Биология | ЖАСУШАҒА СИГНАЛДЫҢ БЕРІЛУІ

Антогенез миханизімдеріне келесі процестер жатады:пролиферация немесе жасушалық көбейю (бөліну) ,миграция немесе жасушаның орын ауыструы,жасушалардың сұрыпталуы,олардың бағдарламасының жоюылуы (апаптоз).
Жасушалрдың пролиферациясы-онтгенездегі манызды процесс.Бір жасушалы зиготанның, бөлінуі арқылы көп жасушалы ұрық дамиды.Бөліну ағзаның өсіуің қамтамасыз етеді.Жасушалардың пролиферациясы морфогенетикалық процестерді қам тамасыз етеді.Постнальды онтогенезде жасушалардың бөлінуінен зақымдалған мүшелердің зақымдалуы қайта құрылуы ,жанаруы, зақымдалған жердің жазылуы процесі жүреді.Жасушалар бөлінуі әртүрлі уақытта,әр жерде,әр түрлі қарқындылықпен процеспен жүреді,сол сияқты клональді сипаты болады және ол үнемі генетикалық бақылауда болады.
Жасушалардың миграциясы - немесе жасушалардың орың ауыстырудың онтогенез процесінде үлкен рөлі бар, ол генетикалық бақылаудың және қошаған жасушалармен ұлпалар әсерінің қол астында болады.Жасушалар миграциясының бұзылуы туа біткен ақаулықтарына ,яғни мүшелердің толық жетілмеуімен гетеротопияларға әкеліп соқтырады . Мысалы ,нейропласттар миграциясының бұзылуы ақ затта сұр зат аралықтарының пайда болуына ,микро және макрогирия,полигерия,агирияға әкеледі(микрогирия мен полигерия –үлкен ми сынарларыңда көп және анамальды орналасқан қан тамырлар;макрогерия (пахигерия )- қатпарлардың жуандауы; агирия-үлкен ми сынарлардың ирімдерімен оиыстарның болуы(тегіс ми).
Жасушалардың сұрыпталуы және олардың тандамалы (адгезиясы) қалыпты дамуды қамтамасыз етіп ,морфогензде манызды рөл атқарады және генетикалық бақылаумен қоршаған жасушалар әсерінің бақылауында болады .Ісік жасушалардың метастозға қабілеттілігі тандамалы адгезияның бұзылуына байланысты.
Жасушалардың жоюылуы апотоз және некрозға бөлінеді.Апатоз қалыпты физиялогиялық жағдайларға тән.Некроз ортаның зиянды факторларының әсерінең физиялогиялық емес жағдайларда пайда болады (О2-нің жетіспеуі;токсиндер).Аналық дараларға вольф каналының дегенерациясы, аталық дараларда мюллер каналынның дегенерациясы,7-ші мойын омыртқасының тұсында қабырғалардың жоюлуы ,9-10омыртқанның орнына 4-5 омыртқалы құймышақтың сақталуы ,қуыстардың және тамырлардың түзілуі апоптозоға , яғни жасушалардың физялогиялық өліміне мысал бола алады.
Қазіргі кездегі көз қарас бойынша ісіктердің дамуы ағзаның бақлауынаң шыққан кебір жасушалар түрінің пролиферациясының жоғары денгейіменен байланысты немесе олардың табиғи ,генетикалық тіршілігін жою процесі іс жүзіне асырылмауына байланысты.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБЕИЕТ:

“БИОЛОГИЯ”
В.Н.Яригин.
В.И.Васильев.
И.Н.Волков.
В.В.Синельщиков
.
“ЕГІНШІЛІК МӘДИНЕТІ ЖӘНЕ ӨНІМ”
В.Д.Паников, Васхнил академигі.....