Кіріспе
Тау-кен өндірісі ғылым мен техниканың жер қойнауын игер,пайдалы қазбаларды өндіру жұмыстарын қамтитын сала.ежелден келе жатқан салардың бірі болып табылады. Негізінен өндірістің бұл түрі жер қойнауындағы пайдалы қазбаларға барлау жүргізу, құрамы мен сапасын анықтау, алынған пайдалы қазылымдарды алғашқы өңдеуден өткізу және тау-кен технологиясы саласында ғылыми-зерттеуші жұмыстарын жүргізумен айналысады. Барлау жұмыстары жүргізілген сон ғана кен қазу жұмыстары(кенді ашу, дайындық қазбалар жасау, жер астылық және жер үстілік қажетті құрылыстар тұрғызу, т.б. жүргізіліп, тағайындалған технологиялармен қазыла бастайды. Қазіргі таңда кез-келген өндіріс түрінде ақпараттық технологиялар қолданылады. Тау-кен өндірісіндегі ,ақпараттық технологиялар, өндіріс жағдайында жасалынатын жұмыстарды тез әрі сапалы етіп жасауға зор үлесін қосады. Пайдалы қазбаларды өндіруден қалыптасатын , өндірістік процесстердің ақпараттық қолдауды дайындағанда оларды өңдеудің әртекті модельдері мен алгоритмдері қолдануы тиіс. Әлемдік нарықта
интеграцияланған тау-кен жүйелеріне арналған көптеген бағдарламалық өнімдер ұсынылады. Мысал ретінде, үш өлшемді кеңістікте тау-кен
жыныстарының визуалициясы, кен орындарының геостатикалық анализі,жер асты және жер үсті жұмыстарын жоспарлау сияқты бағдарламалық өнімдер ұсынылады. Тау техникаларының көптеген түрі өндіріс кезінде автоматтық басқаруды және де бақылауды қажет етеді. Бұл талаптарды орындау үшін басқарудың авматтандырылған жүйелері қолданылады. Ол тау техникаларында орналасқан мобильді компьтер мен орталық диспетчер пультынан құралады. Дипломдық жобада SCADA жүйесі негізінде тау-кен жыныстарын жарылу процесіне дайындау технологиялары қарастырылады.....

Кіріспe
Қaзіргі тaңдa aлғa қoйылғaн мaқсaттaрдың бірі Қaзaқстaн қaлaлaрындa сумeн қaмтaмaсыз eту бaсқaру жүйeсінің oңтaйлы бoлуын жaсaп шығaру.
Oсығaн бaйлaнысты сумeн қaмтaмaсыз eтуді энeргoтиімділік aрқылы бaсқaруғa, сoнымeн қaтaр рeсурстaрды көбірeк ұтымды пaйдaлaнуғa,
элeктрлік жәнe жылу энeргиясын үнeмдeугe бoлaды. Әртүрлі тeхнoлoгиялық үрдістeрмeн oңтaйлы бaсқaру жүйeсін іскe
aсыру әлeмгe ХХ ғaсырдың 60-70 жылдaрындa кeлді, сoның қaтaрындa сoрғы стaнциясын бaсқaру жүйeсі дe бoлды. Сoрғы стaнциясы eрeкшeліктeрі мeн сипaттaмaсы бaр күрдeлі нысaн бoлып тaбылaды. Бұл жұмыстың нeгізгі мәні жиілікті–рeттeгіш жeлісін сoрғы стaнциясынa eнгізу бoлып тaбылaды, oсының eсeбіндe энeргoтиімділіктe, сeнімділіктe жәнe өнімділіктe көптeгeн міндeттeр шeшілeді. Әлeмдe ЖРТ жүйeсінің eнгізулeрі бoлсa дa, әрқaйсысынa жүйe нысaны әртүрлі құрылaды.....

Кіріспе
Эскалаторлар 21-ғасырда жолаушыларды бір деңгейден екінші деңгейге
тасымалдаудағы транстпорттық құралдардың тиімді түрі болып табылады.
Эскалатор жолаушыларды өткізу ерекшелігіне байланысты көптеген
қоғамдық жерлерде пайдалынылады. Соның ішінде метро бекеттері. Метро
бекеттері терең орналасқандықтан және бір мезгілде жолаушылардың көбеюі
эскалаторды мүмкіндігінше қолдануды талап етеді. Және де эскалаторлардың
бір артықшылығы басқару жүйесінде сезгіш құралдар арқылы жолаушылар
жоқ кезде өшіп туруы, соның арқасында біз жұмсалатын электр энергиясын
бірнеше есе азайтамыз. Бұл дипломдық жобада қолданылатын жаңа
технологиялар эскалаторды басқаруға көптеген жеңілдіктер жасайды.....

Кіріспе
Соңғы кездерде, ірі өндірістік тағайындау объектілермен қатар, орташа
және кіші өндірістік, өнеркәсіптік, шаруашылық және т.б. тағайындау
объектілері үшін орталықтандырылған күзет-өрт сөндіру сигнал беру
жүйесіне (ЦСОПС) деген сұраныс өсті. Мұндай кәсіпорындарда, әдетте, өзінің
жеке күзет бөлімшелері болады. Сигнал беру кезінде жылдам әрекет жасауды,
сигнал берудің нақты уақытын және жерін анықтауды, күзетке шараларды
өткізу және оны күзеттен алуды жеңілдетуді қамтамасыз ету үшін, барлық
объект аймағында орталықтандырылған бақылау жүйесін орнату қажет.
Күзет-өрт сөндіру сигнал беру жүйесі- бұл, өртті немесе жануды табу,
бұл объектіде өрт туралы және мәліметтерді өндеу және көрсету, техникалық
құрылғылар мен өрт сөндіру орнатуларды қосуға арналған автоматты түрде
бұйрық беруі үшін арнайы ақпараттарды, және де күзетілетін аймаққа
рұқсатсыз дендеп кіруді тоқтату үшін, заманауи объектіде орналастырылған,
бірлесіп жұмыс істейтін өрт сөндіру сигнал беруінің техникалық заттарының
жиынтығы.....

Кіріспе
Кодалық құлып күзетілетін тұрғын үйлерге, өндірістік ғимараттарға
бөтен адамдардан кіруінен қорғанудың тиімді құралы болып табылады.
Олардың артықшылықтары қолданудың қарапайымдылығы, сенімділігі,
жоғары деңгейде қорғанысты қамтамасыз ету мүмкіндігі, кодты ауыстырудың
салыстырмалы жеңіл болуы (қарапайым механикалық құлыппен
салыстырғанда). Сондай-ақ тағы бір маңыздылығы, көп көлемді адамдарға
рұқсат етуді көрсеткен кезде кілтті дайындаудың қажет еместілігі. Бірақ
мұндай жүйенің бір кемшілігі қаскүнемдіктерге кодты жасырын көру немесе
оны теріп алу мүмкіндігі. Алайда, кодтың көп разрядты болуы немесе кодты
терудің шектелген саны немесе код теру кездінде сәтсіз болған жағдайда
арасына уақыттық кідірісті еңгізу, кодты теріп алуға кедергі жасайтын
конструкциялық ерекшеліктерінің болуы бұл мәселе өте күрделене түседі.
Сондықтан да соңғы бұны өте ыңғайлы деп атауға болмайды. Берілген
дипломдық жобада микроконтроллерді қолдану арқылы тұрғын үйдің сыртқы
есігіне электронды кодалық құлыпты әзірлеу іске асырылады. Бұл дипломдық
жобада талаптардың бірі болып кодты теру кезінде дабылдық құрылымды
қондыру болып табылады.

1 Техникалық бөлім

1.1 Микроконтроллер негізінде микропроцессорлық жүйені әзірлеу
Микроконтроллердің негiзiндегі микропроцессорлық жүйе (МПЖ)
кейбiр объектiнi басқарудың мiндеттерiн атқару үшiн арнайы енгізілген жүйе
ретінде пайдаланады. Осы қолданудың маңызды ерекшелiгi нақты уақытта
жұмыс атқаруы, яғни белгiлi уақыт аралығында сыртқы оқиғаларға
реакцияның әсер етуі. Мұндай құрылғылар микроконтроллер атауын алды.
МПЖ - ні өңдеушiнiң алдында жобалаудың толық циклын өткiзуiн мiндеті,
қызмет етудiң алгоритмын әзiрлеуден бастап және бұйымның құрамын
комплекстi зерттеуге дейін,тіпті өндіріске қажетті жұмыс жүргізу міндеті тұрды.
Техникалық тапсырмада арнайы басқару функциясын дайындаудың
контроллерге қойылатын талаптары тұжырымдалады. Техникалық тапсырма
микронтроллерді қолданушыға не керектігін аспаптың қандай жұмыс жасау
керектігін анықтайды. Техникалық тапсырма жазбаша түсіндірме ретінде
ұсынылады. Қолданушының талаптары негiзiнде функцияны анықтайтын
функционалдық спецификация құрылады, соған сәйкес құрылғының қойылған
талаптарға сәйкестігі анықталады.
Ол деректердiң кірістегі және шығыстағы пiшiмдерiн сипаттап,
контроллерді басқарушы сыртқы әсерлерді бақылайды.
Басқару алгоритмның кезеңдерінің әзiрленуi ең жауаптысы болып
табылады, себебi осы кезеңнiң қатесi әдетте жасалынып бiткен бұйым.
Техникалық тапсырмада арнайы басқару функциясын дайындаудың
контроллерге қойылатын талаптары тұжырымдалады. Техникалық тапсырма
микронтроллерді қолданушыға не керектігін аспаптың қандай жұмыс жасау
керектігін анықтайды. Техникалық тапсырма жазбаша түсіндірме ретінде
ұсынылады. Қолданушының талаптары негiзiнде функцияны анықтайтын
функционалдық спецификация құрылады, соған сәйкес құрылғының қойылған
талаптарға сәйкестігі анықталады.....

Кіріспе
Бүгінгі күнде ғылыми-техникалық прогресс адамдардың қалада өздерін
жайлы және ыңғайлы сезінуіне жағдай жасайды. Өткен ғасырға қарағанда,
қазіргі кезде көптеген адамдарға қолжетімді болып келетін - су құбыры,
жылумен қамтамасыз ету, жарықтандырудың орталықтандырылған қызметі
деген сияқты жайлылықтың түрлері көп кездеседі. Біздің өмірімізге тұтастай
сіңісіп кеткен өркениеттің осындай оңтайлылықтарынсыз күнделікті
тіршілігімізді елестету мүмкін емес.
Электр станциясы – табиғи энергияны элекр энергиясына айналдыратын
энергетикалық құрылғы болып табылады. Электр станциясының түрі табиғи
энергияның түрімен анықталады. Органикалық отынды (көмір, мұнай, газ,
т.б.) жандыру кезінде бөлінетін жылу энергиясы пайдаланылатын жылу
электр станциялары (ЖЭС) қазіргі кезде ең көп қолданылатындардың
қатарына жатады.
ЖЭО – жылу элекр орталығы, жандырылатын органикалық отынның
химиялық энергиясын пайдалану арқылы электрлік және жылу энергияларын
араласып өндіруге арналған орталық. Электр станцияларының жұмыс жасау
ерекшелігіне олардың уақыттың әрбір мезетінде бөлінетін электр
энергиясының жалпы көлемі тұтынылатын энергияның мөлшеріне толықтай
сәйкес келетіні жатады. Жоғары температуралы су буын өндіретін құрылғы
бу қазаны болып табылады. Бұл кезде қазанның ішінде бу түрінде б олатын
судың қысымы атмосфералық қысымнан әлдеқайда жоғары болып келеді.
Судың қызуы қандай да бір отынды жағу кезінде жылу энергиясының бөлінуі
негізінде жүзеге асады. Бұл құбылыс қазіргі кезде бу қазандарының құрылысы
әр түрлі болғандығына және өндірістік те, тұрмыстық жағдайларда да
қолданылуына қарамастан да жүзеге асып жатыр.
Дипломдық жобамның мақсаты: Siemens өнеркәсіптік контроллерді
қолдана отырып ЖЭО - дағы бу қазанының автоматты басқару жүйесін
жетілдіру.
Барлық бу қазандары өздерінің құрылысына байланысты бірдей қағида
бойынша жұмыс жасайды:
- қазанның жоғарғы бөлігінде орналасқан барабан типтес резервуарға
электрсорабын пайдалану арқылы су жіберіледі;
- бұл резервуардан су арнайы ағызып апаратын құбырлар арқылы
құрылғының төменгі жағында орналасқан коллекторға ағады;
- коллектордан жоғарғы резервуарға тағы да бір құбырлар жалғасады,
олар отынның жану кеңістігінде орналасқан.
1 бөлім. Технологиялық бөлім
ЖЭО-дағы бу қазанының
негізгі функцияларының технологиялық сызбасы
Бу қазаны - органикалық отынның жануы кезінде бөлінетін жылуды
пайдалану жолымен оған тоқтаусыз ағылатын судан бу алу үшін қажетті қызу
беті бар құрылғы болып табылады. Заманауи бу қазандарында камералық
пештегі жанудың факелдық әдісі қолданылады, ол призмалық тіке шахта
түрінде келеді. Жанудың факелдік әдісі отын камерасында отынның ауамен
бірге толассыз қимылдары арқылы жүзеге асады. ЖЭО-ның бу қазаны
сызбасы 1.1 суретте көрсетілген.....

Кіріспе
Автоматтандыру күн сайын өндірістік қызметте және қоғамның
өмірінде оның өсуші қажеттіліктерін қанағаттандыруда үлкен рөл алады.
Автоматтандыру басқару құралдары мен тәсілдерін, жобалау, жасау және
жаңартуды қоса отырып, техникалық концепцияларды, автоматтандырылған
объектті реттеуді өз ішіне алады. Өндірісті автоматтандыру міндеті
қарапайым және күрделі объектілерді басқару концепциясын жасау және
жүзеге асыру болып табылады. Автоматтандыру міндеті қарапайым және
күрделі объектілерді жобалау және эксплуатацияға енгізгу болып табылады.
Автоматика қамтамасыз етеді: белгілігі бір берілген критерийлер бойынша
процестерді оңтайландыру, болжап болмаған немесе адам денсаулығы үшін
қауіпті жағдайлардан қорғау, өндірісті адамды қолдау және көмк көрсету.
Бүгінде автоматтандырусыз болмайтын - тұрмыста қолданылатын
қарапайым құралдардан басталып, үлкен өнеркәсіптік өндіріспен аяқталатын
техникалық процестер дерлік қалған жоқ. Тұрмыста қолданылатын көптген
техникалық құрылғылар оларда қолданылатын автоматиканың арқасында,
күнделікті өмірде қауіпсіз әрі комфортты жағдайларды қамтамасыз етеді.
Автоматтандыру жаңа өнеркәсіптік
технологиялар мн тәсілдерді
оңтайландыру, жасау және қолдану үшін жетекші тәртіп. Жаңа технологиялар
мен тәсілдер автоматтандырусыз қол жеткізілмейтін мүмкіндіктерге
негізделеді. Автоматтандыру жаңа технологияларды жаңашаландыру және
жақсартуға ықпал етеді және де өндірісі жаңа мүмкіндіктерге бейімдейді[1].
Фонтанды автоматтандыру адамды қиын әрі қайталанатын физикалық
еңбектен босатады, адам өзінің қатысуымен қамтамасыз ете амлайтын
сенімділік, нақтылық, үнемділік және жылдамдықпен өндірістің жұмысын
қамтамасыз етеді.
Фонтан – жоғарыға қарай көтерілетін ағындардың, қозғалмалы және
төмен түсетін судың жылтыры мен көбігінің арқасында декоративтік
эффектке ие жасанды су құрылғысы. Фонтанның техникалық құрылғысы су
арыныны реттеу және суды жүргізетін түтіктердің шығару тесіктерінде
әртүрлі қондырмаларды қолдануға негізделген күрделі инженерлік
құрылыстар тұрады.
Суды қабылдау және жібер, құрылғыны авариядан қорғау бойынша
фонтанды автоматтандыру және механизациялау операциялары да
фонтандардың тиімді әрі үнемді қолдануға қол жеткізуге ықпал етеді.
Фонтанты автоматтандыру көлемі өз ішіне алады: құбырлардағы қысым,
бассейнге құйылудан автоматты қорғау, суды құйғанда және ағызғанда
бағдарламалық ауыстырып-қосылу.
Таңдалған тақырыптың өзектілігі фонтан объектілерні жасау үшін
заманауи ақпараттық қосалқы жүйелерді қолдануға негіздледі, бұл жоғары
сапалы өнімді алуға, өндірісте кідірістер мен қол еңбегін азайтуға әкеледі, бұл
біршама экономикалық пайда әкеледі және қауіпсіз әрі өнімді өндірісті
қамтамасыз етеді.....

Кіріспе
Әр жыл сайын көптеген жаңа техногиялар біздің өміріміздің көптеген
салаларына енгізіліп келеді жай қарапайым демалыстан бастап үй шаруаларына дейін.
Бұрынғы заманнан бас адам өз өмір тіршілігін жақсартып, барын ша
жеңілдетіп , аз шығынды кетіруге тырысып келеді. Бұл қазіргі заманда
энергетикалық және азықтық кризис кезінде ерекше байқалып келеді. Мына
қазіргі заманда техникалық даму процессі біздерге барлық қойылған мақсатқа
жетуге мүмкіндік беріп отыр.
ХХ ғысыр соңында мұндай шараларды қолдану « Ақылды үй » атауымен аталып кеткен.
«Ақылды үй» бастапқы мағынада «өзгерістерге дайын үй» немесе
«бейімделуші ғимарат», инженерлік жүйесі болашақ өзгерістерге дайын
ғимараттық проэкт ретінде қарастырылды.
Ғимаратттың барлық жүйелері бір – бірімен қарым қатынаста болып аз
шығынды қамтамасыз ететін, ал оны өндеу өзгертубарынша оптимальды
болатындай етіп проэктіленген болатын.....

Кіріспе
Қазіргі таңда бірде бір жаңа құрылыс электр қуатынсыз жұмыс істей алмайды, оған қоса,
өз пәтерлеріндегі электр есептеуіштерін жаңа
есептеуіштерге ауыстырғысы келетін адамдар саны күн санап артып келеді.
Электр есептеуіштері туралы алғаш болып он тоғызыншы ғасырдың
соңында итальяндықтар сөз қозғады. 1885 жылы италияндық Галилео
Феррарис (1847-1897) ауыспалы тоқтың фаза бойынша бір-біріне сәйкес
келмейтін өрістерінің ықпалымен металл дискісі немесе цилиндр түріндегі
ротордың тұтастай айналатындығын байқаған болатын. Бұл жаңалық
индукциялық қозғалтқыш жасау идеясын туыдатты және сонымен бір уақытта
индукциялық есептеуіш жасап шығаруға мүмкіндік берді.....

Кіріспе
Информатика - жас ғылым, ол адамзат қызметінің әртүрлі өрісінде қолданылатын информацияны іздеу, жинау, өндеу және пайдалануға байланысты сұрақтарды зерттейді. Қазіргі информатика ғылымын адамзат ЭЕМ-нің көмегімен арқылы ғана қабылдайды және қолдана алады, ЭЕМ информацияны автоматты түрде өңдеуді жүзеге асырады.
Біздің елімізде алғашқы ЭЕМ-дер ХХ-ғасырдың ортасында пайда болды. Осымен қатар адам қызметінің жаңа сапасы - программалау дами бастады. ЭЕМ-де программалау инфоматиканың негізгі ядросы болып табылады, ал қазіргі заманғы есептегіш техника – оның материалдық базасы.
Орта білім беру жүйесінде « Информатика » пәнінің ролі ақпараттық білімнің ақпараттық орта мен адамның өзара қарым-қатынасын үйлесімді етуде және жаңа ақпараттық қоғамда кәсіпкерлік қызметтің басты құрамды бөлігі болып табылады.
Орта мектепте информатиканы оқытудың негізгі мақсаттарында, алдымен оқушыларға ақпаратты өңдеу, беру процестері туралы білімді меңгерту жатады. Бұған қосымша, оқушылардың оқу процесінде компьютерлік технологияны өзіндік меңгеруді іске асыру құралы ретінде қолданылуы сондай-ақ, кәсіптік қызметтерге пайдалану дағдыларын қалыптастыру мақсаты да көзделеді. Осы тұрғыдан алғанда, ақпараттық өңдеу, беру және қолдану да үлкен маңызы бар «мәліметтер қоры», «мәліметтер қорын басқару жүйелері» деп аталатын информатиканы қарастыру да қажетті болып табылады.
Информатиканы оқыту әдістемелерінің толық еместігін басты назарына (яғни мәліметтер қоры, мәліметтер қорының басқару жүйелерінің информатика оқыту бағдарламасындағы сағат санының аздығы), «Мәліметтер қоры және мәліметтер қорын басқару жүйелерін» оқыту барысы әдістемесіндегі негізгі тақырыптардың бірі болып табылады.
Microsoft Access - 1993 жылы ең танымал МҚБЖ-нің (Мәліметтер Қорын Басқару Жүйесі) бірі болды.
Access – сөзі, ағылшын тілінен аударғанда « КІРУ » (доступ) – деген сөзді білдіреді. Талқыланған, индекатифті және интегралданған қосымшаны құру Access жүйесінің иілгіштігіне қарамастан, қосымша программалау көмегімен белгіленеді. Бұл информатикадан лобораториялық жұмыстар жүргізу мақсаты, өткен материялдарды қайталау емес, жаңа тақырыптарды ұғыну процесіне байланысты.
Қазіргі заманда информацияны өңдеуде негізгі тамырының бірі Microsoft Access программасы кең түрде қолданылады. Мәліметтер қоры- бұл адам қызметіндегі әртүрлі салаға қатысты ақпараттарды сақтайтын жүйеленген орын. Компьютер пайда болғанға дейін бұл ақпараттардың барлығы папкада немесе картотекаларда сақталған. Әрбір қағаз бетінде немесе карточка, мәліметтерді толтыру үшін қалдырылған бос орындары бар форма бланкы басылған. Мысалы: студенттердің жеке карточкасында фамилиясын, атын, әкесінің атын, туған күнін т.б. мәліметтерді көрсететін графаларды толтыру керек болды. Жеке студентке қатысты ақпараттар бірнеше карточкаларда сақталды. Бұл жағдай қызметкерлер үшін қолайсыз болды. Керекті ақпаратты іздеу тіптен қиын болды. Анықтама алу үшін жүздеген жеке корточкаларды ақтаруға тура келді.
Microsoft Access МҚ пайда болып көптеген проблемаларды жоюға мүмкіндік берді. Microsoft Access қазіргі заман талаптарына сай мәліметтерді өңдеу, жинақтау, тарату және сақтау жұмыстарын атқарады. Microsoft Access программасын осы дипломдық жұмыста толығымен қарастырылып, практикалық жүзінде мәліметтер қоры құрылып эксперимент түрінде мәліметтер енгізіліп өңдеу жұмыстары жүргізілді.

І ТАРАУ. МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТТАР
Мәліметтер қоры - бұл информацияны сақтау үшін арналған ұйымдасқан құрылғы. Мәліметтер қоры түсінігімен МҚБЖ түсінігі тығыз байланысты. Бұл программалау тәсілінің комплексі, ол жаңа база құрылғысын құру үшін , оның құрамындағы толықтыруларды редактірлеу және информацияларды визуализациялауға арналған.
Қора информацияларын визуаализациялау – деп, мәліметтердің көрінісі берілген критерийлермен сәйкестігін түсінеміз. Олардың реттелуі, сипатталуы және келесі құрылғыларды шығару немесе байланыс арқылы жіберу.
Дүние жүзінде көптеген МҚБЖ бар. Олардың әрқайсысы әр түрлі обьектілермен жұмыс істеп және қолданушыларға әр түрлі функциялар мен амалдарды ұсынатындығына қарамастан, МҚБЖ көп бөлігі негізгі түсініктегі бір ғана орнату комплексіне сүйенеді. Ол бізге МҚБЖ барлық класының түсінігін, әдістері мен тәсілдерін бір системада қарауға мүмкіндік береді.
Microsoft Access обьектілерімен жұмыс істеу үшін арналған, бұған мәліметтер қоры таблицасы жатады, сұраныс және мәліметтер қоры жұмысына қосымша обьектілер: форма, есеп беру, беттер, макростар мен модульдер.....