады. Ол хатында өз өлімін, денесінің қалай үсіп, клеткалары қалай өлетінін суреттеп жазады.
Таң атқан соң сол жердегі жұмысшылар бар вагонның есігін ашып, жұмыстарын бастамақөшы болып, абыр- сабыр болып жатқанды , олардың бірі әлгі механиктің өлі денесін табады. Қолындағы хатты оқып бірі қайран қалады. Себебі, рефрижатордың мұздатқышы істемей тұрғандықтан адамды қатыратындай қуаты жоқ болатын. Сонда шығатын нәтиже кісі өзінің ойы арқылы өзін өлетіндей етіп, қатырып тастаған.
Міне, әрбір адамның ойы құдіретті. Жақсы ойдан адам баласының көңіл күйіде соған байланысты өзгереді.
1 сурет 2 сурет 3 сурет

Енді 1 суретке қарағанда адмның көңіл күі мүлдем болмай ,ашуға булығып тұр. Сол кезде оның ас қорыту жүйесі 10% ке қорытады екен. Яғни асқа мүлдем тәбет тартпайды.
Ал 2 суретте адам қалыпты жағдайда тұр. Сонда ас қорыту 50% ға жетеді екен.
3 сурет адамның жақсы, қуанышты көңіл күйін білдіреді. Ол кездегі ас қорыту 100% болады екен. Сонымен деніміз сау болу үшін ең алдымен ойымыз жақсы болу керек. Кейінне көңіл күй түзеліп асқазан да өз жұмысын ойдағыдай атқарады.
Адам баласында сонымен қатар, синхрондық орталық нүкте болады. Қалай ойлайсыздар адам ойын, эмоциясын, денесін қайсысын үнемі қадағалап отыра алады. Айталық ойын. Енді көзді жұмып өзімізді армандап жүрген саяхаттамыз деп елестетейік. Қиялға беріліп отырған кезде тарс етіп бір нәрсе құлақ түбінен естілсе ,ойымыздың қайда кеткенін байқамай, дыбыс жақты ойлай бастаймыз. Яғни байқағанымыз, ойды барлық кезде бақылай қиындау екен. Енді, эмоцияға тоқталайық. Айталық, сіз лотореядан соңғы үлгідегі машина ұтып алдыңыз, оны ең жақсы көңіл күймен үйіңізге айдап келдіңіз. Үй алдына тоқтап, асықпай есікті ашып жатқында, тура сіздің жақын құрдас көршіңіздің мәйітін шығарады. Сол кезде көңіл күйіңіз қандай болады? Әрине ол жағдайда машина түгіл өзіңізді ұмытуға шақ ақаласыз. Демек, эмоцияда кей жағдайда бағынбайды. Енді денеге,яғни тұлғаға келсек.. Жалпы адам баласының кеуде тұсы космоспен байланыстыратын күн жүйесіне тең келетін нүктесі екен. Егер тік жүрсек, ол әрдайым ашық тұрады. Денені тік ұстау психологиялық тұрғыдан ғана емес, эстетика жағынанда мәні бар. Қорыта келе, әр адамның болашағы өз қолында! Әрдайым ойымыз да, бойымызда таза болсын!!! ....