Кіріспе
Азаматтық даму тарихына қарап отырсақ, қай халықтың болмасын руханияты мен мәдениеті ауыз әдебиеті екендігіне көзімізді жеткізеді. Ауыз әдебиетінің әр алуан түрлері қоғам дамуымен бірге жаңарып, өзгеріп отыратыны шындық. Осы жаңарулар өмірге көп қырлы өнер туындыларын әкеліп, әр түрлі қызмет атқарған. Ал ғылым қалыптасқан кезде жаңа жанрлардың тууына септігін тигізген. Біздің жұмысымызға негіз етіп алып отырғанынымыз да әдебиеттану мен фольклортану ғылымдарында сөз болып келе жатқан мысал табиғаты жайлы, оның тарихы, ол жайындағы ғылымдағы теориялық айтыстар, әртүрлі зерттеулерге тоқталып өтпекпіз. Біз мұнда орыс ғалымдарының ғылыми деректері мен мысал жанры туралы әр жылдары сөз қозғаған қазақ зерттеушілерінің еңбектеріне сүйендік.
Тақырыптың өзектілігі:
Мысал – қоғамдағы жағымсыз құбылыстарды, адам бойындағы әр түрлі жайсыз қасиеттерді, мінез-құлықтарды тура сынамай, астарлап жеткізетін шығармалар деп аталады. Мысалдың алғашқы үлгілерінің пайда болуын біздің эрамызға дейін VIII ғасырдағы гректердің өмірінен байқаймыз. Олар белгілі бір ойды, пікірді дидактикалық мазмұнда айтып беретін әңгімелер түрінде көрінген. Әрине бұл , бірден туып, қалыптаса қойған жоқ.
Эпостың әріден келе жатқан бір түрі – мысал. Мысал ескі Грецияда да болған. Бірақ мысалдың қайтадан дәуірлеген, кең түрде жайылған кезі XVII-XVIII ғасырларда болды. Мысал дегеніміз шағын ғана шығарма. Көбіне өлеңмен жазылады. Болмысты перделеу түрінде сықақтап суреттейді. Автор өз көзқарасын адамгершілікке үндейді, мысалдағы қатысушылар адамша сөйлей алатын, адамша күйініп, сүйінетін не айуан, не басқа нәрселер болады. Бірақ қатысушы адам да бола береді. Мысалдардың көпшілігінде-ақ не басында не аяғында автор пернелеген нәрсенің негізгі мазмұны, автордың айтайын деген адамгершілік ойы болады. Дворян- буржуазия жазушылары мысалды өздерінің қоғамдық адамгершілігін үйретудің құралы етіп қолданды. Бұл үйретулер сатираның кімге қарсы жұмсалуын анықтайтын жазушылардың таптық мүддесі болды. Ресейде мысал-жазушылар - Сумароков, Крылов т.б. қазақтың жазба әдебиетінде тұңғыш мысал жазушылар Абай мен Н.Наушабаев
Адамның шындық болмысты түсініп, қаншалықты рухани дәрежеде болғандығын өнер көрсетеді. Осы ретте алғашқы қауым адамдарының өміріне көз жүгіртеміз. Олардың дүние танымы мифтік көзқарастарымен анықталатыны белгілі. Адам санасының өсуі, өзгеруіне байланысты алғашқы түсініктердің де аясы кеңейе бастаған. Осылайша, дүниеге жаңаша қарау, қоршаған ортаға деген жаңаша қатынас өнерге де әсер етпей қалған жоқ. Ойымызды нақтылай түссек, алғашқыда шығарылған туындының оқиғасы сақталып, ауыздан-ауызға таралу жолында сюжеті мен айтылу мәнеріне қарай аңыз, хикая, ертегі пайда болғанда , даму процесі жетілген сайын шығармашылық та жан – жақты дамып отырған. Мысалы, мифтің тууы алғашқы адамдардың айналасындағылардың бәрін “ киелі” деп түсінгенімен байланысты болса, келе – келе бұл сипаттан айрылып, өздері араласып жүрген адамдар, іс - әрекет жөніде айтылатын әңгімелерге ауысқан.
Бұл әңгімелер де келе-келе жаңаша сипат алып, түрлі формаларды тудырған. Осы орайда қазақ халық прозасын, соның ішінде ертегілердің жан – жақты сипатын ашып берген ғалым С. Қасқабасов былай дейді:
«Ертегі жанрының түп – төркіні алғашқы қауым пайда болған көне миф, аңшылар туралы әңгімелер, хикая және әртүрлі кәде ырымдар мен аңыздар. Басқаша айтқанда, ертегі жанры өзінің қалыптасу процесінде осы жанрлардың қасиеттерін бойына сіңірген, олардың кейбіреуін молырақ, бағзыларын азырақ пайдалынған». [ 1,257].
Яғни, ойлаудың қалыптасу барысында шығармашылық әр түрлі үлгілер бір – біріне әсер етіп, өзгеше бір шығармашылықтың түрін туғызады екен. Сонда мысалдың да жанрлық тұлғасының қалыптасуындағы бірінші ерекшеліктер сонау дәуірдің өзінде жатса керек.....

Бұл дүниенің мысалы
Ұшып өткен құспен тең.
Өмірде көрген жақсылық
Ұйықтап өткен түспен тең.
Атадан мирас ақылың,
Түзік айтқан.....

Сабақтың тақырыбы: Жұрнақ пен жалғау
Сабақтың мақсаты: оқушылардың қосымшалардың жұрнақ пен жалғау болып бөлінетіндігі туралы алған білімдерін кеңейту, пысықтау. Түбір сөзге жұрнақ жалғатып, жаңа сөз жасату, сол сөздермен сөйлемдер құрату. Оқушылардың сөздік қорын байыту.
Сабақтың міндеттері:
Білімділік: оқушылардың жұрнақ пен жалғау жайында алған білімдерін кеңейту;
Дамытушылық: қисынды ойлау, алған білім, білік, дағдыны қолдану дағдыларын дамыту. Сөз, сөздердің жазылуы туралы алған білімдерін дамыту;

Сабақтың тақырыбы: Себеп - салдар салалас құрмалас сөйлем
Сабақтың мақсаты: Мысалдар келтіру, жаттығу жұмыстарын орындау арқылы, себеп - салдар салалас түсіндіріп, меңгерту, оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;.
Сын тұрғысынан ойлау арқылы балалардың тапқырлық, жылдамдық, есте сақтау қабілеттерін арттыру, сөйлеу тілін жетілдіріп, шешендік өнерге баулу;
б) Сабақ барысында оқушыларды сауаттылыққа баулу;
Сабақтың түрі: СТО
Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, топтастыру, дамыта оқыту
Сабақтың көрнекілігі: плакат, кеспе қағаздар, АКТ, қосымша материалдар.
Пәнаралық байланыс: әдебиет, орыс тілі

Әдетте, қазіргі кезде қыз балаға қойылатын сын көп. «Қызға қырық үйден тыю» дегендей, қыз баланың тәрбиесіне ата – бабамыз көп мән берген. «Қыз өссе, елдің көркі» деп тегін айтпаған, ұлтты өрбітетін де, халықтың атын шығарар ұрпаұты дүниеге келтіріп, тәрбиелеп, мейірімін төгетін де қыздар. Сондықтан, қазақ атына заты сай азаматтар өсіру үшін қыздардан мейірімділік, инабаттылықты талап етеді.
Өздерің үнемі ауылдарыңда өтетін тойлардан көріп, көңілдеріңе түйіп те жүрген шығарсыңдар, әдетте қыз келін болып жігіттің үйіне түсерде «Беташар» айтылады. Той басқарушы асаба немесе той иелеріне етене жақын туыстары беташарды айтқанда, мысалы:
«Беташарға келгенде,
Сөз сөйлеймін сарнатып,
Ана отырған атасы –
Қара жердің....

Ей, Адамзат, ей, Адамның баласы!
Адамдардың сергек болар санасы
Ұйықтап жатқан ақылыңды оят та,
Ақылға сап бұл мысалға қарашы.

Қол керек пе жатырдағы балаға,
Көз не үшін, онда көре ала ма?
Аяқ, құлақ, ауыз....

Өзіміздің жігітке ұнап-ұнамайтындығымызды оңай түсінуге болады. Бірақ сіздің қандай ситуацияларда кездесетіндеріңізді білмегендіктен, бірнеше белгісін қатар келтіруге тырыстым. Олар:

1. Ол сізге қарай береді. Егер ол сізге басқаларға қарағанда көбірек қарап, жанарларыңыз бірнеше рет түйіскен болса, ол сізді ұнатады.

2. Ол үнемі сіз тұрған жерде әзіл айтады немесе сізді келеке етеді. Бұл да сізге....

Әрбір адам өмірін жақсы арнаға бұрғысы келеді. Оған жету үшін кішкене уақыт пен күш-жігер қажет. Мұнда шексіз шығармашылық әлеуетіңізді шыңдай түсіп, қабілетіңізді дамытумен қатар, қасыңыздағыларыңызға көмек көрсетіп, сіздің айтқан жолыңызбен жүруге бағыттайтын, кең көлемді мағлұматпен танысасыз.

Роберт Энтонидің «Өзіңе деген сенімділіктің құпиясы» атты кітабы, сіздер үшін жемісті және бақытты өмір сүруге арналған мақсатты негіздейді.

Бұл кітапта, күнделікті өмірде кездесетін, қарапайым.....