Аспан денелері жайлы жұмбақ

Бір үйде қос сұлу қыз ағайынды,

Екеуі қызықтырған талайыңды.

Жүдемес төрт маусымда мұңаймаса,

Тұрады нұрға малып маңдайыңды.

/Ай, күн/.

 

 

Су ішінде екі жайын,

Бірі кетсе, бірі дайын.

/Ай, күн/.

 

 

Айтайын мен жұмбақ сексен сегіз,

Шешуі қиын емес ескерсеңіз.

Болады бірі өткір, бірі өтпес,

Ақылы мұны тапқан ұшан-теңіз.

/Ай,күн/.

 

 

Тең,тең, тең киіз,

Екі ортасы кең киіз.

Арасында киіздің

Сайрандаған қос мүйіз. 

/ Ай, күн/.

 

 

Біреудің бір ұлы бар және қызы,

Біледі ол екеуін дүние жүзі.

Ұйықтайды ұлы түнде, қызы күндіз,

Жүргенде білінбейді басқан ізі.

/Күн мен ай/.

 

 

Алтын кетті,

Күміс келді.

/Күн мен ай/.

 

 

Дарияда жайын жүзер дөп-дөңгелек,

Қанаты асты қара бір көбелек.

Жанады бір шаһардан сансыз шырақ,

Адамға қиын екен санап білмек.

/Ай,күн,күндіз,түн,жұлдыздар/.

 

 

Бір анасы, бір атасы,

Бірнеше мың баласы.

/Ай,күн, жұлдыздар/.

 

 

Көрінді ту алыстан көкше теңіз,

Тырнадан он бірі арық, бірі семіз,

Бөлініп бір топ үйрек кетті-ау ұшып,

Ол үйрек әлде жеті, әлде сегіз.

/Аспан,он екі ай, бір ай ораза,үркердің бірде жеті,бірде сегіз болып көрінуі/.

 

 

Ай далада ақ шатыр,

Ақ шатырдың ішінде

Қызыл көзді шал жатыр.

/Аспан, күн/.

 

 

Жалғанда бір нәрсе бар аяқ қапты,

Ұшады кешке дейін дамыл таппай.

/Күн/.

 

 

Табан, табан, табан ақ,

Табаны жалпақ қоян ақ.

Күлген көзі күмістен,

Келе жатыр қоян ақ.

/Күн/. 

 

 

Ар жағында орманның,

Ар жағында таулардың,

Алтын кеспек домалар.

/Күн/. 

 

Дүниеде бір алыпты көрдім күшті,

Бар салмақ дүниедегі соған түсті,

Құнарлы қуатынан тояттанып,

Әр түрлі жер бетінде жеміс пісті.

/Күн/. 

 

Қызыл күлше тау асады,

Ыстық нұрын шашады.

/Күн/.

 

Аспанда бір айна бар,

Әлемді көріп айналар.

/Күн/. 

 

 

Ұзын-ұзын сырғанақ ,

Ұшығына кім жетер?

Асыл бесік күйкентай,

Жұмыртқасын кім табар?

/Күннің батуы, шығуы/. 

 

Ақ сандығым ашылды,

Ішінен дүрлер шашылды.

/Күннің көзі/. 

 

 

Ақ сандығым ашылды,

Қызарып жалын шашылды.

/Күн/.

 

 

Жалғанда бір нәрсе бар аяқ қапты,

Ұшады кешке дейін дамыл таппай.

/Күннің көзі/.

 

 

Керегенің басында кепкен жаулық,

Кет десем де кетпейді, неткен жаулық?

/Күннің кереге басына түскен сәулесі/.

 

 

Бір анасы,

Бір атасы,

Бірнеше мың баласы.

/Ай,күн,жұлдыздар/.

 

 

Көк жүзіне қарасаң, төбеңде тұрады,

Көл бетіне қарасаң, төменде тұрады.

/Күн, ай, жұлдыздар/.

 

 

Ғажайып сылақтаған бір арғымақ,

Бірі алтын, бірі күміс екі құлақ,

Болғанда жеті әйелмен аямай-ақ.

/Күн, ай,отыз күн, апта/.

 

 

Қарындасы қонаға

Ағасын іздеп келгенде,

Ағасы қашып кетеді,

Үйден шығып бір жерге.

/Ай мен күн/.

 

 

Ақырған айдаһардай арыстаным,

Айтысып тағы жұмбақ қалыспағын.

Екі өркеш, жеті башпай жұмбағым бар,

Осыны ойламай тап, данышпаным.

/Ай,күн, апта/.

 

 

Қонақтап күнде қонар су бетіне,

Сүйсінер барлық адам келбетіне.

Тұлғасы су ішінде көрінеді,

Таңырқап қарап тұрсам суретіне.

/Ай/.

 

 

Төсек астында жарты нан.

/Ай/.

 

 

Жабық астында жарты күлше.

/Ай/.

 

 

Үй астында ақ тоқым.

/Ай/.

 

 

Көлде жүрген ақ үйрек,

Түнде бар да, күндіз жоқ.

/Ай/.

 

 

Көп моншақ ішінде бір түйір қалам.

/Ай/.

 

 

Керегенің басында кепкен бауыр,

Кесіп алса таусылмас неткен бауыр?!

/Ай/.

 

 

Айдаһар күндіз жатып, түнде шығар,

Қаһарлы қалыбына әркім құмар,

Болыпты туғаннан-ақ күнмен талас,

Күнді көрсе айдаһардың жүзі солар.

/Ай/.

 

 

Күндіз әйнегі сынады,

Түнде орнында тұрады.

/Ай/.

 

 

Кішкентай нан барша ғаламға жетеді.

/Ай/.

 

 

Жабықта жарты нан.

/Ай/.

 

 

Қонақтап күнде келер су бетіне,

Пар келмес гауһар заты келбетіне.

Сәулесі су жүзінде дірілдейді,

Тамаша қарап тұрсаң суретіне.

/Ай/.

 

 

Күндіз күннен таярмын,

Түнде әлемге аянмын.

/Ай/.

 

Кейде орта, кейде толы бір тегене,

Көрінер кейде күндіз, кейде түнде,

Бетіне ақ шағыдан перде тартқан,

Балалар, ойлап қара, бұл немене?

/Ай/.

 

 

Он төрт - он бес жасында

Адамның басындай.

Бір және отыз жасында

Адамның қасындай.

/Ай/.

 

 

Тап-тап, табан ақ,

Табаны жалпақ қоян-ақ,

Тайшыағардан су ішіп,

Туып тұрған дуадақ.

/Ай/.

 

 

Көп бауырсақ ішінде бір қалаш.

/Ай/.

 

 

Тақырда тайдың ізі,

Айналасы қойдың ізі.

/Ай мен жұлдыз/.

 

Әуелі айтатыным асыл шөлмек,

Бір толып, бір азайып қайта келмек.

Сарайда жанып тұрған сансыз шырақ,

Адамға оңай емес санап білмек.

/Ай мен жұлдыз/.

 

 

Тақырда Аймағамбет өліп жатыр,

Қасында есек жемі толып жатыр.

/Ай мен жұлдыз/.

 

 

Үй үстінде ұсақ тас.

/Жұлдыз/.

 

 

Көп моншақ үй үстіне қойдым шашып,

Қарасам толып жатыр көзін ашып.

Үйіме сәулеленіп түссе жарық,

Кетеді әлгі моншақ бәрі қашып.

/Жұлдыз/.

 

 

Біреуде отряд көп сан жетпейді,

Күндіз олар ешкімге көрінбейді.

Мізбақпай ұзақ түнде күзетте боп,

Тұруға бір орында ерінбейді.

/Жұлдыз/.

 

 

Етегім толы сөк,

Ерте тұрсам жоқ.

/Жұлдыз/.

 

 

Тақиям толған сөк,

Ерте тұрсам дым да жоқ.

/Жұлдыз/.

 

 

Шым-шытыр,

Шиедей қотыр.

/Жұлдыз/.

 

 

Біз, біз, біз едік,

Отыз арба қыз едік,

Бір тақтайға жиналдық,

Таң атқанда жоқ болдық.

/Жұлдыз/.

 

 

Таң атқанша тары шаштым.

/Жұлдыз/.

 

Бірталай тары шаштым там басына,

Әуре болып толтыра алмай қамбасына,

Қиыстырып өлеңмен жұмбақ қылдым,

Ойлағандар мәнісін аңдасында.

/Жұлдыз/.

Қарап көріңіз 👇