Хребет Заилийский Алатау представляет собой одну из крайних северных дуг горной системы Тянь-Шаня. На географических картах Хребет Заилийский Алатау обозначается в пределах от р. Чилик на восток до р. Чу на западе.
В этих границах он имеет общее протяжение около 280 км. Северными склонами хребет обращен к равнине, предгорная полоса которой является плодородным оазисом. Растянувшись колоссальным барьером, рассеченным по гребню на острие и приплюснутые вершины, горная цепь теряется своими концами в синей мгле далеких горизонтов. Значительная ее часть, занимающая центральное положение, покрыта “вечными” снегами. Здесь на протяжении около 150 км находится область современного оледенения. В ней тремя притупленными конусами, насаженными на широкую и обрывистую глыбу, выделяется наивысшая вершина хребет - Талгарский пик (4973 м). Вокруг Талгарского пика группируются несколько вершин, достигающих высоты 4500 м. Этот центральный участок Заилийского Алатау носит название Талгарского горного узла (“Оледенение Тянь-Шаня”, 1995 г.).
Имея основное простирание с северо-востока на юго-запад, равное 20 км, Талгарский узел упирается своим южным концом в такой же узкий, как он и сам, но более короткий гребень, соединяющий Заилийский Алатау с параллельным ему на юге хребтом Кунчей Алатау (по-казахски - “Песковые горы, обращенные к солнцу”).
Высшая точка Хребта Заилийский Алатау - Талгарский пик - делит весь хребет по длине на две неравные части. Восточная, ограниченная р. Чилик, тянется на расстоянии около 130 км, а западная, прижимающаяся к долине р. Чу, простирается почти на 150 км. Чем ближе к своим оконечностям, тем меньше становится абсолютная высота хребта. Близ долины р. Чилик она понижается до 2300 м, а на западном - до 2000 м и ниже. Подножие гор у края равнины лежит на высоте 700-900 м над уровнем моря, а гребень центральной части хребта возвышается над ней в среднем на 3500 м. По мере удаления от наивысшего поднятия в стороны относительная высота гор уменьшается до 1500-2000 м. Большой разнице в высотах главного хребта сопутствует асимметрия поперечного профиля хребта: северные склоны значительно шире и положе южных.
Средний уклон поверхности в центральной части хребта на северной стороне составляет 6-80 , а южный 180 и более (Токмагамбетов, 1976).
Орография и морфологические особенности гор Заилийского Алатау мало благоприятствуют современному оледенению. От главного водораздела хребта преимущественно в меридиональном направлении отходят ветвящиеся гребни второго порядка, разделяющие: основные речные бассейны. Хребет Заилийский Алатау, как и многие хребты Тянь-Шаня, отличается плосковершинностью водораздельных пространств. Окраины водораздельных плато расчленены древними ледниковыми перогами и цирками, а также верховьями горных долин, где создаются наиболее благоприятные условия для накопления снеговых масс. Такое расчленение резко выражено в срединной части основного хребта, где он имеет наибольшие высоты. Здесь самое значительное оледенение сосредоточено вокруг главной вершины - пика Талгар - и других, соседних с нею. ....

Наше государство является одним из самых малолесных в мире, его лесистость составляет всего 4,7% (по данным на 2003 год). За последние годы потенциал лесных ресурсов значительно снизился, их качественные и количественные показатели сильно изменились, причем не в сторону улучшения.
Став суверенным, Казахстан испытывает острую нужду в деловой древесине, бумаге и лесохимической продукции и зависит в этом плане от спроса и предложений на мировом рынке. Ежегодная потребность страны в древесине в недавнем прошлом составляло 12 млн.м 3, а общий запас лесов на корню равен 300 млн.м3. Сейчас потребности в древесине значительно сократились. Тем не менее, в условиях дефицита леса поиск наиболее эффективных путей обеспечения древесиной становится актуальной государственной проблемой и ее успешному решению может способствовать выращивание собственной древесины путем организации поливного лесоводства в засушливых степях и полупустыне. Ведь в мире давно доказано, что плантационное лесовыращивание на фоне интенсивных агротехнических мероприятий, включая системное орошение, значительно повышает продуктивность лесов. Так, ХI Всемирный лесной конгресс отметил перспективность перехода к плантационному лесоводству, предусматривающее значительное сокращение оборота рубки, повышение выхода деловой древесины с единицы продуцирующей площади, которое обеспечит рост удельных экономических показателей лесного хозяйства и существенное снижение эксплуатационной нагрузки на естественные леса.
В Казахстане по орошаемому лесоводству работ очень мало. Опыт поливных лесонасаждений в пустынных районах Центрального Казахстана (Созыкин Н.Ф.) [1], пока заключается в подборе древесных и кустарниковых растений, применительно к условиям северных пустынь и изучении способов освоения солонцеватых почв. Земледельческие районы предгорий юга Казахстана, расположенные в непосредственной близости от пустынь на равнинных территориях, подвержены в значительной степени действию засух, суховеев и ветровой эрозии.
Следует добавить, что эти территории, имеющие, как правило, уклон 5о и более, при неправильном орошении склонны к водной эрозии.
Вопросам водного режима и орошения в лесных питомниках посвящены немногие работы. В Казахстане же практически не было специальных исследований поливного режима, хотя число орошаемых базисных питомников возрастает с каждым годом.
В этой связи заслуживает большого внимания проблема правильного орошения – одна из основных в повышении продуктивности лесных питомников, расположенных в зоне неустойчивого и недостаточного увлажнения.
Для малолесного Казахстана это довольно важный показатель, указывающий на возможность получения дополнительного количества древесного сырья и требующий проработки проблем поливного лесоводства на научном уровне. Используя термин «поливное лесоводство», мы подчеркиваем принципиальное отличие его от «лесоразведения» в поливных условиях. Задачей лесоразведения является создание устойчивых, чаще всего защитных и декоративных насаждений заданных конструкций. Все технологические меры направлены на их выращивание, поддержание конструкций и долголетнее сохранение. Задачи же поливного лесоводства – выращивание товарной древесины за более короткие сроки с максимальным выходом деловых сортиментов и многократное использование площади без снижения ее продуктивности. .....

Казахстан расположен в центре материка Евразия, в относительно равномерной удаленности от океанов. Находится в средней и южной широте умеренного климатического пояса. По Республике проходит 4 и 5 часовых пояса.
Природные зоны Казахстана при движении, с севера на юг — лесо-степь, степь, полупустыня, пустыня
Физико-географические единицы - юго-восток - Европейской равни-ны (Прикаспийская низменность, Общий Сырт, Эмбинское плато), Мугоджары, юг Западно-Сибирской равнины, Алтай, Саур, Тарбагатай, Жунгарский Алатау, Тянь-Шань, Туранская равнина, Казах¬ский мелкосопочник (Сарыарка)
Координаты крайних точек - северная — 55° 26' с.ш. (соответствует югу Британских островов);
южная —40° 56' с.ш. (соответствует островам Средиземноморья);
западная — 46° 24' в.д.
восточная — 87е 20' в.д.
Максимальная протяженность территории с запада на восток от нижнего течения р. Волги до Алтайских гор — на 3000 км;
с севера на юг от юга Западно-Сибирской равнины до пустыни Кызыл¬кумы — на 1700 км
Площадь 2724,9 тыс. км2, занимает 2% поверхности земной суши; 12,1% — СНГ, 6,1% — территории Азии. Казахстан занимает 9 место в мире, 3 место в Азии, 2 место в СНГ.

Соседние страны Казахстана с запада, северо-запада и севера — Российская Федерация 6467 км (самая протяженная граница в мире), с востока — Китайская Народная Республика (1460 км), с юго-востока — Кыргызстан (980 км), с юг — Узбекистан (2300 км), с юго-запада — Туркменистан (380 км).

Рельеф и воды пограничной полосы. По часовой стрелке начиная с "9 часов" — Каспийское море, Прикаспийская низмен¬ность, р. Большой и Малый Узень (Кара и Сары Узень) Общий Сырт, р. Урал, Южный Урал, рр. Уй, Тобол, Западно-Сибирская равнина, р. Иртыш, г. Алтай (хр. Коксу-ский, Листвяга, Катунский), хр. Саур и Тар-багатай, р. Эмель, Жунгарские ворота, Жун-гарский Алатау, р. Или, хр. Кетмень, Терс-кей Алатау, Заилийский Алатау, р. Шу, Кыргызский хр., Таласский Алатау, Угам-ский хр., р. Сырдарья, Шардаринское вдхр., пустыня Кызылкумы, Туранская низмен¬ность, Аральское море, плато Устюрт
Границы – общая протяженность около 15 тыс. км; сухопутная — 12 тыс. км; водная (по Аральскому и Каспийскому морям) — 3 тыс. км. ....

В настоящее время происходит истощение запасов различных видов полезных ископаемых с одновременным возрастанием стоимости их добычи и увеличивается стоимость земли. Самым обильным источником недобавляющей энергии, которая не приводит к дополнительному нагреву среды обитания, является поток солнечного излучения. Без вреда для биосферы, по-видимому, можно изъять около 3% всего потока, падающего на Землю. Это составит энергию мощностью 1000 млн. кВт, если учитывать коэффициент преобразования солнечной энергии равным 30%.
Фактически только часть солнечной энергии поступает на поверхность земли. Из-за замутненности атмосферы, в том числе антропогенными источниками выбросов, значительная часть солнечной энергии рассеивается в атмосфере. Еще часть энергии, правда, небольшую, поглощает сама атмосфера. Значительная доля солнечной радиации поглощается водяным паром. Наконец, облачность, атмосферные осадки могут полностью исключить поступление от Солнца прямой солнечной радиации. В результате этого могут возникать ситуации, когда гелиоэнергетические установки не в состоянии принимать и преобразовывать солнечную энергию длительное время, иногда до нескольких недель. В других случаях производительность таких устройств окажется заметно ниже расчетной. Следовательно, предварительное изучение доступного потенциала солнечной энергии на территории Казахстана, его зависимость от времени года и суток, является просто необходимой кадастровой информацией. Это, кроме того, будет основой для расчета оптимальной емкости накопителей энергии, а также для расчетов средней мощности различных устройств за определенный период времени их работы.
Мировой опыт показывает, что при условии правильной оценки доступного потенциала солнечной энергии возможно осуществление энергосберегающей политики и эффективное решение задач энергообеспечения во многих отраслях производства /1/. ....

Горные реки северного склона Жетысуского Алатау всё более активно вовлекаются в сферу хозяйственной деятельности человека. В этих условиях в настоящее время уделяется повышенный интерес к изучению гидрологического режима горных рек и в частности к максимальному стоку половодья. Вычисление максимальных расходов воды является одной из наиболее ответственных задач при проектировании гидротехнических сооружений, с их расчетной величиной связана эффективность этих сооружений. Так, завышение величины расчетного максимума вызовет неоправданно большие финансовые расходы, а преуменьшение – приводит к разрушению сооружений, к затоплению населенных пунктов, а зачастую и к человеческим жертвам. Выявление факторов, влияющих на формирование максимальных расходов половодья, и разработка методов расчёта элементов половодья представляет актуальную проблему народнохозяйственного значения. Основные трудности в её разрешении связаны с недостатком фактической информации и её качеством.
Цель работы состоит в выявлении основных факторов и закономерностей формирования максимального стока половодья в горах, расчёт его основных характеристик при наличии материалов наблюдений, а также проверка применимости методики расчёта максимальных расходов воды /1,2/ при отсутствии фактических данных для рек рассматриваемого района и её уточнение с использованием материалов за последние годы. Для достижения поставленной цели были решены следующие задачи:
- проанализированы условия и факторы формирования максимального стока рек Северного склона Жетысуского Алатау;
- собраны сведения об изученности максимального стока рек в исследуемом регионе;
- произведен сбор материалов по среднемесячным, среднегодовым и максимальным расходам;
- восстановлены пропуски в рядах наблюдений различными методами;
- проверены ряды на однородность;
- рассчитаны основные характеристики максимального стока при наличии материалов наблюдений и сопоставлены с данными, приведенными в «Ресурсах поверхностных вод»;
- построены кривые обеспеченности, по которым определены максимальные расходы воды различной обеспеченности;
- проведен анализ существующих методов расчёта максимальных расходов воды при отсутствии и недостаточности материалов наблюдений;
- рассчитаны максимальные расходы воды рек в рассматриваемых створах по методике /1,2/ при отсутствии материалов наблюдений, сопоставлены с характеристиками максимального стока, полученными по фактическим данным, и с данными, опубликованными в /1/ .
Методологической основой исследований является использование методики расчёта максимальных расходов воды весенне-летнего половодья для горных рек с питанием смешанного типа, учитывающей зависимость слоя стока половодья от средневзвешенной высоты, а также редукцию максимального модуля стока с возрастанием площади водосбора.
Научная новизна работы состоит в определении характеристик максимального стока горных рек Жетысуского Алатау и проверке применимости расчётной методики /1,2/ c использованием данных наблюдений за последние годы.....

Шолпанның бетін Жерден оптикалық құралмен бақылау қиын, өйткені ол бұлтқа оранған. Сондықтан ғаламшардың физикалық сипаттары радиометод және ғарыштық зерттеулермен алынған.

Шолпанның массасы Жердің 0,815 массасына тең, ал оның радиусы R = 6050км немесе Жердің 0,950 радиусындай, ғаламшар затының орташа тығыздығы 5,24 г/см3 шамасында.
Ғаламшардың айналу осі перпендикулярдан оның орбита жазықтығына бар болғаны 3°-қа қиғаш. Ғаламшар осінде шығыстан батысқа қарай (яғни Жер айналысына қарсы) P = 243,0 тәулік периодта айналады, сондықтан жердегіше көзге елестетсек, ғаламшардағы шығыс көкжиек Күн шығар жақ болғанымен, онда Күн батыстан шығып, шығысқа басқандай көрінеді. Шолпанның айналуы кері болғандықтан оның айналу периодына теріс таңба қосылады, ал осыны есте ұстау үшін ғаламшар осінің қисаюы 177°-қа тең деп алынады.
Шолпанның Күн төңірегіндегі айналу периодын Т =225к және оның жұлдыздық тәулігін P = -243к біле отырып, синодтық теңдеу бойынша ғаламшардың күндік тәулігін S = 117 тәулікті табу оңай.
Осінің өте аз қисаюынан ғаламшардың екі жарты шары бірдей жарықтанады және оынң барлық бетінде дерлік күн мен түн 58 тәулікке созылады, тек поляр аймақтарында (полюстердің 3° төңірегінде) орталықтарында күн мен түн 112 тәулікке дейін ұзақ.
Шолпандағы еркін түсу үдеуі 0,90 жердікіндей, ал аса қатты жылдамдық секундына 10,4 км. Сондықтан Шолпанның 1761 жылғы маусым күні 6-да Күн шартабағынан өтуін бақылау кезінде М. В. Ломоносов ашқан тығыз атмосферасы сақталған. Атмосферасы Айда да, Меркурийде де болмайтын өте қызық құбылыс тудырады. Шолпанның төменгі тұстасуы кезінде ол жіңішке орақ болып көрінеді, орағы әдеттен тыс ұзын келеді, кейде тіпті екі ұшы жалғасып та кетеді. (1-сурет)
Ымырттық доға деп аталатын бұл құбылыс Күн сәулесінің ғаламшар атмосферасындағы сынуынан деп түсіндіріліп келеді.
1967 мен 1983 жылдар аралығында автоматты «Шолпан-4», «Шолпан-16» станцияларымен ғаламшарды зерттеудің негізгі программалары орындалды. 1985 жылғы маусымның ортасында Шолпаннның жанынан ұшып өткен «Вега-1» және «Вега-2» ғарыш станциялары оның атмосферасына аэростаттық шарлар мен ғаламшардың бетіне қонатын қону блоктарын тастады.....

Шөлді аймақ топырақтары Еуразияның ішкі континенталды бөлегінде, Орталық Азия мен Қазақстан Респибликасы тегістігінде орналасқан және ТМД территориясының 6 проценттен астам жерін қамтиды. Бұл аймақ топырағын зерттеуге үлес қосқан ғалымдар – С.Неуструев, Н.Димо, Л.Прасолов, И.Герасимов т.б.
Шөлді аймақтың басты сұр-қоңыр топырақ типі автоморфты атмосферадан үстіртін ылғалдану, топыраққұралу туралы пікірді Е.Лобова 1960 жылы айтып, оны бореалдыға таяу белдеуге жатқызған. Гидроморфты сутекті төмен ызадан ылғалданатын топырақтардан бұл аймақта сортаңдар мен тақырлар тараған. Желді аймақ климаты жазы ыстық, қысы суық болып келеді. Орта жылдық температура аймақтың солтүстігінде 16°С-тан, оңтүстік бөлегінде 20°С-қа жетеді. Орта жылдық атмосфералық түсім 75-150мм, оның басым бөлегі қыс-көктемгі маусымдарға келеді. Топырақ кескіні тек жоғарғы жарты метр тереңдікке дейін дымқылданады. 10°-тан жоғары тиімді температура жиынтығы 4000°-тан астам. Өсімдік жамылғысын негізінен сораңды-бұталы, жусан, бетеге, еркекшөп, құмаршық, бұйырғын, баялыш, қараған, теріскен және эфемерлі түрлер құрайды. Соңғылар құмда көбінесе сексеуілмен қосыла дамыған. Тақыр бетін балдырлар басқан. Шөл өсімдіктерінің биомассасы көп емес. Родин мен Базилевич есептеуінше 4,3т/га тең; құрылық үстінде ыдырамаған органикалық қалдық болмайды. Көктемгі шөлде эфемерлер құлпырып кетеді де, жазда көк өсімдік қурап қалады. Топыраққұраушы жыныстардан лөсті және көне алювилік желмен ұшырылған шөгінділер басым. Соңғылар Тұран ойпатында шоғырланған және мұнда құмдар кең тараған. Ойпаң тегістіктер арасында неоген заманынан қалған платолы көтеріңкі жерлер кездеседі. Көтеріңкі жерлерді үштік дәуір жыныстары құрады, үстінде жұқа қабатты лөсті салындылары бар. Бетпақ дала, Шу-Іле тау-қыраты бетін және Қызылқұмның орта шенін палеозой заманының жанартаулық метаморфтық жыныс үгінділері басқан. ....

18 ауданға (аймаққа) және 3 муниципалитетке (Улан-Батор, Дархан және Эрдэнэт) бөлінген. Монғолия тәуелсіздігін 1924 жылы қарашада жариялады. (Қытайдың құрамындағы бұрынғы Сыртқы Монғолия). Ұлттық мерекесі – 11 шілде – халық Төңкерісі Күні.
Халқы – 2493 615 адам (1995), орташа тығыздығы бір шаршы км.-ге - 2 адам. Тұрғындардың басым бөлігі (90%) – монғолдар, қазақтар - 4%, қытайлар - 2%, орыстар - 1%. Мемлекеттік тілі – монғол тілі, сонымен қатар орыс және қытай тілі таралған. Басым көпшілігініњ діни наным-сенімі – буддизм, халықтың 4%-ға жуығы исламды уағыздайды.

Шаруашылығы. Экономикалық қызметі дәстүрлі ауыл шаруашылығына негізделген (Монғолия дүние жүзі бойынша жан басына шаққандағы үй шаруашылығында мал санының көптігімен ерекшеленеді). Кен өндіру өнеркәсібі (көмір өндіру, темір рудасы, мыс, молибден, вольфрам, қалайы, алтын) негізгі салалардың бірі. Балық және орман шаруашылығы экономиканың маңызды секторы. Қазіргі кезде ел экономикасы орталықтан жоспарлаудан нарықтық экономикаға өту кезеңін бастан кешіруде. Ақша бірлігі – тугрик. Негізгі серіктес елдері – Ресей, Қытай, Жапония, Қазақстан.

Корей Халық Демократиялық Республикасы

Конституциясына сәйкес егеменді социалистік мемлекет, іс жүзінде елде коммунистік тәртіп сақталған, құрамына – 9 провинция жғне 2 орталыққа бағынысты қала кіреді. Астанасы – Пхеньян. КХДР 1948 жылы 9 қыркүйекте тәуелсіздігін жариялады. (бұрын – Жапон империясы құрамындағы Чосун провинциясы). Мемлекет басшысы – президент, оның билігі шексіз. Жоғарғы заң шығарушы органы – Жоғары ұлттық жиналыс.
Халқы 23 486 550 (1995) адам, орташа тығыздығы бір шаршы км.-ге 195 адам. Этникалық құрамы біртектес яғни елдің барлық тұрғындары – кәрістер, небары 1%-ға жуығы - қытайлар. Мемлекеттік тілі – кәріс тілі. Дәстүрлі діндері – буддизм жғне конфуциандық, алайда, қазіргі кезде діни уағыздар жасалмайды.
Шаруашылығы. Елдің өнеркәсіптік дамуының негізін гидроэнергетикалық қорлар мен көп көлемді пайдалы қазындылар құрайды. Негізінен өндіру саласы (көмір, темір, магнилік рудалар, графит, мыс, қорғасын, мырыш) және ауыр индустрия дамыған. Экономиканы мемлекеттік бақылау коммунистік елдерден де қатал жүргізіледі. Ауыл шаруашылығына жарамды жерлер ұжымдастырылған. Жұмысқа қабілетті халықтың 36%-ы ауыл шаруашылығында жұмыс істейді, негізгі өсірілетін дәнді-дақылдар – күріш, жүгері, соя, картоп, дәнді-бұршақ. Солтүстік Корея экономикалық даму қарқыны мен күнкүріс деңгейі жағынан Оңтүстік Кореяға қарағанда көп артта қалуда. Ақша бірлігі – КХДР вонасы. Негізгі серіктес елдері: Ресей, Қытай, Жапония, Германия, Гонконг, Сингапур. Елдегі порттар: Вонсан, Нампхо, Чхонджин, Хыннам. 9 провинциядан тұрады, Сеул және Пусан қалалары ерекше әкімшілік статусқа ие. Корея республикасы тәуелсіздігін 1948 жылы 15 тамызда жариялады. Атқарушы билігі бір палаталы – ұлттық жиналыстан тұрады.
Халқы 45 552 882 (1995), орташа тығыздығы бір шаршы км.-ге 463 адам. Этникалық құрамы бір халықты: елдің барлық тұрғындары – кәрістер, аз ғана бөлігі – қытайлар. Ресми тілі – кәріс тілі. Халықтың 27%-ы – буддистер, 24%-христиандар, қалған дінер – конфууиандық, чондокьо. Қызмет көрсету өрісінде жұмысқа қабілетті халықтың -52%, өнеркәсіпте - 27%, ауыл шаруашылығында - 21% жұмыс істейді. ....

Бұқтырма—көне обалар тобы. Шығыс Қазақстан облысы Глубоков ауданы Бұқтырма ауылынан солтүстікке қарай 2км жерде. 1953 жылы Шығыс Қазақстан археологиялық экспедициясы зерттелген. Олар тас дуалмен дөңгелене қоршалған. Мүдделері сопақша қабірлерге жерленген. Обалардың ішінен б.з.б. 3-4 ғасырларға жататын қола шанышқы, қорамсақ ілетін темір ілмешек, мата қалтаға салынған қола айна, қола түйреуіш, моншақтар, ағаш қайықтың қалдықтары табылған.
Бұқтырма--өзен,Ертістің оң саласы. Шығыс Қазақстан облысының Қатонқарағай, Зырян аудандары жерімен ағып өтеді. Ұзындығы 405км, су жиналатын алабы 15,5мың км . Сағасындағы жылдық орташа су ағыны 243 м/с. Оңтүстік Алтай жоталарындағы мұздықтардан бастау алып, Ертістегі Бұқтырма бөгеніне құяды. Басты салалары: Ақбұлақ, Сарымсақты,т.б. Өзен аңғарының беткейлері тік жарлы, терең шатқалды, аңғарының ені 5-6км, тар жері 0,3-0,4км. Қар, жаңбыр және жер асты суымен толығады. Көктемде; жазда тасиді. Мұзқұрсау қарашаның 2-жартысында қалыптасып, әдетте 80-200 күнге созылады. Мұздың қалыңдығы 50-80см болады. Суы өте жұмсақ әрі тұщы. Өзен арнасымен ағаш тасымалданады, салалары егін суаруға пайдаланылады. Ағысының күштілігіне байланысты Бұқтырма аталған.
Бұқтырма бөгені, Ертіс өзенінде, Шығыс Қазақстан облыс аумағында, Қалба, Нарым, Күршім жоталары аралығында орналасқан. 1960-1967 жылдары салынған. Қазақстандағы ең ірі бөген. Су айдыны 5940км , ұзындығы 600км, ені 40км, ең терең жері 80м. Суының көлемі 49,6км .Бөгеннің құрамына Қара Ертіс өзенінің атырауы, Зайсан көлі, Ақ Ертіс өзенінің бір бөлігі, Бұқтырма, Нарын өзендерінің төмен ағысы кіреді. Бұқтырма бөгенін толтыру 1960 жылдың сәуір айынан басталып, 1962 жылы Ертіс өзенінің суы Зайсан көлімен қосылған соң бір тұтас су айдынына айналды.Бұқтырма бөгенін су түбінің морфометриялық ерекшеліктеріне бойланысты шартты түрде үшке бөлуге болады:жоғар, орта және төменгі бөліктер. Су деңгейі мамыр айының бас кезінде көтеріле бастайды да, тамызда ең жоғарғы биітігіне жетеді....

Т я н ь - Ш а н ь таулы өлкесі Азия материгіндегі ең ірі таулардың бірі. Тянь-Шань деген сөзді қытай тілінен аударғанда а с п а н т а у деген мағынаны білдіреді. Тянь-Шань тауы жоталарының орналасуы бағытына қарай: солтүстік Тянь-Шань, Орталық Тянь-Шань, Батыс Тянь-Шань, Шығыс Тянь-Шань деп бөлінсді. Тянь-Шань - Азиядағы ең ірі тау жүйесінің бірі. Тау~ дың шығыс бөлігі Қытай жерінде орналасқан. Тянь-Шань сөзі қытай тілінде «Тәңір шыңы, Аспан тау» деген мағынаны білдіреді. Қазақстанға Тянъ-Шаньның солтүстік және батыс бөлігі, Орталық Тянь-Шаньның кейбір жоталары кіреді. Солтүстік Тянь-Шаньнан Іле Алатауы, Қырғыз Алатауының батыс бөлігі, Шу-Іле таулары, Батыс Тянь-Шаньнаы Піскем, Өгем жоталарының оңтүстік-батысы, Қаратау, Орталық Тянь-Шаньнан Талас Алатауының оңтүстік-батыс бөлігі Қазақстанның оңтүстік-батысы мен оңтүстігіндегі таулар сілемін кұрайтын жоталар болып табылады.Таулар жүйесі, жер бедері мен геологиялық тарихы Тянь-Шаньның ең биік нүктесі -Хантәңірі (6995 м). Орталық Тянь-Шаньның үлкен жотасы Теріскей Алатау оңтүстігінде орналасқан. Сол жерден Қазақстан мен Қырғызстанның шекарасы өтеді. Теріскей Алатаудың жыныстар мен гнейстердің қалың қабатынан құралған. Оның үстінде төменгі палеозойдыңтақтатасы, құмтасы, шөгінді эффузивті жыныстары қабаттасқан. Тау беткейлері кұрғак;, терең шатқалдармен тілімделген, жері жазық, солтүстігі Бетпақдаламен шектеседі. Қазіргі уақытта жоталарының биік бастары мәңгі қар жамылып, әлсін-әлсін жер сілкіну болуы Тянь-Шань тау жоталарында альпілік тау жасалу жүріп жатқанын байқатады. Тянь-Шань тау жоталары пайдалы қазбаларға, оның ішінде полиметалл рудаларына өте бай. Тянь-Шань тау жоталарының пайдалы қазбалары әлі толық зерттелмеген Таулардың жалпы жер бедері біркелкі емес. Ол биік жоталармен бірге тауаралық алқаптардан, қыратты жазықтардан тұрады. Таулардың биік белдеулері оның да муының негізгі заңдылықтарын белгілейді. ....