Модификациялық өзгергіштік. Белгілердің өзгеруіндегі вариациялық қатарлар. Зертханалық жұмыс: «Вариациялық қатар мен қисыққа құрылған модификациялық өзгергіштікті зерттеу». Биология, 10 сынып, дидактикалық материал.

Зертханалық жұмыс

Тақырып:«Вариациялық қатар мен қисыққа құрылған модификациялық өзгергіштікті зерттеу».

Мақсаты: модификациялық өзгергіштіктің заңдылықтарын зерттеу.

Құрал-жабдықтар: үрмебұршақ тұқымдары, сызғыш.

Барысы:

• Сізде 20 үрмебұршақ тұқымдары бар. Барлық үрмебұршақ тұқымдарының ұзындығын өлшеңдер (мм).
• Алынған мәліметтерді кесте -1 түсіріңдер.

кесте 1

• Бірдей ұзындығы бар объектілердің санын есептеңіз.

Вариациялық қатарды құрыңдар. Вариациялық қатар бұл сандардың екі қатары,құрамында вариант (белгінің мәні) және қанша рет кездесетінін көрсететін санды жиілік.

Алынған мәліметтерді кесте 2 түсіріңдер:

ксте. 2

4. Төменде үрмебұршақ тұқымдарының өлшем белгілеріне өзгермелі графикалық мәнін (вариациялық қисық) құрыңыздар:

- абсцисс өсінде өсіп келе жатқан бірдей қашықтықта үрмебұршақ тұқымының мөлшерінің жеке нұсқаларын бөліп қойыңыздар;

- көлденең осьте перпендикулярды әр нұсқаның пайда болу жиілігіне сәйкес келетін деңгейге дейін қалпына келтіріңіз;

- жиілік параметріне сәйкес сызықтармен перпендикулярлардың қиылысу нүктелерін вариантқа сәйкес түзу сызықтамен қосындар.

5. Вариациялық қатардың маңызды статистикалық сипаттамасы орташа арифметикалық болып табылады. Үрмебұршақ тұқым ұзындығының орташа арифметикалық мәнін формула бойынша анықтаңдар.

,

мұнда M – белгінің орташа арифметикалық мәні; Vn – вариант (үрмебұршақ тұқымының ұзындығының мәні); Рn – кездесетін жиілік варианты (осы ұзындықта болатын тұқым саны); N – тұқымның жалпы саны.

Үрмебұршақ тұқым ұзындығының орташа арифметикалық М = _________________________________.

Жиі кездесетін үрмебұршақтың ұзындығы ________________________________.

Сирек кездесетін үрмебұршақтың ұзындығы ____________________________________.

• Өзгергіштік ерекшелігі үшін орташа арифметикалықпен әрбір варианттың мәнін салыстыру керек. Вариацияның негізгі бір көрсеткіші, бұл стандартты ауытқу(σ). Ол мына формула арқылы шығарылады.

,

мұнда – стандартты ауытқу; Vn - вариант (үрмебұршақ тұқымының ұзындығының мәні); M – белгінің орташа арифметикалық мәні; N – тұқымның жалпы саны.

Үрмебұршақ тұқым ұзындығының стандартты ауытқу = ____________________________________________________________________________ .

•  Стандартты қателік мына формула бойынша анықталады:

,

мұнда m – стандартты қателік,  - стандартты ауытқу; N – өлшеу саны (тұқымның жалпы саны).

Тұқымның жалпы саны m = _____________________________________________________________________________ .

• Қорытынды жасаңдар.