Абай Құнанбайұлы «Сегіз аяқ» өлеңі. Қазақ әдебиеті, 10 сынып, сабақ жоспары. 1-сабақ.


Сабақ жоспары. Қазақ әдебиеті

Сабақ: 1

Мектеп:

Уақыты:

Мұғалімнің аты-жөні: Исина Б.Қ.

Сыныбы: 10 Т1

Қатысқан оқушылар саны:

Қатыспағандар:

Бөлім/ сабақтың тақырыбы

Абай Құнанбайұлы «Сегіз аяқ» өлеңі

Оқыту мақсатына сілтеме

10.1.1.1. Әдеби шығарманың сюжеттік-композициялық құрылысын талдау арқылы идеялық мазмұнын терең түсіну.

 Сабақ мақсаты:

Өлеңнің сюжеттік-композициялық құрылысын талдау арқылы идеялық мазмұнын терең түсінеді.

 Бағалау критерийі

  • өлеңнің сюжеттік-композициялық құрылысын талдайды;
  • өлең құрылысын талдау арқылы идеялық мазмұнын терең түсінеді.

 Құндылықтарды игерту

  • өзіне және айналадағы адамдарға құрмет;
  • ынтымақтастық;
  • жауапты азаматтық позиция.

Аталған құндылықтар сабақ тақырыбы арқылы оқушылардың жеке және жұптаса, топтаса отырып, жұмыс жасаулары, сын тұрғысынан ойлай білу, ақпаратты өңдей білу дағдылары негізінде жүзеге асады.

 АКТ-ны қолдану

  дағдылары:

Таныстырылым. https://imektep.kz/kz/game#true_false-1584

https://www.youtube.com/watch?v=QI94Ui1my_0

 Пәнаралық байланыс

Тарих, қазақ тілі

 Тілдік міндеттер

Пәнге байланысты сөздер және терминдер:

Сюжеттік-композициялық құрылым; буын, бунақ, тармақ, шумақ, ұйқас, өлең өлщемі т.б.

Диалог және жазылымға пайдалы тіркестер:

Менің байқағаным,...

Менің ойымша,...

Мен ойлаймын...

Алдыңғы білім

Абай Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы біледі.

Жоспар

Уақытты жоспарлау

Сабақ мазмұны

Дереккөздері

Басы

3 минут

Қызығушылықты ояту.

Оқушылар «Шаттық шеңберіне» жиналады. «Жылжымалы қалпақ» ойыны ойналады. Шарты: Әйгерім Қалаубаеваның «Көңілді күн» әні қойылады. Оқушылар билейді. Мұғалім әуенді тоқтатқан кезде кімнің басында қалпақ қалып қойса, сол оқушы сұраққа жауап береді. Қойылатын сұрақтар төмендегідей:

  • Абай өлеңдері бүгінгі заманға дейін өзінің өзектілігін жойған жоқ. Неліктен Абай өлеңдері өміршең?
  • Абайды не толғандырды?
  • Абай нені сынға алды деп ойлайсыз?

Топқа бөлу.

Оқушылар суретті сөздерді оқып, Абай шығармашылығымен, сабақ мазмұнымен байланыстырады. Сабақ мазмұнына болжам жасайды. Оқушылардың сын тұрғысынан ойлауы бағаланады.

№ 2 таныстырылым

Ортасы

38 мин

Оқушыларға сабақтың мақсаты мен бағалау критерийлері түсіндіріледі, талқыланады.

«Миға шабуыл» әдісі. Оқушылар «Абай» есіміне қатысты білетіндерін тізіп жазып, ой шақыру жасайды. Ойларын үздіксіз екі минут жазады.

Оқушылар талқылау қорытындысын қысқаша таныстырады.

Оқушылар Абай Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылығын естеріне түсіреді. Ұсынылған сілтеме бойынша Абай Құнанбаевтың өміріне байланысты дұрыс/бұрыс тапсырмасын орындайды

https://imektep.kz/kz/game#true_false-1584

Проблеманы айқындау кезеңі:

Сұрақ:

  • Абайды реформатор дейді. Неге?
  • «Сегіз аяқ» өлеңінде қазақ поэзиясына енгізген қандай жаңалық бар деп болжам жасар едіңіздер?
  • Өлеңде қандай қарама –қайшылықтар сөз болады деп ойлайсыз?
  • Абай қандай құндылықтарды насихаттайды?
  • Өлең неге «Сегіз аяқ» деп аталған?

https://www.youtube.com/watch?v=QI94Ui1my_0

Алтынай Жорабаеваның орындауында «Сегіз аяк» әнін тыңдайды.

3 минут 36 секундқа дейін қойылады.

Әдебиет теориясы бойынша берілген өлең өлшемі туралы теориялық мәліметті білдіретін мәнімен сәйкестендіріңіз. (Ескерту: төмендегі кесте қима қағаздар түрінде беріледі. Оқушылар жұпта сәйкестендіріп, бір жұпты екінші жұп дұрыс нұсқасымен тексереді. Топқа беруге де болады) 3 мин.

Өлең өлшемінің атауы

Білдіретін мәні

Шумақ

өлең сөзде бірнеше тармақтың белгілі ретпен топтасуы. 

кемінде төрт жолдан (кей жағдайда екі немесе алты т.б.) құралып, аяқталған синтаксистік біртұтас ойды білдіретін өлең бөлшегі. Мысалы:Қалаул(ы) ақын бола алдым ба,Қалың қауым күнде тыңдар!Аңқылдаған ел алдында,Азаматтық міндетім бар.(Қ. Мырза Әли. «Парыз»)

Тармақ

өлеңнің әрбір жолы. Оның ішінде бірнеше *бунақ* болады. Мысалы:

Ана тілің – арың бұл, Ұятың боп тұр бетте. Өзге тілдің бәрін біл,Өз тіліңді құрметте!

Өлеңнің 1 шумағы 4 тармақтан тұрады.

Бунақ

өлеңді айтқанда сезілетін дауыс толқынының соқпа-соқпасының арасы.

Буын

Негізгі белгілері: 1) дауысты дыбыссыз Буын болмайды; 2) дауысты дыбыстың өзі де Буын бола алады (а-та, ә-же, а-па, т.б.). Бір Буында бірден артық дауысты болмайды, ал сөздің құрамында қанша дауысты дыбыс болса, сонша Буын болады (жұ-ды-рық, қа-лам, мек-теп); 4) Буында мағына болмайды.

Ұйқас

өлең жолдарын біріктіріп, белгілі бір үйлесімде ұстап тұратын өлең бірлігі. Өлең кемінде екі жолдан тұруы керек. Мысалы:Ана тілің – арың бұл, - аҰятың боп тұр бетте. - бӨзге тілдің бәрін біл,- аӨз тіліңді құрметте! - б

3 бунақ, 11 буын

О, туған жер, /кеңпейіл,/ құшағың кең,/

2 бунақ, 8 буын

Түтін шалған/ /отты көз/

Еңбекке төніп/ /үңіліп, 

Аралас буынды өлең

Кейбір өлең шумақтарын алсақ, бунақ саны да, буын саны да айнымалы келеді. Бастапқы екі жолы екі сөзден құралған 5 буынды бір бунақты болып келеді де, 3-жолы екі бунақты буын болады. 4-5 жолы тағы бір бунақ 6 буын боп келеді де, 6-жолы тағы сегіз буынға тоқтайды. 7 – 8 жолдарының екеуі де екі бунақты 8 буынды болады

Тезис

бір нәрсені дәлелдеуге немесе түсіндіруге тырысып, айтатын ойды сиғызу.

Тапсырма

Оқушылар зерттеуші ретінде жұпта жұмыс жасайды.

ЖЖ

1-қадам 7 мин

  • «Сегіз аяқ» өлеңін түсініп оқыңыз.
  • Өлеңнің сюжеттік-композициялық құрылысын зерттеңіз. Ол үшін сұрақтарды талқылап, қысқаша жауап беріңіз. (Ескерту: оқушылар алдыңғы кестедегі теориялық мәліметті негізге алады).

р/с

Сұрақтар

Жауап

1

Өлең неше щумақтан тұрады?

2

Өлеңнің бір шумағында неше тармақ бар?

3

Бір тармақта неше бунақ бар?

4

Әр тармақта неше буын бар?

(1 шумақтағы)

5

Өлеңнің қай тармақтары ұйқасады?

6

Өлең қандай ұйқас түріне жатады?

7

Өлеңнің қай тармақтарын тезис деп қарастыруға болады?

8

Өлеңнің қай тармақтарын қорытынды ой, тұжырым ретінде атай аламыз?

9.

Абай жаңа өлең өлшемі арқылы қандай ойын жеткізгісі келген? Өлеңнің идеясын шығарып, 1 сөйлеммен жеткізіңіздер

2-қадам

  • Зерттеулеріңіздің қорытындысын қарсы жұппен алмасып, дұрыс нұсқасымен тексеріңіздер. 2 минут. Баға беріп, ұсыныс айтыңыздар.
  • Идеясын өзге жұппен бірлесіп талқылап, топтың әзірлеген нұсқасын А3 парағына жазып, тақтаға іліңіздер. 2 минут.

Дұрыс нұсқасымен тексеріңіздер.

р/с

Сұрақтар

Жауап

1

Өлең неше щумақтан тұрады?

23

2

Өлеңнің бір шумағында неше тармақ бар?

8

3

Бір тармақта неше бунақ бар?

1-2-тармағы -1 бунақты;

3, 6,7,8-тармақтары – 2 бунақты

4

Әр тармақта неше буын бар?

(1 шумақтағы)

1-2-тармақта -5 буын;

3, 6,7,8-тармақтары – 8 буынды

5

Өлеңнің қай тармақтары ұйқасады?

1-2; 4-5-тармақтары егіз ұйқас; 3 пен 6 қалыс қалады; 7 мен 8 ұйқасады.

6

Өлең қандай ұйқас түріне жатады?

Аралас ұйқас.

7

Өлеңнің қай тармақтарын тезис деп қарастыруға болады?

1-6-тармақтарын

8

Өлеңнің қай тармақтарын қорытынды ой, тұжырым ретінде атай аламыз?

7-8-тармақта қорытынды ой тұжырымдалған.Бұл тұжырымдар - Абайдың нақыл сөздері ретінде кеңінен таралған афоризмдер.

Дескриптор

9 сұрақтың 6-7-не дұрыс жауап береді.

Идеясын өзге жұппен бірлесіп талқылап, топтың әзірлеген нұсқасын А3 парағына жазып, тақтаға іледі.

3-қадам 13 минут

Абай өлеңінің идеялық мазмұнын ашу үшін әр топқа жеке тапсырмалар беріледі. Оқушылар ұсынылған жазылым жұмысын 7 -8 минут орындап, жұмыстарын сынып бөлмесінің қалаған жеріне іліп, «Галереяда ой шарлау» стр. бойынша аралап жүріп оқиды, өз пайымдауларын жасайды. Өзі қалаған жұмыстарға стикерге пікірін жазып (тілегі мен ұсынысын жазып), апарып жапсырады.

Тапсырмалар төмендегідей:

 

1-топ

Зерттеуші Рәбиға Сыздықова айтқан төмендегі пікірді өз ойларыңызбен сабақтастыра отырып, жалғастырып жазыңыздар: «Бұл өлеңде сөз болатын орта қарама-қарсы екі полюстен тұрады: ..................». [3] Қандай адам образын сомдаған? Қандай адамның сипаты мен мінезін ашқан? Ақынның түйінді ойынан шығатын салдарларға баға беріңіз. 60 сөзден тұратын пайымдау эссесін жазыңыздар.

№2- топ

Ақын насихат ететін құндылықты қазіргі кездегі маңыздылығына баға беріп, оның өзіңіз, отбасыңыз және қоғам үшін пайдасын пайымдап, «Біріңді қазақ, бірің дос...» деген атпен шағын эссе жазыңыз.

№3- топ

«...Мен өз өмірімде оған жетпеспін... көрмеспін, ол күнді. Бірақ алда заман қатты өзгеріп, қауым мүлдем басқаша дәурен жасар. Басқа заңдар туғызып, үлкен ырысқа түгел халық болып еріскен күндер болар. «Сол болашақ үшін бір шөмшектей, бір ғана кірпіштей болса да кесек қалап кетсем, армансызбын» дегендеймін. ... мен өзіме ең «ақыл заман», «жақын заман» алдымда қол созып тұрғандай көремін... Халқыңды, қауымыңды соған әзірлей беруді ғана біл дегім келеді!- деді» (208-бет) [5] деген М.Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясындағы Ұлы Абайдың сөзін өлеңнің идеясымен байланыстырып, «Мен аңсаған заман...» деген тақырыпта ақынның атынан естелік жазыңыз.

№4- топ

Р.Сыздықованың «Сегіз аяқтағы» әр шумақтың соңғы екі жолының көбі бұл күнде афоризмге айналған түйіндеулер...» [3] деген пікірін өз ойыңызбен сабақтастырып Абайдың «Сегіз аяқ» өлеңінің өлшемі жайлы, ақын ойының маңызы жайлы талқылап, «Абай - қазақ поэзиясының реформаторы (жаңалық енгізген ақын)» деген тақырыпта 60 сөзден тұратын пайымдау эссесін жазыңыздар.

№5- топ

Ақынның күйіну қапалану себептерін ашып, өз көзқарасыңызды білдіріп, бауырмалдық пен жанашырлық сезімінің өлеңдегі көріну сипатына талдау жасап, «Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп...» деген тақырыпта шағын (50-60 сөз) ой-толғау ұсыныңыздар.

Дескриптор:

  • Абай өлеңінің идеялық мазмұнын ашу үшін шағын жазылым жұмысын орындайды.
  • Ұсынылған тақырып бойынша ой өрбітіп жаза алады.
  • Жұмыстарын өзгенің оқуына ұсынады, өзгенің жұмысымен танысады кемінде 3-4 жұмысқа қатысты өз пікірін білдіреді.

Оқушылардың өзін-өзі бағалау парағы

Критерийлер

Рубрикатор

Төмен

Өлеңнің мазмұнынын түсінеді.

өлеңнің сюжеттік-композициялық құрылысын талдайды

өлең құрылысы арқылы идеялық мазмұнын терең түсінеді.

Өзгенің жұмысына пікір айта алады

Кері байланыс

  • Тапсырмаларды орындауда қандай қиындық болды?
  • 3 түрлі тапсырманы толық орындай алдыңыздар ма?
  • Сізге көмек қажет болды ма?

№3 -слайд

№4 -слайд

https://imektep.kz/kz/game#true_false-1584

№5 -слайд

https://www.youtube.com/watch?v=QI94Ui1my_0

№6-слайд

7-слайд

8-слайд

9-слайд

10-слайд

Рефлексия

2 мин

«3-2-1» әдісі

Сабақта сен үшін маңызды 3 аспекті

Қиындық туғызған 2 жағдай

Сезіміңді білдіретін 1 сөз

Үйге тапсырма

«Сегіз аяқ» өлеңіндегі афоризмдерді жаттау және осы өлең туралы жазылған Р.Сыздықованың зерттеуімен оқып танысу.

№14 -слайд

Қосымша ақпарат

Дифференциация – Сіз оқушыларға көбірек қолдау көрсету үшін не істейсіз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай тапсырма беруді көздеп отырсыз?

Бағалау – Оқушылардың ақпаратты қаншалықты меңгергенін қалай тексересіз?

Пәнаралық байланыс

Қауіпсіздік ережелері

АКТ-мен байланыс Құндылықтармен байланыс (тәрбиелік элемент)

Дифференциацияны берілетін тапсырма, күтілетін нәтиже, қолдау көрсету, бөлінетін уақыт, қолданылатын дереккөздер арқылы жүзеге асыруға болады.

Дифференциация сабақтың кез келген бөлімінде қолданылады.

Бұл бөлімді оқушылардың сабақ барысында алған білімдерін бағалау үшін қолданылатын әдіс-тәсілдеріңізді жазу үшін пайдаланыңыз.

Сабақ жоспарын құру үшін сізге өзге пән мұғалімдерінің көмегі керек пе?

Берілген тапсырмалардың қайсыбірі оқушылардың қауіпсіздігіне немесе денсаулығына қауіп төндіре ме?

Оқушылар сабақ барысында өздерінің АКТ дағдыларын дамыта ала ма?

Осы сабақ барысында НЗМ құндылықтарын дамытуға қандай мүмкіндік бар?

Ойлану

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары жүзеге асырымды болды ма?

Бүгін оқушылар нені үйренді? Сыныптағы оқу атмосферасы қандай болды?

Дифференциацияны жүзеге асыру қолымнан келді ме?

Мен жоспарланған уақытымды ұстандым ба?

Мен жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім және неліктен?

Төменде берілген бөлімді осы сабақ туралы ойларыңызды жазу үшін пайдаланыңыз. Сол жақ бағанда берілген сабағыңызға қатысты ең маңызды сұрақтарға жауап беріңіз.

Жалпы баға

Сәтті өткен екі нәрсені атап көрсетіңіз (сабақ беру және оқытуға қатысты)?

1.

2.

Қандай екі нәрсе сабақтың одан да жақсы өтуіне ықпалын тигізер еді (сабақ беру және оқытуға қатысты)?

1.

2.

Осы сабақ барысында сынып немесе жеке оқушылар туралы менің келесі сабағыма дайындалу үшін қажет болуы мүмкін қандай ақпарат алдым?



Толық нұсқасын 30 секундтан кейін жүктей аласыз!!!


Қарап көріңіз 👇


Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру
Пікір жазу