Діннің шығуы туралы. Әлемдік діндер. Дін – жаратылыстан тыс бір құдіретті күш бар деп сенуден пайда болып қалыптасқан, адамдар арасындағы қатынастардың, заттар мен идеялардың, әрекеттердің жиынтығы. Дін ұғымы – мейілінше аумақты, көп нәрселерді қамтитың кең ұғым. Жаратылыстан тыс бір кереметке сену (құдай, тәңір), дүниеде болып жататын алуан түрлі құбылыстар арасында бір сиқырлы сыр бар деп түсініп, соған нану (магия, тотемизм), кейбір заттарда, табиғатта жоқ қасиеттер бар деп түсініп, оларды кие тұту (фетшизм).

Тотемге табыну – діннің ең ертедегі формаларының бірі. Алайда, оның арғы.....

Ойына ақыл, бойына күш дарыған,
Тектілігін аңғартып ұстамынан.
Туған ұлтын жинады ту астына,
Үшқоңырдан қыран боп ұшқан ұлан.

Абылайдың жеткізіп арманына,
Куә қылып бақыттың таңдарына.
Даласынан Арқаның......

Боран бар-тын,... бораудан ол жалықты.
Аяз да жоқ, қылпыған зарлауық тіл.
Өрнегінен тылсымның шашу шашып,
бүгін қайта жарықтық қар.....

Бұл Атаң, өскен адам Түз көшінде,
Еліне бақ пен дәулет іздесін тек.
Көтерем Көкке.....

Өртенеді ұяттан тамырым-ай!
Адамзаттың сасығын жиып алып,
жұпар еткен шөптердің өмірін-ай!..
Пенделердің күлімсі....

Мен қазақ қыздарына қайран қалам,
Жанары, жаны жаздай жәйраңдаған.
«Қыз өссе - елдің көркі...» деген сөзді
Қапысыз қалай айтқан қайран бабам?!

Жігіттің жампозына теңдесе алар,
Батыр да,
Баһадұр де,
Ер де......

Өкінбеймін біреуді өпсең де өліп,
Өкінбеймін біреуге кетсең де еріп.
Жазмыштың маған жазған пендесіне
Мен-дағы кезігермін көп сенделіп.

Мұң ба екен,
Мұның бәрі уайым ба екен?!
Бүгінде ойым бөтен, жайым бөтен.
Қойнына қона......

Орта жүз қазақтарының отаршылдыққа қарсы бағытталған бас көтерулері 1822 жылы «Сібір қырғыздары туралы жарғыдан» басталады. Осы күрес 1837 жылы жазда Абылай ханның немересі, Қасымның баласы Кенесары бастаған жаңа, қуатты бас көтеруге ұласты.

Кенесары күресті екі майданда – патшалық Ресей мен Ортаазиялық хандықтарға қарсы, әсіресе қазақ халқының бір бөлігін құлдықта ұстап отырған Қоқанға қарсы жүргізуге......