Арал теңізі, Кайназой дәуірінің орта шетінде, яғни бұдан 21 млн. 1200 жыл бұрын, Арал Каспий теңізіне қосылып жатқан. Өйткені, теңіздің терістік бетіндегі қазіргі Сарышығанақ, Ақеспе тұсынан 80 метр тереңдіктен Олигоцен уақытында өмір сүрген қызыл балықтың, ірі ұлудың, киттің омыртқа сүйектері тасқа айнала бастаған күйінде табылды. Бұл теңіздің кезінде мұхитпен қосылып жатқандығын көрсетеді. Сондай-ақ, Арал маңынан акуланың тісі мен сүйегі табылды. 19 ғасырдың орта кезіндегі Арал-Каспий ойпатының пайда болуы жөніндегі болжамдардан Арал бассейнінің....

Тұратын жер жоқ дүзде ықтап,
Тұнжырай басқан құмын бұлт,
Жүйкені құртқан сыздықтап,
Жылымшы желі жұлын құрт.
Келтірмей мылқау.....

Көгілдір ай сәулесі астында буырқанып жатқан теңіз...
Толқындар сапырылыса шайқаған айдың «өлі» денесін.
Бәлкім, сол Ай – біздің ғұмырмен егіз,
Бәріміз шарқ ұра аңсаймыз.....

Айналамыз асқар тау,
Қарайды төніп көктен күз,
Алқаракөк бір асау
Алдымызда Көк теңіз.
Ортада оқшау шың жартас,
Шық моншақтап тер жапқан.
Асуынан жол.....

Адамдардың ежелгі сұр ашуын
Толқын етіп, теңіз тартып алған ба?
Бұрқанады салып шулы асырын,
Ұқсап селі мәңгі кек пен арманға.

Адамдардың ежелгі мол сабырын
Тұңғиыққа теңіз.....

Толғанады,
Долданады,
Теңіз шеру- күй тартып.
Ырғалады,
Ыңыранады,
Кейде күнге....

Теңіз аласапыран
тұра қашып, көктегі жасқанды бұлт,
күркірейді жағада тас жаңғырып.
Дауыл құшқан....

Ерте, ерте, ертеде сиқырлы көк теңіздің астында балықтар патшалығы өмір сүріпті. Олар бір-бірімен өте тату-тәтті тұрыпты. Достықтарының, еңбексүйгіштіктерінің арқасында басқа патшалықтарға да үлгі болыпты. Барлық патшалық балықтар патшалығына қызыға қарапты. Өйткені, балықтар күндіз тынымсыз еңбек етіп, кешке көңілді сауық-сайран құрады екен. Олар теңіз бетіне шығып, әртүрлі іс-қимылдар арқылы бидің түрлі тәсілдерін көрсетіпті. Би ырғағымен ......