Жұлдыздардың ғаламшарлық жүйесі. Жер тобындағы ғаламшарлар және алып ғаламшарлар. Күн жүйесіндегі кіші денелер. Физика, 11 сынып, сабақ жоспары.

Мектеп:

Мерзімі:

Мұғалімнің аты-жөні :

Сынып :

Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы :

Жұлдыздардың ғаламшарлық жүйесі. Жер тобындағы ғаламшарлар және алып ғаламшарлар. Күн жүйесіндегі кіші денелер.

Оқу мақсаты

11.10.1.5. – Жұлдыздар эволюциясын түсіндіруде Герцшпрунг-Рассел диаграммасын қолдану

11.10.1.6. – Жаңа жұлдыз, нейтронды жұлдыз және қара құрдым қасиеттерін сипаттау

Бағалау критерийі

• Көзге көрінетін жұлдыз шамасының анықтамасын біледі.
• Нысан 10 парсек қашықтықта тұрғанда көзге көрінетін жұлдыз шамасын, сонымен қатар абсолюттік жұлдыз шамасының анықтамасын біледі.
• Әр түрлі дерек көздерін пайдаланады, көрінетін және абсолюттік шаманы табады.

Сабақтың сол мақсатқа қол жеткізуде тигізетін үлесі

• Жауапкершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.

Тілді оқыту мақсаты

Алдыңғы білім

Тұрғын толқындар.

Сабақбарысы

Мұғалімнің іс-әрекеті

Сәлемдесу. Ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру.

Үйге берілген тақырыпты тексеру.

Өткен тақырыпты қайталау.

Жаңа сабақты баяндау.

Герцпрунг–Рассел диаграммасы (қысқаша H-R диаграммасыдеп аталады) — жұлдыздардың спектрлік кластары мен абсолют жұлдыздық шамасы арасындағы байланысты көрсететін диаграмма. Спектрлік кластар жұлдыздардың беткі температурасына байланысты бөлінетін болғандықтан мұны абсолют шама мен беткі температураға байланысы арқылы

сипатталатын диаграмма деуге де болады.

Г-Р диаграммасын бір уақытта, бір-біріне тәуелсіз екі ғалым ойлап тапқан. Генри Норрис Рассел, XX ғасырдың америкалық ғалымы, жұлдыздардың өмірлік циклін сипаттайтын диаграмманың негізгі идеясын 1909 жылы ойлап тапты. Ал дат ғалымы Эйнар Герцшпрунг диаграмманы Расселден

бірнеше жыл бұрын (1905-1907 жылдары) ойлап тапты. Рассел диаграммасы деп аталып келген диаграмма 1930 жылдан кейін екі ғалымның атымен атала бастады.

Оқушылар ойын арқылы 3 топқа бөлінеді.

Оқушыларға тақырыпқа байланысты материалдар таратып беріледі. Сол материалдар бойынша оқушылар конспекті жазып, сол тақырыптарды түсіндіріп береді.

Тапсырмаларды қорғау.

Тақырыпты қорытындылау.

Спектр арқылы жұлдыз бетінің температурасын анықтауға болады. Жұлдыздың шығаратын спектрінің толқын ұзындығын Виннің ығысу заңы бойынша анықтауға болады.

микрометрмен алынған толқын ұзындық, b – 2,9*10^-3 мК – Винн тұрақтысы, Т- абсолют температура.

Спектрлік класының жарқырауы L

L = 4πR²σT⁴

σ=5.67*10^-8 Вт/м²К⁴ Стефан – Больцман тұрақтысы

 Жаңа сабақты бекіту мақсатында есептер шығару.

1-тапсырма.

Жұлдыздар қандай энергия көздерінің есебінен жарық шығарады?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2-тапсырма.

Герцшпрунг –Расселл даиграммасының бас тізбегіндегі жұлдыздардың орны неге тәуелді?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3-тапсырма.

Жұлдыздың беткі қабатының температурасын қалай анықтауға болады?

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4-тапсырма.

 Көрінерлік жұлдыздық шамасы 1,25m болатын Денеб жұлдызына дейінгі қашықтық 100 пк. Осы жұлдыздың абсолт жұлдыздық жарқырауын анықтаңдар.

5- тапсырма

 Егер жылдық параллакс 0,12² болса, жұлдызға дейінгі қашықтықты парсекпен анықтаңыз

  А) 0,12       Б) 27,1       В) 8,33       Г) 3,26

Кері байланыс. ( оқушылардың жауаптарын талқылау және ұсыныс айту)

Сабақты қорытындылау. Мақсатқа қайта оралу.

Үйге тапсырма: 11 сынып оқулық, Тұяқбаев С. 23- жаттығу.

Тақырып бойынша рефлексия жазады

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Барлық оқушылар:

Қалыптастырушы бағалау орындайды

Оқушылардың көпшілігі:

Тақырыпты меңгереді

Кейбір оқушылар: сұрақтар қояды

Кабинетті желдету

Кабинетте приборлармен жұмыс жасау барысында қауіпсіздік ережесін сақтау (метрлікпен жұмыс кезінде қауіпсіздік техникасын сақтау)

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба?

Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?