Физикалық шамалардың қателіктері Өлшеу нәтижелерін өңдеу Зертханалық жұмыс №1 «Көлбеу жазықтық бойынша қозғалатын дененің үдеуін анықтау». Физика, 10 сынып, сабақ жоспары.

Бөлім

1.2Физикалық өлшеулер

Қостанай қаласы, Назарбаев Зияткерлік мектебі

Муханжанова А.С., Бабич С.И.

10

Қатыспағандар саны:

Физикалық шамалардың қателіктері

Өлшеу нәтижелерін өңдеу

Зертханалық жұмыс №1 «Көлбеу жазықтық бойынша қозғалатын дененің үдеуін анықтау»

10.1.2.1 - жүйелік және кездейсоқ қателіктерді ажырата білу;

10.1.2.2 - тәуелсіз, тәуелді және тұрақты физикалық шамаларды анықтау;

10.1.2.3 - физикалық шамалардың өлшеу дәлдігін ескере отырып, тәжірибелік зерттеудің соңғы нәтижесін жазу;

Практикалық жұмыс жасау барысында олшеулерді дұрыс жүргізе білуі, дәлеледерді жинақтап, талдай алуы керек.

Практикалық жұмыс барысындағы қателікті бағалауды және жұмыстың жақсару жолдарына ұсыныс жасай алуы керек.

Пәнге тән лексика мен терминология:

среднее значение, отклонение , абсолютная погрешность, достоверность

точность, случайные ошибки, оценка рисков

Орташа мәні, абсолют қателік жинақтылық, дәлдік қателіктер, кездейсоқ қателіктер, тәуекелдерді бағалау

mean value, anomaly, absolute uncertainty, accuracy, precision, random errors, risk assessment

Диалог пен жазу үшін пайдалы сөздер мен тіркестер:

Точность результата можно улучшить с помощью...

Риск... был снижен с помощью...

Нәтиженің дәлдігін. … көмегімен жақсартуға болады.

Тәуекелдер ... көмегімен төмендетілді

The accuracy of the result could be improved by...

The risk of... was reduced by...

Ұқыптылық пен адамгершілік қасиеттерін дамыту

Презентация Power Point

Математика, сандарды стандарт түрде жазу

7 сыныпта өткен материал

Сабақ барысы

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Оқушылармен амандасу;

оқушылармен бірге сабақ мақсаттарын/ОМ анықтап алу

7 сыныпта өткен материалды қайталау:

Абсолюттік және салыстырмалы қателіктер

Жуық мәннің абсолюттік қателігі деп жуық мән мен дәл мән айырмасының абсолют шамасын айтады.

Шаманың абсолют қателігін көрсету үшін, алынған мәнге қатысты интервалды көрсету қажет.

(өлшеу нәтижесін жазу)

ΔА – А шамасының абсолют қателігі болып саналады. Оның өлшемі өлшенген шаманың өлшем бірлігіндей болады.

А_ш– шаманың эксперимент жүзінде алынған мәні.

Егер эксперимент бірнеше рет қайталанған болса, олардың ариффметкалық ортасы.

Өлшеу сапасын бағалау үшін салыстырмалылық қателік ұғымы еңгізіледі:

немесе

Өлшеу нәтижесін жазудың басқа нұсқасы:

А_ш= А_орт ΔА

Егер шекті қателік жөнінде ақпарат берілмеген болса (мысалы сызғышта), онда осы құралдың қателігі деп оның бөлік құнының жартысын алуға болады.

Тәуелсіз, тәуелді және тұрақты физикалық шамалар:

Тәуелсіз айнымалы – өзгерте аламыз. Тәуелді айнымалы тәуелсіз айнымалының өзгеру салдарынан өзгереді. Тұрақты – барлық эксперимент барысында өзгеріссіз қалатын шамалар.

Материалды бекіту мақсатында сұрақтар қою:

Парта бетінің ауданын анықтау үшін:

• Қандай өлшеулер тура болады? (ұзындық, ені)
• Қандай өлшеулер жанама болады? (партаның ауданы)
• Әр физикалық шама үшін салыстырмалық өлшеу қателігін анықтаңыз:

 ε_а=Δа/а_орт=

 ε_b=Δb/b_орт=

• Формула бойынша жазық тіктөртбұрышты фигураның ауданын анықтаңыз:

 S_орт=a_орт*b_орт=

• Өлшеудің абсолют және салыстырмалы қателіктерін анықтаңыз. Келесі теңдеуді қолданамыз:

 ε_S=ΔS/S_орт= Δа/а_орт+ Δb/b_орт

 ΔS= ε_S S_орт

• Өлшеу нәтижесін қателігін ескере отырып жазыңыз:

S= S_орт

Зертханалық жұмыс №1 «Көлбеу жазықтық бойынша қозғалатын дененің үдеуін анықтау»

Жұмыстың мақсаты: көлбеу науамен домалайтын кішкене шардың үдеуін анықтау. Ол үшін шардың белгілі бір уақытта жүріп өткен орын ауыстыруының ұзындығын өлшейді. Бастапқы жылдамдықсыз теңүдемелі қозғалыс кезінде , болатындықтан, шардың үдеуін анықтауға болады:

Өлшеу құралдары: өлшеуіш таспа, метроном.

Құрал-жабдықтар: науа, шар, қысқышы бар тұрғы, металл цилиндр.

Жұмысты орындау тәртібі:

• Тұрғы арқылы науаны көкжиекпен кішкене бұрыш жасайтындай етіп бекіту керек. Науаның төменгі шетіне металл цилиндр қоясыңдар.
• Метроном дыбыс берген бойда шарды науаның жоғарғы басынан жіберіп, ол цилиндрге барып соғылғанға дейін метрономның неше рет соққанын санаңдар. Тәжірибе жүргізерде метрономды минутына 120 рет соғатын етіп қойыңдар.
• Науаның көкжиекке көлбеулік бұырыш өзгерте отырып, шарды жіберген мезеттен бастап, оның цилиндрге барып соғылуына дейін метроном 4 рет соғатындай етуге болады (соғу арасы – үш толас).
• Шардың қозғалыс уақытын есептеңдер.
• Өлшеуіш таспаның көмегімен шардың орын ауыстыруның ұзындығын табыңдар. Науаның көлбеулігін өзгертпей (тәжірибе шарты өзгермеуі тиіс), метрономның төртінші соғцы мен шардың металл цилиндрге соғыоуы дәл келетіндей етіп алып (ол үшін цилиндрді аздап қозғауға болады), тәжірибені бес рет қайталау керек.
• формуласы бойынша орын ауыстыру модулінің орташа мәнін, ал содан соң үдеу модулінің орташа мәнін табыңдар:
• Өлшеу және есептеу нәтижелерін кестеге жазыңдар:
• Жұмыс бойынша қорытынды жасаңыз.

Сабақтың соңында оқушылар рефлексияны жүргізеді:

"Үш М"

Оқушылар сабақ барысындағы ең жақсы ұш моменттерді және келесі сабақтың жұмысын жақсартуға көмектесетін бір әрекетті а тауды сұрау.

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жос-парлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Бағалау – оқушылардың мате-риалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіп-сіздік техникасының сақталуы

Кездейсоқ және жүйелік қателіктерді ажыратады, физикалық шаманың арифметикалық орташа мәнін анықтайды

Тура өлшеулер кезіндегі қателіктерді анықтай алады

Жанама өлшеулердің қателігін анықтайды

Зертханалыө жұмыс бойынша, сұрақтар қою арқылы

Бұл сабақта қауіпсіздік техника ережелерімен танысады, оларды сақтайды

Сабақ бойынша реф-лексия

Сабақ мақсаттары/ оқу мақсаттары дұ-рыс қойылған ба?

Оқушылардың барлы-ғы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұ-рыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыт-тық кезеңдері сақ-талды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?