Сатиралық ертегі: Айшаның Алдар Көсемен кездесуі

Алдардың аты шыққан алдаушы еді,
Алдауға Алдар жанын жалдаушы еді.
Алдармен бір-екі ауыз сөзге келсе,
Алданбай ешбір адам қалмаушы еді.
Келсе де, жасы елуге сақал-мұрт жоқ,
Жасы үлкен дегенге ешкім нанбаушы еді.
Көрмеге мүләйімдей бір жас жігіт
Сөйлесе, алдына жан салмаушы еді.
Иегі жас баланың өкшесіндей,
Әжімсіз бетін кіршік шалмаушы еді.
Сол үшін атанып ед «Алдар көсе»
Әркімді алдауменен әлденеше.
Жүзбе-жүз таныстығы болмағанмен,
Адам жоқ білмейтұғын Алдар десе.
Алғалы Алдар бір күн жолға шықты,
Әркімді-ақ алармын деп, Алла берсе,
Жұлқынып жын қаққандай жаяу келед,
Қарсылап қашыр мінген шал келеді.
Жарқылдап алтын тоны түрі өзгеше
Патшалық белгісі жоқ тоннан басқа.
Немене Шәудір шалды алдамасқа
Шәудір ханнан алтын тон алды деп,
Естіген әлдеқашан Алдар қасқа
Көтеріп, екі қолын көкке сермеп,
Толтырып тұра қалды көзін жасқа.
– Ей, ата, атың сенің Шәудір екен,
Айша атты қызың бар ма, тілім тасқа.
Үстіңе бір пәлекет төніп тұр ғой,
Болмады сендерді аяп жыламасқа.
«Пош-пош», – деп, екі қолын сермей берді
Аңқау шал бұл айтқанға қатты сенді.
– Мен едім бала бақсы, жаңа пері
Мінеки, аруақтарым соны көрді.
Пәлекет үстіңдегі тоныңда екен,
Тезірек тоныңды, ата, шешкін, – деді.
Басыңнан айналдырып, аластайын,
Пәлекет әні келді, міні келді.
Шәудір шал тонды шешіп тастады да,
Қарамай алды-артына тез жөнелді.
Алдар қу алтын тонды киіп алды,
Мәз болып, алдадым деп Шәудір шалды.
Алдарды жол сорабы тура бастап,
Аулына Шәудір шалдың алып барды.
Көргендер Шәудір шалдың тонын танып,
– Япырмау, бұл қалай? – деп, аң-таң қалды.
Бұрылды қараша үйге Алдар көсе,
Сұлу қыз шығып тұр ед бір жарамды.
Алдекең үйге кіріп отырғанАқ Айша бастан-аяқ көзін салды.
Алдар: – Амансың ба, қыз бала?
Айша: – Есенбісің, бозбала?
Алдар: – Әкең қайда, қыз бала?
Айша: – Әкем тонын киіп, тойға кетті.
Алдар: – Қарным ашып келеді, тамағың болса, бер.
Айша: – Бір тамағым бар, тәтті, тәтті де болса, ащы.
Бір тамағым бар, ащы, ащы да болса, тәтті.
Қайсысын берейін?
Алдар: – Тәтті тамағыңды бер.
Айша бір табақ ұн әкеліп, алдына қояды. Алдар ұнды қызға қайтып беріп: «Ащы тамағыңды берші», – деді.
Айша бір табақ тұз алып кеп, алдына қояды.
Алдар түсінді, қыз ақылды қыз екен, тұзсыз тамақ тәтті болғанымен, дәмсіз, тұзды тамақ ащы болғанымен, дәмді дегені ғой деп ұғынды.
Айшаға тамсана қарап:
– Қыз бала, шашың әдемі екен, оны қалай өсірдің? – деді.
Айша:
– Әкемнің қаладан әкеліп берген алты мысқал ақ дәрісі бар, ыстық суға езіп, бір жаққанымда бір қарыс өседі.
Алдар қибыжықтап, сұрағысы келіп отырғанын Айша сезді де, паңдана түсті, сыр бермеді.
Алдар:
– Ол қандай дәрі екен, көрсетші?
Айша:
– Ол тамыр дәрінің майы, оны көрінген кісіге көрсетуге болмайды. Мен оны жаққанда тоты құстың қауырсынымен ғана ептеп жағам, байқаусызда алақаныма тиіп кетсе, тиген жеріне қап-қара шаш өсіреді.
Өмірі алдаумен өткен Алдар көсе тап осы жерде өзі де бір алданды. Айшаға қиылып:
– Қарағым, қарындасым, осы дәрің маған бір керекті дәрі екен. Бір мысқалын маған өлшеп бер, тиісті хақын төлейін, – деп, қиылып, өтініш салды.
Айша:
– Бір мысқалы елу ділдә тұрады, бұл өте қымбат дәрі, табылмайды. Әкем ауған жұртынан келген бір ғұлама тәуіптен ғана алыпты.
Алдар:
– Қарағым, мен бір сорлап жүрген адаммын, жасым елуге келді, бет-аузымда еркек нышанынан ырымға қылтанақ жоқ, нан салған шанаштай жалтырайды да тұрады. Я әйел, я еркек сыйпатым жоқ. Бір арманым-ақ сақал, мұрт болып жүр, – деп, басындағы кемшілігін қалдырмай айтып, өтіне берді.
Айша:
– Болмас, бір мысқалын берейін, ділдәң санап бере ғой, – дейді.
Алдар:
– Менде ділдә жоқ, елу ділдәң үшін мына үстімдегі алтын тонымды берейін.
Айша:
– Ол аздық етеді, – деп, теріс қарап, миық тартты (жымиып күлді).
Алдар:
– Ендеше мына белімдегі күміс кемерімді қоса берейін.
Айша саудаға келісіп, жүн бояйтын ашудасты сандықшасының түбінен іздеп тауып, алып, еппен ұстап, бір мысқал шамасын қағазға орап берді. Алдар ризашылықпен алтын тон мен күміс кемерді (белбеу) шешіп беріп, қош айтып кетті.
Айша Алдардан амалын асырып, әкесінен алдап алған алтын тонға Алдардың күміс белбеуін қосып алып қалды