Түріктер
«Халықтардың ұлы қоныс аударуы» Қазақстанның, Орта және Алдңғы Азияның, сондай-ақ, Еуропаның этникалық жән саяси картасын едәуір дәрежеде өзгертті. Қазақстан территориясында жергілікті тұрғындардың антропологиялық типіне монғол типтес элементтердің жайылуының алғашқы күшті толқындарының бірі және, бәлкім, өлкенің бүкіл территориясында түркі тілдерінің кеңінен таралуы ғұндардың қысымымен болған шығыс тайпаларының миграциясымен байланысты болса керек.
Орта Азия мен Қазақсан территориясында бірте-бірте патриархалды-феодалдық қатынастар қалыптасып, ежелгі феодалдық мемлекеттер құрыла бастады. Орталық Азиядағы көптеген тайпалық одақтардан бірігіп пайда болған осындай ежелгі феодалдық мемлекеттердің бірі – Түрік қағанаты (552-745 ж.ж.) еді. Бұл қағандыққа енген тайпалар алғашында Алтай мен Жетісудің бір бөлігін мекендеді. «Түрік» деген термин тұңғыш рет 542 жылы аталды. «Түрік» этнонимі алғашқы кезде белгілі бір адамның ата-тегі шонжар топтан немесе әскери ақсүйектерден шыққанын білдірген. Кейінірек бұл сөздің семантикасы бірте-бірте ұлғайып, билік жүргізуші, үстемдік етуші, яғни патша шыққан тайпаның символы болған. Бертін келе сол билік етуші тайпаға бағынышты болып қалған тайпаларды да көршілері түрік деп атап кеткен. ....

Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Ежелгі түріктер дәуірі немесе ежелгі түріктер заманы деген ұғым тарихи әдебиеттерде екі түрлі мағынада қолданылады. Саяси даму үрдісін білдіргенде VI-VIII ғасырларды қамтиды, яғни ежелгі түрік мемлекеттері заманын көрсетеді (тар мағынасында). Ал енді тарихи – этномәдени даму үрдісін білдіру үшін кең мағынада қолданылғанда V-X ғасырлар арасындағы мезгілді көрсетеді. Тарихи – хронологиялық жағынан алғанда бұл кезең ұлан байтақ территорияны мекендеген әр түрлі тайпалардың бәріне түсінікті ортақ тілдің, өзара жақын әдет-ғұрыптың, қоғамдық қарым-қатынастың қалыптасуымен сипатталады. Біздің зерттеу нысанымыз VI-VIII ғасырларда өмір сүрген ежелгі түріктердің тарихының зерттелу деңгейі болып табылады.
Батыс пен Шығыс арасын жалғастырушы дәнекер рөлін атқара жүріп ежелгі түріктер тамыры терең, айшықты дәстүр салты бар өзгеше дала мәдениетінің негізін салып, қоғамдық - әлеуметтік институттардың күрделі түрлерін, еншілік жүйесін, соғыс өнерін, елшілік үрдісін игере білді. Сол сияқты олардың көрші елдердің идеологиясына қарсы қоятын мұқият әзірленген дүниетанымы да болды. Бұл жөнінде зерттеушілер арасында бір-біріне қарама-қарсы пікірлер, түрлі көзқарастар, болжамдар аз емес. Еуроцентристік көзқарасты жақтаған еуропалық, патшалық Ресей тұсындағы ғалымдар ежелгі түріктер ерекше діндар болмады, саудаға да бейім емес еді, сондықтан төл жазуының әліпбиін шығаруға құлықсыз болды. Қатаң даланың жыл мезгілдерінің ығына жығылып, көшіп-қонып жүріп табиғатқа тәуелділікке түскен көшпелілердің қоғамы – тарихы жоқ қоғам дейді......

Кез келген ұжымдағы кадрлар таңдау бөлімшесінің және сол ұжым басқарушыларының жұмысы – қызметкерлерді іздеумен, іріктеумен әрқашан байланысты болады. Кадрларды іріктеу – бұл басқару ісіндегі негізгі функцияларының бірі болып табылады. Себебі адамдар ұжымдағы бар ресурстарынын қомақты түрде пайдаланып қана қоймай, оның экономикалық көрсеткіштеріне және бәсекелестікке тікелей әсер етеді.
Қызметкерлер кез келен ұжымның негізгі қозғаушы күші болып табылады. Көп жағдайда басқарушы – қаржылық, өнім шығару, материалдық-техникалық жағынан қамтамасыз ету немесе дайын өнім сату мәселелеріне басты назар аударады, ал осы жұмыстарды жасайтын адамдарға көңіл бөлмейді.
Кадрларды іріктеу кезіндегі кеткен қателіктер, әсіресе басқарушы орынға кадрларды таңдағанда, бүкіл ұжымға ғана зиянын келтіріп қоймай, сонымен қатар жұмыс іздеуші мамандарға да кері әсерін тигізеді.
Бір жағынан, жаңа кадрларды іріктеген кездегі жұмысының дұрыс жүргізілмеуі нәтижесінде болатын – кәсіпорындағы апат, бұрыс шешімдер, ақаулар - шығының тек бір бөлігін ғана қамтыса, ал екінші жағынан іріктеу кезіндегі кадлар бөлімшесінің жұмыстарының дұрыс ұйымдастырмауы нәтижесінде – нағыз профессионалды мамандардың іріктеуден бір, екі, үш рет өтпей (қайта өзінің квалификациясы және басқа да көрсеткіштері таңдап алынған жұмыскердің көрсеткіштерінен асып жатса да), өз күшіне деген бар үмітін жоғалтып, содан барып олар өзінде бар профессионалдық іскерлігіне төмен баға беріп, төмен ақысы төленетін жұмысқа орналасады, сонымен қатар өзінде бар профессионалды қасиетін төмендетуге мәжбүр болып қалады.
Мұның бәрі біздің еліміздегі білім алу деңгейі мен кәсіби даярлауына және көптеген жұмысы жоқ мамандардың ахуалына кері әсерін тигізеді.
Барлық деңгейдегі басқарушылар кадрларды дұрыс іздеу мен іріктеудің маңыздылығын түсіне білу керек және бұл әрекетерде қолданатын технологияларын түсініп қана қоймай, оны дамытып, өрбітіп жаңартып отыру керек.
Адам ресурстарының сапалығы, олардың осы ұйымның мақсатқа жетуіндегі және өндірілетін өнімнің сапалы болуындағы немесе қызмет көрсетуіндегі үлесі - персоналды іріктеу жұмысының дұрыс, тиянақты жүргізілуіне тікелей байланысты.....

Италияны өздеріне бағындырған соқ римдіктер жері мен құнарлы Сицилия аралын басып алуға әрекеттенді. Олардың Сицилияны басып алмақ ниеттерін жүзеге асыруымен Солтүстік Африкадағы аса бай қала — Карфаген қарсылық көрсетті.
Карфаген Солтүстік Африкадағы байтақ жерлермен қоса, Испанияның бір бөлегіне және Жерорта теңізінің батысын дағы, аралдарға иелік еткен. Жалдамалылардан құралған ірі армиясы және қуатты соғыс кемелері де болды.
Соған қарамастан Рим Карфагенмен бірінші соғыста ақ жеңіске жетеді де, Сицилияны иемденеді. Алайда Карфагеннің қуаты әлі қойған жоқ еді, енді екі жақ та жаңа шайқасқа әзірлене бастады.
Рим сенаты мынадай жоспар жасады: консулдың бір армиясы карфагендіктерге Испанияда, екіншісі Африкада шабуыл жасауға тиіс болды. Бірақ карфагендік жас әрі талантты қолбасы Гиннибал римдіктер жоспарын күл талқан етеді. Ол тоғыз жасар бала кезінде-ақ өмірбақи римдіктердің жауы болып қалатыны туралы салтанатты ант берген. Осы антын орындайтын сәт сағаты туды. ....

Кенесары көтерілісінің әлі де толық зерттелініп, айқындала қоймаған мәселелерінің бірі – ол Кенесары ханның жеке тарихи тұлғасына тән ерекше қасиеттері болса керек. Яғни, біз Отандық тарихымыздың қайтадан қалпына келіп, жаңарып отырған шағында, егемен елімізбен тәуелсіз мемлекетті армандап өткен, сол үшін бар өмірін күрес жолына жұмсап, сол жолға шыбын жанын құрбандыққа шалған, қазақтың ұлы перзентті Кенесары бабамыздың тарихи тұлғасына қандай баға бере аламыз. Міне мәселе осында.
Қазан төңкерісінен кейінгі кеңестік тарихнамада Кенесарының жеке басының аржақтылықпен саналы түрде бұрмаланып келгендігі,біздерге тарихтан белгілі (Мысалы, 5-томдық Қазақ ССР-і тарихының 3- томында Кенесары туралы бөлім жоқ). Алайда, таптық принципке негізделген сол кездегі басқа тарихи кітаптар болсын, оқулықтар болсын, ғылыми монографиялардың бәрінде де, мысалы:1.Ресей Империясы бұрынғы тарих белестерінен өткен өз патшалары мен князьдерін өте жоғары дәрежеде дәріптеп те уағыздап та өтед;2.Ал «бұратаналық» аймақтарда «бұратана» деген халықтың өклдеріне «ұлтшыл», «ұлтшылдық», «ұлтшылдық қозғалыс» деген айдарлармен айшықтап келгені де мәлім.
Дегенмен, ғылымның әділдігі де сол болар, мысалы, Кенесарының қолбасшылық өнері туралы ақиқаттық негіздегі сипаттамаларды орыс тарихнамасының өзінен кездестіруге болады. 1872 жылы Орынбор әскери училищесінің тыңдаушыларының алдында оқылған арнайы дәрісінде белгілі тарихшы-ғалым В.Потто көтерілістің көсемін «жеңімпаз хан», қырғыздың «Шәмілі» деп өте жоғары баға берген; Атақты шетел ғалымы, тарихшысы Л.Мейер де өзінің зерттеу еңбегінде Кенесары көтерілісіне тиісті баға бере келе, «Қазақ халқының мүддесі Кенесары хан төңірегінде»-деп өз ойын тұжырымдайды.
Кенесарының көп шайқастарда өз мақсатына жету жолындағы асқан қайсар мінезі мен жауларына қатыгездігі оның әмбе қолбасшы, әмбе ұйымдастырушы, ролі-тіпті патша генералдарының өзін таңғалдырып отырғандығы да тарихтан белгілі;
Ұзақ жылдар жан-жақты қаруланған патша әскеріне табандылықпен қарсы тұра алуы,әсіресе, қазақ батырлары басқарған жасақшыларының нелер қиыншылықтарды бастарынан кешіріп, асқан төзімділік жасауының өзі-қазақ шаруаларынан құралған жауынгерлердің ұзаққа созылған халық көтерілісінде өздерінің шындалғандығын көрсетсе керек; Екіншіден, көтерілісшілердің бәріне бірдей дарыған қасиет-ол далалық өмірдің ерекшеліктерін толық меңгергендігі болып табылады; Көтеріліс көсемінің ерекше қасиеттерінің айқындайтын тағы бір-екі тарихи деректерді осы арада келтіуді жөн көріп отырмыз: Орыстың белгілі зерттеуші –ғалымы Н.Середа өз еңбегінде Кенесарыға орынды баға береді. ....

Тақырыптың өзектілігі.
ХVIII – ХІХ ғасырлардағы болып өткен барлық көтерілістерден Кенесары бастаған көтерілістің ерекшелігі бүкіл үш Жүз қазақ шаруалары дерлік қатысты. Кенесары көтерілісіне феодалдық қозғалыс деп айдар тағу дұрыс емес. Бұл қозғалыстың басында кім тұрғанына қарамастан бұл көтеріліс ұлт – азаттық шаруалар көтерілісі сипатына ие.
Кенесарының саяси көзқарастарының қалыптасуына әсер еткен әкесі- сұлтан Қасым. Сұлтан Қасымның 40 шаңырақты ертіп Көкшетау маңынан қоқан шекарасына көшуінің басты себебі - оның патша үкіметінің округтік приказдарды құруына қарсылығы.
Курстық жұмыстың мақсаты :
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтерілістің негізгі мәнін ашып көрсету.
Курстық жұмыстың міндеттері:

• Көтерілістің алғышарттарына талдау жасау;
• Көтерілістің барысы және тарихи маңызын зерттеу;
• Статистикалық мәліметтерге тарихи тұрғыдан назар аудару;
• Көтерілістің жеңілу себептері мен сипатын ашып көрсету.

Көтеріліс бүкіл үш жүзді түгел қамтып ұлтазаттық сипат алды. Көтерілістің басты қорғаушы күші қазақ шаруалары сонымен қатар ірі ақсүйектер да қатысты. Олардың мақсаты:
- Көтерілісті пайдаланып , бұрынғы артықшылықтарын қайтарып алу.
- Көшпелі феодалдың дербес мемлекеттің негізін салу.
Кенесары бастаған ұлт-азаттық көтерілістің тарихта алатын орны ерекше. Сонымен қатар негізгі міндет жұмыстың ішіндегі Кенесары бастаған көтерілістің негізгі тауарлары мен пунктерінің мәнін ашып, оларға сәйкестік беру.
Кенесары көптеген шайқастарда өз мақсатына жету жолында асқан қайсар мінезі мен жауларына қатыгездігі оның әмбе қолбасшылық, әмбе ұйымдастырушылық ролі- тіпті патша генералдарының өзін таңқалдырып отырғандығы да тарихтан белгілі.
Көтерілістің негізгі мақсаттары:
1. Қазақ елінің патшалы Ресейдің құрамына қосылып үлгермеген өңірлерінің дербестігін сақтау.
2. Қазақ жерлерін бекіністер мен округтік билеу арқылы отарлауды тоқтату.
3. Қоқандықтардың тепкісіндегі қазақтарды азат ету. ....

Тақырыптың мақсаты:
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт – азаттық көтерілістің халық ауыз әдебиетіндегі бейнесін толық ашып, тарихи тұрғыдан жан – жақты баяндау.

Тақырыптың міндеттері:
--- Кенесарының жыраулар жырындағы бейнесін ашу.
--- Ол туралы жазылған әдебиеттерді қарастыру.
--- Кенесары көтерілісінің деректерін саралау.
--- Көтерілісті жан—жақты зерттеу.
Тақырыптың өзектілігі. Қандай халық болса да оның тарихы --- ұлт болып қалыптасуында үлкен әсерін тигізеді. Сол тарихымыз Кеңес одағының қылышынан қан тамып тұрған кезде, дұрыс зерттелмей келді. Тәуелсіздік алған соң, ғана тарихымыздың ақ таңдақ қалған жерлерін анықтай бастадық. Сол ақ таңдақтың ең бір үлкені – халқымыздың ұлт азаттық жолындағы Кенесары Қасымұлы бастаған күресі.
Енді міне, еліміз аңсаған тәуелсіздігі алғаннан кейін, Кенесары көтерілісін дұрыс бағалау бүгінгі күнгі қазағым деп соғар жүректердің борышы.
Тарихтың тарихнамасы. Патша өкметінің отарлау саясатын ақтаған Л. Мейр, А. Добрасмыслов, М.Красовский, М.Тереньевтер Кенесарының ұлт азаттық күресін «заңға қайшы» әрекет деп қабылдап, көтерісшілерді «тобыр» «шайка» деп, көтеріліс басшыларын -- «қарақшы» және «жыртқыш» деп барынша қаралап жазды.
Мұндай теріс байлам --- Кеңес өкіметі кезінде де қайталанды. Олардан: А. Рязанов, М. Стеблин – Каменская, А. Якушин және М. Вяткиндер. Бұлар Кенесарыны өз мүддесін көздеді десе де, алайда оны мықты қолбасшы, ақылды саясаткер, нағыз патриот деп мойындады.
Сондай – ақ, орыстың аты әлемге әйгілі географ саяахатшысы П.Семенов Тянъ – Шанъский. Кенесары ханды біздің дәуірімізге дейінгі халқын Рим империясының жаулап алушыларына қарсы көтерген Понт патшасына теңеп « Қазақ халқының Митридаты» деп атауы, оның ұлы кұрескер екендігін даусыз мойындауы деп ұғынуымыз керек.
Кеңестің дәуірі кезіде Кенесары көтерілістің жай жапсарын терең байандаған шоқтығы биік екі еңбекті айрықша атап айтуымыз керек. Оның бірі – тарлан тарихшы Е.Бекмаханов «Қазақстан ХІХ – ғасырдың 20 -- 40 жылдар» атты монографиясы.Бұл кітаптың ұлтшылдықты уағындайтын антикеңестік, тек Сталин өлгеннен кейін ғана ақталғандығы белгілі.
Екіншісі-заманымыздың заңғар жазушысы Ч.Есемберлинің «Қаһар» романы . Көркем шығарма болғаны мен Е.Бекмахановтың еңбегі
қамауда жатқансол кезде бұл романның талайымыздың көкремізге
«осындай да бабаларымыз болыпты-ау» деген сезім сәулесін себізгілеп, тұтас бір ұрпақтың көзін ашып көңілін оятқан ешқандай дәлелдеуді қажет етпейтін шындық .
Қазақ атты халық мекендейтін байтақ аумақты тұтас қамтыған Кенесары Қасым ұлының көтерілісі туралы көптеп кітаптар шыға бастады. ....

Мұғалім Сахип Ақбаев өзінің естелігінде қазақ ауылдарында мектептердің қалай құрылғанын айтады: «1918-жылы ауылдарда ана тілінде оқытатын қазақ мектептері ашылды. Бұл мектепте керекті мұғалімдер қысқа мерзімді курстарда тездетіп даярланды. Алғашқы кезде 104 мектеп қазақтың жер үйлеріне орналастырылды, олардың жабдықтары да өте нашар болды».
Қазақ мектептері ашылғаннан кейін бұрынғы діни мектептер мен медреселердің біразы қайта құрылды, біразы жабылды. Сауатсыздықты жою мақсатында Қазақстанның барлық аймақтарында бұл іске үлкен мән берілді. Мысалы, 1918-жылы қыркүйекте Жетісу өлкесінде де сауатсыздықты жою, жаңа мектептер ашу туралы талаптар қойылып, шешімдер қабылданды.
Қазан төңкерісінен кейін, 20-шы жылдары қазақ даласында жаппай сауатсыздықты жою науқаны басталды. Мектеп ашу туралы халықтың талаптары да көбейе бастады. Бірақ халықтың талабына сай мектепке керекті құрал-жабдықтар, қажет оқу құралдары болмады. Әсіресе, кадр мәселесі, қазақ мұғалімдері, білімді педагогтар, басқарушы қызметкерлер жетіспеді. Осының салдарынан жаңа мектептер құру жолында, халықтың сауатсыздығын жоюда көптеген кемшіліктер мен қиыншылықтар болды. ....

“Дипломатия” сөзі АҚШ тарихында маңызды орын алады. Ол сөз жүзінде ғана емес, нақты іс жүзінде АҚШ-тың бет-бейнесін көрсетеді немесе дипломатияның жүрегі АҚШ-та орналасқан деуге де болады. АҚШ-тың саясаткерлері мен мемлекет басшылары кез-келген мәселені дипломатиялық әдіспен шешуге болатынына кәміл сенген және олар бұл әдісті, қазіргі таңда, кемелдендіріп отыр. АҚШ-тың барлық саясаткерлері ерекше дипломаттар болып табылады.
Бұл термин, АҚШ өз тәуелсіздігін алған жылдардан бастап, шетел мемлекеттерімен барлық салада қарым-қатынас орнату негізінде өзінің биік шыңына шыға бастады. Тәуелсіздігін алған АҚШ, ендігі жерде басқа мемлекеттермен ашық сыртқы саясатын жүргізе бастайды, ал бұл өз кезегінде, бастапқы кезеңдерде, басқа мемлекеттермен дипломатиялық қарым-қатынас орнату негізінде ғана іске асады. Орнына нық тұрып, күш жинаған АҚШ, ендігі сыртқы саясатында басқа мемлекеттерге өз гегемониясын орнатуға ұмтылады. Сөйтіп, АҚШ, тез арада бүкіл әлемді жаулап алатындығы белгілі. АҚШ-тың әлемді билеуі – оның жүргізіп отырған керемет сыртқы саясатына байланысты болды. АҚШ-тың сыртқы саясатын жүргізуші мемлекеттік басшылар (қайсысы болмасын) әрқашан басқа мемлекеттерге өз билігін орнатып, АҚШ туралы сол мемлекеттерде маңызды ой тудырып, сол мемлекетті саяси жаулап алуға тырысты және бұл кей-кездерде АҚШ-тың тікелей бұйрығы да болып отырды.
Қалай десек те, АҚШ-тың бұрын жүргізген және бүгінгі таңда жүргізіп отырған саясаты әрқашан да өзінің кең көлемді стратегиялық мағынасына ие болған және солай болмақ та. ....

Жұмыстың мақсаты:
Дәстүрлі емес сабақ және оның өту жолдарын ашып көрсету
Жұмыстың мақсатына қарай төмендегі міндеттер алға қойылады:
- Дәстүрлі емес сабақтардың әдістерін көрсету;
- Сабақ барыстарын ұйымдастыру жолдарына тоқталу;
- Ойын сабағын ұйымдастыра білу;
- Өлкетануды оқытудың бағыттарына тоқталу;

Сабақтың барысында, үнемі емес, ішінара оқытудың ойын түрін ұйымдастырып отыру баланың белсенділігін арттырып, баланың сабаққа деген сүйіспеншілігін арттырады. Сонымен қатар дәстүрлі емес мысалы, арнайы экскурсия ұйымдастырып музейлерге немесе архивтерге де барып тұру тиімді. Кей жағдайда тарихи кинолар болып жатқан кинотеатрларға да барып тұру қажет. Мұндай әрекеттер баланың қызығушылығын арттырады. ....