Жартылай өткізгіш құрылғылар. Физика, 10 сынып, презентация.

Card sorting

Жартылай өткізгіш

Оқу мақсаты:

10.3.3.3 - жартылай өткізгішті құралдардың қолданылуына мысалдар келтіру

Бағалау критерийлері:

- жартылай өткізгіштердің жұмыс істеу принципін біледі және түсінеді;

- жартылай өткізгіш құрылғылардың кедергілерің сыртқы факторларға байланысты өзгеруін сипаттай алады.

Тақырыпқа талдау ...

Металл кедергісі аз болғандықтан электрондардың еркін қозғалысының нәтижесінде ток күші жоғары болады

Металл қызғанда кристалл тор түйінінде орналасқан иондардың тербелісі артады, нәтижесінде электрондар ағынының азаюына алып келеді. Металл кедергісі артады.

Электр шамының вольт-амперлік сипаттамасы

t төмен металл = кедергі төмен

t жоғары металл = кедергі жоғары

Диод – электр тогын тек бір бағытта ғана өткізуге арналған жартылай өткізгіш құрылғы.

Диод

Кернеу (В)

Ток күші (A)

диод

Электр тогын тура бағытта өткізеді

Электр тогын кері бағытта өткізбейді

(Кері бағытта шексіз кедергіге ие)

Диодтың вольт-амперлік сипаттамасы

A

B

C

1 Тізбек

Қай шам жанады?

(диодтардың орналасуына мән беріңіз)

A

B

C

Жауабы:

1 Тізбек

Тек A & B

A

B

C

2 Тізбек

Қай шам жанады?

(диодтардың орналасуына мән беріңіз)

A

B

C

2 Тізбек

Ешбірі жанбайды

Жауабы:

A

B

C

3 Тізбек

Қай шам жанады?

(диодтардың орналасуына мән беріңіз)

A

B

C

3 Тізбек

Тек A & C

Жауабы:

Фоторезистор және терморезистор

Нұсқаулық:

Өлшеу дәлдігі 20kΩ мультиметрге фоторезисторды жалғаңыз.

Фоторезистордан 10 см қашықтықта шамды орынатып, фоторезистор кедергісінің мәнін жазып алыңыз.

Фоторезистор мен шамның қашықтығын өзгерте отырып, сәйкесінше фоторезистор кедергісінің мәндерін жазып алыңыз.

Арақышықтықты өзгерткенде бірінше жарық қарқындылығы жоғары және соңына қарай әлсіз болатындай етіп шамды орналастырыңыз.

Фоторезистор кедергісінің жарық қарқындылығына тәуелділік графигін тұрғызыңыз.

Фоторезисторды зерттеу

Тәжірибе нәтижесінде:

Тұрғызған графигіңізді пайдаланып фоторезистор кедергісінің өзгерісін түсіндіріңіз.

Тәжірибенің сызбасын сызыңыз.

Тәжірибе барысында алынған шамалардың дәлдігін арттыру жолдарына мысал келтіріңіз.

Сіз фоторезистордың кедергісінің жарық қарқындылығының өзгерісіне тәуелділігін зерттейтін боласыз

Нұсқаулық:

250 мл суды 80ºC-қа дейін қажетті құралдарды пайдаланып қыздырыңыз.

Өлшеу дәлдігі 20kΩ мультиметрге жалғанған терморезисторды ыстық суға салыңыз.

Судың салқындауы барысында судың температурасы мен терморезистордың кедергісінің мәнін тіркеп отырыңыз.

Терморезистор кездергісінің су температурасына тәуелділік графигін тұрғызыңыз.

Терморезисторды зерттеу

Терморезистор – температурағы байланысты кедергісі өзгеретін жартылай өткізгіш құрылғы.

Сіз терморезистордың кедергісінің температураға байланысты өзгерісін зерттейсіз.

Тәжірибе нәтижесінде:

Тұрғызған графигіңізді пайдаланып терморезистор кедергісінің өзгерісін түсіндіріңіз.

Тәжірибенің сызбасын сызыңыз.

Тәжірибе барысында алынған шамалардың дәлдігін арттыру жолдарына мысал келтіріңіз.

Кедергі

Температура

Кернеу (В)

Ток күші (A)

жоғары температура

төмен температура

Терморезистор

Терморезистор: температура артқанда кедергі азаяды

Жарық қарқындылығы

жарық

қараңғы

Фоторезистор

Фоторезистор: жарық қарқындылығы артқанда кедергі азаяды

Кернеу (В)

Ток күші (A)

Кедергі

Фоторезистор жарықтың түсу қарқындылығына байланысты кедергісін өзгертетін құрылғы. Неғұрлым жарық қарқындылығы жоғары болса, соғұрлым тізбектегі ток жоғары болады.

Терморезистор температура жоғарылағанда кедергісі азаятын құрылғы. Неғұрлым температура жоғары болса, соғұрлым тізбектегі ток жоғары болады.

Терморезистор мен фоторезисторды бергіш (датчик) ретінде қолдануға болады. Бергіш (датчик) – өзінің кедергісін өзгерту арқылы тізбектегі ток күшін реттейтін құрылғы.

A

Нәтижесінде, бұл тізбекті жарық индикаторы ретінде қолдануға болады.

Бұл тізбекті термометр ретінде қолдануға болады.