Кіріспе
Қазіргі кезде термометр температураны өлшейтін тиімді құрал болып
табылады. Аналогты термометрмен температураны өлшегенде өлшеудің
нәтижесі әрдайым өзгеріп тұрады. Бұл дипломдық жобада портативті сандық
термометрді микроконтроллерлі базасында жобалау қарастырылды. Сандық
термометрдің ерекшелігі ол өлшеу нәтижесін дәл береді және бірнеше
секундтың ішінде мәлеметтерді бере алады, екінші жағынан әрдайым
жанымызда алып жүріп, кез -келген уақытта қолдануымызға болады.
Термометр Atmel фирмасының Attiny2313 микроконтроллерінің негізінде
жасалды. Бұл контроллер жылдамдығымен ерекшеленеді және кіріс - шығыс
порттар саны да қолданысқа жеткілікті.
Құрылғы төменгі және жоғарғы температураларда жұмыс жасауға және
де өлшеу нәтижесін еш ауытқусыз жеткізуге мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта, термометрлер көптеген түрлері бар: сандық,
электрондық, инфрақызыл, пирометр, биметалл, қашықтан, электрбайланыс,
сұйық, термоэлектрлік, газ, кедергі термометрлері т.б. әр бір термометрдің
өзіндік принціпі және қолдану сферасы болады. Содан бері, көп уақыт өтті, ал
осы уақыт ішінде термометр жақсарды және жаңғыртылды. Физиканың соңғы
жетістіктері арқасында температура өлшеу үшін жаңа әдістер әзірленді.
1 Техникалық бөлім
1.1 Термометр туралы тусінік
Термометр - температураны өлшейтін аспап: ауа, су, топырақ, адам
денесі мен басқа да физикалық органдар. Термометрлер метеорология,
гидрология, медицина және экономиканың басқа да ғылымдар мен
салаларында пайдаланылады.....

Кіріспe
Қaзіргі ХХІ ғaсырдa мeмeлeкeттің экoнoмикaсын көтeрудe тaу-кeн
өндірісінің aлaтын oрыны eрeкшe. Aл біздің мeмлeкeтіміздe дa тaу-кeн
өндірісі oсы күнгe дeйін қaрқынды дaмып кeлудe.Қaзaқстaн дaмығaн 50 eлдің
қaтaрынa қіру жәнe бәсeкeгe қaбылeтті бoлу үшіндe біз oсы өнeркәсіп сaлaсын
бaрыншa тeз жәнe жoғaры дeңгeйгe көтeріуміз тиіс. Қaзіргі уaқыт
тeхнoлoгиялaры өтe жoғaры дeңгeйдe дaмығaн зaмaн,oсы кeзeңдe тaу-кeн
өндірісідe зaмaн тaлaбынa сaй дaмып кeлe жaтыр сoнымeн қaтaр кeн
өндірісінің жұмысытaрыдa нeдәур жeңілдeді.
Қaзaқстaндa тaу-кeн өндіріс сaлaсындa 164,5 мың a дaм жұмысп eн
қ a мтылғaн. Eліміздe с oнымe н қ a тaр хр oм к e ні әлeм қo рының 30 %-ы,мaрг a нe ц
к e ні -25%-ы,тe мір кeні -10%- ы құр aйды. Мыс,қoрғ a сын жән e мырышдың үл e сі
әлe мдік қ oрдың 10 % жән e 13%-ын құр aйды . Бүгінд e Қa зa қст a н т a у- к eн
мe тa ллургия к e шe ні шикіз a т экспo ртынa жәнe бa стaпқы мe тa лд aр өндірісін e
қ a тты н a зaр a уд a рылғ a н .
Мeннің жұмысымның тaқырыбы «Тaу-кeн өндірісі тeхнoлoгиялaры
үшін SCADA пәкeттeрін әзірлeу» бoлғaндықтaн SCADA турaлы aқпaрaт.
SCADA тұжырымдaмaсы (Supervisiory Control Amd Data Acquisition –
диспeтчeрлік бaсқaру жәнe дeрeктeр жиыны) бaсқaру жүйeсімeн жәнe
ғылыми-тeхникaлық өрлeу жaуaптaрымeн aлдын-aлa бaрлық жүрісімeн
aйқындaлғaн. SCADA тeхнoлoгиясын қoлдaну бaсқaру жүйeсін құру
тaпсырмaлaрды шeшудe, жиынтықтa, өңдeудe, жібeрудe, сaқтaу жәнe
aқпaрaтты бeйнeлeудe жoғaры дeңгeйлі aвтoмaттaндыруды қoл жeткізугe
мүмкіндік бeрeді.....

КІРІСПЕ
Ақшабұлақ аумағында пайдалану ұңғымасын орналастыру белгіленген. Оның жобалық тереңдігі – 2100 м., жобалық горизонт – төменгі визей ярусы Ұнғыманы бұрғылау ОАО «Кен-Ай-Ойл» экспедициясы жүргізді. Ақшабұлақ аймағы әкімшілік жағынан Қызылорда облысында сырдария ауданына қарайды. Жұмыс істеу аймағы шөлейтті және жартылай шөлейтті аймағы болғандықтан соған сәйкес өзінің өсімдік және жануарлар әлемі бар. Ауданның рельефі жазық дала, тек орталық және солтүстік жағында құмды үйінділері бар.
Географиялық жағдайда кен орын алаң Торғай оипатының оңтүстігінде орналасқан алаңнан область орталығы Қызылорда қаласынна дейін 120км,
Қазіргі уақытта кен орнына қатынасу жүк машинасымен жеткізіледі.
1 Геологиялық бөлім
1.1 Кен орынның географиялық және экономикалық жағдайы
Географиялық орны бойынша Амангелді газ кешені Шу мен Талас өзендерінің арасындағы Мойынқұм кұмының оңтүстік-батыс бөлігі. Оған оңтүстік-батыс жағынан Кіші Қаратау жазығы ұласып Үлкен Қаратаудың бір бұтағына жалғасады.
Кен орнының географиялық координаттары: -44019/ о.е. 71004/ ж.ұ. Орогенді сипаттамасы бойынша Мойынқұм ауданы солтүстік-батыс бағытына қарай 20 м дейін көтеріліп созылған құмды белестермен
белгілі. Құм шекарасы оңтүстік және оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа қарай жалғасқан, оны Талас өзені басып өтеді, өзен анғарларына мал айдалып бағылады. Мұндағы жер бедерінің абсолюттік межесі кен орнында +350 - +360 м ұлғайып, Тараз қаласының маңында +600м жетеді. Жазықтықтың оңтүстік жағы көтеріліп Тянь-Шаньға ұласады.....

Кіріспе
Кодалық құлып күзетілетін тұрғын үйлерге, өндірістік ғимараттарға
бөтен адамдардан кіруінен қорғанудың тиімді құралы болып табылады.
Олардың артықшылықтары қолданудың қарапайымдылығы, сенімділігі,
жоғары деңгейде қорғанысты қамтамасыз ету мүмкіндігі, кодты ауыстырудың
салыстырмалы жеңіл болуы (қарапайым механикалық құлыппен
салыстырғанда). Сондай-ақ тағы бір маңыздылығы, көп көлемді адамдарға
рұқсат етуді көрсеткен кезде кілтті дайындаудың қажет еместілігі. Бірақ
мұндай жүйенің бір кемшілігі қаскүнемдіктерге кодты жасырын көру немесе
оны теріп алу мүмкіндігі. Алайда, кодтың көп разрядты болуы немесе кодты
терудің шектелген саны немесе код теру кездінде сәтсіз болған жағдайда
арасына уақыттық кідірісті еңгізу, кодты теріп алуға кедергі жасайтын
конструкциялық ерекшеліктерінің болуы бұл мәселе өте күрделене түседі.
Сондықтан да соңғы бұны өте ыңғайлы деп атауға болмайды. Берілген
дипломдық жобада микроконтроллерді қолдану арқылы тұрғын үйдің сыртқы
есігіне электронды кодалық құлыпты әзірлеу іске асырылады. Бұл дипломдық
жобада талаптардың бірі болып кодты теру кезінде дабылдық құрылымды
қондыру болып табылады.

1 Техникалық бөлім

1.1 Микроконтроллер негізінде микропроцессорлық жүйені әзірлеу
Микроконтроллердің негiзiндегі микропроцессорлық жүйе (МПЖ)
кейбiр объектiнi басқарудың мiндеттерiн атқару үшiн арнайы енгізілген жүйе
ретінде пайдаланады. Осы қолданудың маңызды ерекшелiгi нақты уақытта
жұмыс атқаруы, яғни белгiлi уақыт аралығында сыртқы оқиғаларға
реакцияның әсер етуі. Мұндай құрылғылар микроконтроллер атауын алды.
МПЖ - ні өңдеушiнiң алдында жобалаудың толық циклын өткiзуiн мiндеті,
қызмет етудiң алгоритмын әзiрлеуден бастап және бұйымның құрамын
комплекстi зерттеуге дейін,тіпті өндіріске қажетті жұмыс жүргізу міндеті тұрды.
Техникалық тапсырмада арнайы басқару функциясын дайындаудың
контроллерге қойылатын талаптары тұжырымдалады. Техникалық тапсырма
микронтроллерді қолданушыға не керектігін аспаптың қандай жұмыс жасау
керектігін анықтайды. Техникалық тапсырма жазбаша түсіндірме ретінде
ұсынылады. Қолданушының талаптары негiзiнде функцияны анықтайтын
функционалдық спецификация құрылады, соған сәйкес құрылғының қойылған
талаптарға сәйкестігі анықталады.
Ол деректердiң кірістегі және шығыстағы пiшiмдерiн сипаттап,
контроллерді басқарушы сыртқы әсерлерді бақылайды.
Басқару алгоритмның кезеңдерінің әзiрленуi ең жауаптысы болып
табылады, себебi осы кезеңнiң қатесi әдетте жасалынып бiткен бұйым.
Техникалық тапсырмада арнайы басқару функциясын дайындаудың
контроллерге қойылатын талаптары тұжырымдалады. Техникалық тапсырма
микронтроллерді қолданушыға не керектігін аспаптың қандай жұмыс жасау
керектігін анықтайды. Техникалық тапсырма жазбаша түсіндірме ретінде
ұсынылады. Қолданушының талаптары негiзiнде функцияны анықтайтын
функционалдық спецификация құрылады, соған сәйкес құрылғының қойылған
талаптарға сәйкестігі анықталады.....

Кіріспе
Бүгінгі күнде ғылыми-техникалық прогресс адамдардың қалада өздерін
жайлы және ыңғайлы сезінуіне жағдай жасайды. Өткен ғасырға қарағанда,
қазіргі кезде көптеген адамдарға қолжетімді болып келетін - су құбыры,
жылумен қамтамасыз ету, жарықтандырудың орталықтандырылған қызметі
деген сияқты жайлылықтың түрлері көп кездеседі. Біздің өмірімізге тұтастай
сіңісіп кеткен өркениеттің осындай оңтайлылықтарынсыз күнделікті
тіршілігімізді елестету мүмкін емес.
Электр станциясы – табиғи энергияны элекр энергиясына айналдыратын
энергетикалық құрылғы болып табылады. Электр станциясының түрі табиғи
энергияның түрімен анықталады. Органикалық отынды (көмір, мұнай, газ,
т.б.) жандыру кезінде бөлінетін жылу энергиясы пайдаланылатын жылу
электр станциялары (ЖЭС) қазіргі кезде ең көп қолданылатындардың
қатарына жатады.
ЖЭО – жылу элекр орталығы, жандырылатын органикалық отынның
химиялық энергиясын пайдалану арқылы электрлік және жылу энергияларын
араласып өндіруге арналған орталық. Электр станцияларының жұмыс жасау
ерекшелігіне олардың уақыттың әрбір мезетінде бөлінетін электр
энергиясының жалпы көлемі тұтынылатын энергияның мөлшеріне толықтай
сәйкес келетіні жатады. Жоғары температуралы су буын өндіретін құрылғы
бу қазаны болып табылады. Бұл кезде қазанның ішінде бу түрінде б олатын
судың қысымы атмосфералық қысымнан әлдеқайда жоғары болып келеді.
Судың қызуы қандай да бір отынды жағу кезінде жылу энергиясының бөлінуі
негізінде жүзеге асады. Бұл құбылыс қазіргі кезде бу қазандарының құрылысы
әр түрлі болғандығына және өндірістік те, тұрмыстық жағдайларда да
қолданылуына қарамастан да жүзеге асып жатыр.
Дипломдық жобамның мақсаты: Siemens өнеркәсіптік контроллерді
қолдана отырып ЖЭО - дағы бу қазанының автоматты басқару жүйесін
жетілдіру.
Барлық бу қазандары өздерінің құрылысына байланысты бірдей қағида
бойынша жұмыс жасайды:
- қазанның жоғарғы бөлігінде орналасқан барабан типтес резервуарға
электрсорабын пайдалану арқылы су жіберіледі;
- бұл резервуардан су арнайы ағызып апаратын құбырлар арқылы
құрылғының төменгі жағында орналасқан коллекторға ағады;
- коллектордан жоғарғы резервуарға тағы да бір құбырлар жалғасады,
олар отынның жану кеңістігінде орналасқан.
1 бөлім. Технологиялық бөлім
ЖЭО-дағы бу қазанының
негізгі функцияларының технологиялық сызбасы
Бу қазаны - органикалық отынның жануы кезінде бөлінетін жылуды
пайдалану жолымен оған тоқтаусыз ағылатын судан бу алу үшін қажетті қызу
беті бар құрылғы болып табылады. Заманауи бу қазандарында камералық
пештегі жанудың факелдық әдісі қолданылады, ол призмалық тіке шахта
түрінде келеді. Жанудың факелдік әдісі отын камерасында отынның ауамен
бірге толассыз қимылдары арқылы жүзеге асады. ЖЭО-ның бу қазаны
сызбасы 1.1 суретте көрсетілген.....

Кіріспе
Автоматтандыру күн сайын өндірістік қызметте және қоғамның
өмірінде оның өсуші қажеттіліктерін қанағаттандыруда үлкен рөл алады.
Автоматтандыру басқару құралдары мен тәсілдерін, жобалау, жасау және
жаңартуды қоса отырып, техникалық концепцияларды, автоматтандырылған
объектті реттеуді өз ішіне алады. Өндірісті автоматтандыру міндеті
қарапайым және күрделі объектілерді басқару концепциясын жасау және
жүзеге асыру болып табылады. Автоматтандыру міндеті қарапайым және
күрделі объектілерді жобалау және эксплуатацияға енгізгу болып табылады.
Автоматика қамтамасыз етеді: белгілігі бір берілген критерийлер бойынша
процестерді оңтайландыру, болжап болмаған немесе адам денсаулығы үшін
қауіпті жағдайлардан қорғау, өндірісті адамды қолдау және көмк көрсету.
Бүгінде автоматтандырусыз болмайтын - тұрмыста қолданылатын
қарапайым құралдардан басталып, үлкен өнеркәсіптік өндіріспен аяқталатын
техникалық процестер дерлік қалған жоқ. Тұрмыста қолданылатын көптген
техникалық құрылғылар оларда қолданылатын автоматиканың арқасында,
күнделікті өмірде қауіпсіз әрі комфортты жағдайларды қамтамасыз етеді.
Автоматтандыру жаңа өнеркәсіптік
технологиялар мн тәсілдерді
оңтайландыру, жасау және қолдану үшін жетекші тәртіп. Жаңа технологиялар
мен тәсілдер автоматтандырусыз қол жеткізілмейтін мүмкіндіктерге
негізделеді. Автоматтандыру жаңа технологияларды жаңашаландыру және
жақсартуға ықпал етеді және де өндірісі жаңа мүмкіндіктерге бейімдейді[1].
Фонтанды автоматтандыру адамды қиын әрі қайталанатын физикалық
еңбектен босатады, адам өзінің қатысуымен қамтамасыз ете амлайтын
сенімділік, нақтылық, үнемділік және жылдамдықпен өндірістің жұмысын
қамтамасыз етеді.
Фонтан – жоғарыға қарай көтерілетін ағындардың, қозғалмалы және
төмен түсетін судың жылтыры мен көбігінің арқасында декоративтік
эффектке ие жасанды су құрылғысы. Фонтанның техникалық құрылғысы су
арыныны реттеу және суды жүргізетін түтіктердің шығару тесіктерінде
әртүрлі қондырмаларды қолдануға негізделген күрделі инженерлік
құрылыстар тұрады.
Суды қабылдау және жібер, құрылғыны авариядан қорғау бойынша
фонтанды автоматтандыру және механизациялау операциялары да
фонтандардың тиімді әрі үнемді қолдануға қол жеткізуге ықпал етеді.
Фонтанты автоматтандыру көлемі өз ішіне алады: құбырлардағы қысым,
бассейнге құйылудан автоматты қорғау, суды құйғанда және ағызғанда
бағдарламалық ауыстырып-қосылу.
Таңдалған тақырыптың өзектілігі фонтан объектілерні жасау үшін
заманауи ақпараттық қосалқы жүйелерді қолдануға негіздледі, бұл жоғары
сапалы өнімді алуға, өндірісте кідірістер мен қол еңбегін азайтуға әкеледі, бұл
біршама экономикалық пайда әкеледі және қауіпсіз әрі өнімді өндірісті
қамтамасыз етеді.....

Кіpіcпe
Қaзіpгі кeздe мexaникaлық тepбeліcтің біp түpі – cтaнoктapдың діpілі
жәнe бөлшeктepдің coғылyы, aвтoкөліктepдің жeкe бөлшeктepінің діpілі мeн
aвтoкөліктepдің өзінің діpілі, тeміp жoл тpaнcпopтындa пoeздepдің
жaқындaғaндaғы діpілі, энepгeтикaдa гaз тypбинaлapының қaлaқшaлapының
діpілі, aвиaқұpлыcындa тypбинaлapдың діpілдeп coғылyы жәнe т. б., aдaм
өміpінe қayіптілігінe бaйлaныcты, үздікcіз peaлдық yaқыт peжимінe cәйкec
өлшey мeн бaқылayды тaлaп eтeді.
Дeнeлepдің діpілі өлшey үшін caн түpлы бepгіштep бap бoлғaнымeн,
кoмпьютepлік жүйeлepді қoлдaнy өтe cиpeк кeздeceді. Қaзіpгі кeздe кeңіcтіктe
зepттeлeтін oбъeктінің діpілінің қoзғaлыc пapaмeтpлepі - діpілдің қoзғaлыcы
(діpілдің aмплитyдacы) жәнe діpілдің жылдaмдығы (діpілдің жиілігі) жәнe
діpілдің үдeyі жaнa кoмпьютepлік тexнoлoгияны қoлдaнyды тaлaп eтeді.
Өлшey тexнoлoгияcының нeгізгі
жeтіcтіктepі бoлып LabVIEW
бaғдapлaмaлық өлшey жүйecінің дүниeгe кeлyі. LabVIEW -дың
әдeттeгі құpaлдapдaн aйыpмaшылығы oлapдың
фyнкцияcы, пaйдaлaнyшы интepфeйcі, aқпapaт жинay жәнe өндey aлгopитмі
өңдeyші eмec, кepіcіншe пaйдaлaнyшымeн aнықтaлaды.
LabVIEW пpoгpaммacы өзінe cтaндapтты құpaлдap aвтoмaтты жoбaлay
қocымшacын қocaды, oның көмeгімeн бacқapy нүктeлepін opнaтyыңызғa
бoлaды, жәнe бoлып жaтқaн пpoцeccтepдің ықшaмдыpaқ түcіндіpy үшін,
пpoгpaммaның aдымынaн eкінші aдымғa қapaй қaлaй opындaлып жaтқaнын
көpy үшін пpoгpaммaнызды cтeндтік мoдeль түpіндe көpceтeді.
LabVIEW – бaғдapлaмaлayдың әмбeбaп жүйecі, coнымeн қaтap oл өзінe
жoбaлay құpaлын жәнe кітaпxaнa фyнкцияcын қocaды, oлap мәлімeттepді
өндey, құpaл-жaбдықпeн бacқapy жәнe apнaйы мәлімeттepді жинayғa apнaлғaн.
LabVIEW пpoгpaммacының aтaлy ceбeбі (VIs), oлap нaқты құpaл-
жaбдықтapдың cыpтқы түpін жәнe қoзғaлыcын қaдaғaлay мүмкін. Coнымeн
қaтap, VIs cтaндapттылы тілдep пpoгpaммaлap фyнкцияcынa ұқcac. Біз бұл
диплoмдық жoбaдa caндық фикcaтopдың
opнaлacyын жәнe микpoкoнтpoллepдің yaқытын LabVIEW бaғдapлaмaлay opтacындa
қapacтыpaмыз.Діpілдepдің yaқыт бoйыншa aмплитyдaлық жиіліктepін
LabVIEW бaғдapлaмacындa блoк диaгpaммaлap құpып,микpoкoнтpoллepлepді opнaлacтыpaмыз.....

Кіріспе
Әр жыл сайын көптеген жаңа техногиялар біздің өміріміздің көптеген
салаларына енгізіліп келеді жай қарапайым демалыстан бастап үй шаруаларына дейін.
Бұрынғы заманнан бас адам өз өмір тіршілігін жақсартып, барын ша
жеңілдетіп , аз шығынды кетіруге тырысып келеді. Бұл қазіргі заманда
энергетикалық және азықтық кризис кезінде ерекше байқалып келеді. Мына
қазіргі заманда техникалық даму процессі біздерге барлық қойылған мақсатқа
жетуге мүмкіндік беріп отыр.
ХХ ғысыр соңында мұндай шараларды қолдану « Ақылды үй » атауымен аталып кеткен.
«Ақылды үй» бастапқы мағынада «өзгерістерге дайын үй» немесе
«бейімделуші ғимарат», инженерлік жүйесі болашақ өзгерістерге дайын
ғимараттық проэкт ретінде қарастырылды.
Ғимаратттың барлық жүйелері бір – бірімен қарым қатынаста болып аз
шығынды қамтамасыз ететін, ал оны өндеу өзгертубарынша оптимальды
болатындай етіп проэктіленген болатын.....

Кіріспе
Қазіргі таңда бірде бір жаңа құрылыс электр қуатынсыз жұмыс істей алмайды, оған қоса,
өз пәтерлеріндегі электр есептеуіштерін жаңа
есептеуіштерге ауыстырғысы келетін адамдар саны күн санап артып келеді.
Электр есептеуіштері туралы алғаш болып он тоғызыншы ғасырдың
соңында итальяндықтар сөз қозғады. 1885 жылы италияндық Галилео
Феррарис (1847-1897) ауыспалы тоқтың фаза бойынша бір-біріне сәйкес
келмейтін өрістерінің ықпалымен металл дискісі немесе цилиндр түріндегі
ротордың тұтастай айналатындығын байқаған болатын. Бұл жаңалық
индукциялық қозғалтқыш жасау идеясын туыдатты және сонымен бір уақытта
индукциялық есептеуіш жасап шығаруға мүмкіндік берді.....

Кіріспе
Қазіргі таңда әртүрлі процесстерде ылғалдылықты реттеуге арналған
аспаптардың рөлі мен қызметі бәріне белгілі. Қазіргі кезде ғылым, техника
тіпті халықтық шаруашылық саласының ешбірінде ылғалдылықты реттеу
процессінің пайдаланылмауы мүмкін емес.
Бірақ ылғалдылықты реттеу қажеттілікті аспаптар нарығында аса
сенімді және қанағаттанарлық жағдайда емес. Көптеген халық
қолданысындағы аспаптар мен датчиктер қазіргі замандағы техниканың даму
дәрежесіне сай келмейді, сонымен қатар бағасы қымбат, пайдалануға
қолайсыз, көлемі өте үлкен.
Қазіргі даму кезеңінде бүкіл әлемде сонымен қатар біздің елде халық
қолданысындағы барлық салаға автоматтандыру мен компьютеризациялау
тенденциясы жүзеге асырылып, кең қолданысқа ие болып отыр. Осы кезекте
алдыңғы орындарға қазіргі кездегі өндірістік технологиялық процесстер ие.
Осыдан кейін газды ортаның ылғалдылығын
өлшеу процессінің автоматтандыру және де арнайы құрылғылар мен ЭЕМ-дің мәліметтерді
өндеу қажеттілігі туындайды.....