Әр-түрлі мақал-мәтелдер жинағы
Есіктен ергенек кетсе,
Иттен иба кетеді.
Иттен иба кетеді.
Жеңген ит желкесінен талайды.
Аш иттің құйрығын
Сұқ ит жалайды.
Сұқ ит жалайды.
Иттің құны — бір күшік.
Иттің басын алтын табаққа салсаң
Шоршып түсер.
Шоршып түсер.
Қазаннан қақпақ кетсе,
Иттен ұят кетеді.
Иттен ұят кетеді.
Иттің ұлығанын бөрі есітпес.
Ит те киімге қарап үреді.
Ит аузы тигенмен
Дария суы арам болмас.
Дария суы арам болмас.
Итін жамандасаң,
Иесіне тиеді.
Иесіне тиеді.
Ит үрген жерде ауыл бар.
Итке темір не керек?
Көп жортқан ит
Күшәлаға кездеседі.
Күшәлаға кездеседі.
Ит баласы жүре азар.
Ысқырған жылан шақпайды,
Үреген ит қаппайды.
Үреген ит қаппайды.
Қырсыққанның иті қырын жүгіреді.
Жақсы ит өлігін көрсетпейді.
Асыранды күшік
Аузыңды жалайды.
Аузыңды жалайды.
Итті қонақ жараспас.
Ауыл итінің достығы
Сүйек тастағанша.
Сүйек тастағанша.
Сүйекпен ұрған ит қыңсыламайды.
Қойға қасқыр шапса,
Ит семіреді.
Ит семіреді.
Итті иесімен қина.
Ит ұяласынан қорықпас.
Итті күшігім десең,
Аузыңды жалар.
Аузыңды жалар.
Алжыған төбет айға қарап үреді.
Ит итті жұмсайды,
Ит құйрығын жұмсайды.
Ит құйрығын жұмсайды.
Түлкі алған итте сын болмас.
Табаны қышыған ит керуенге өреді.
Ақ ит, қара ит, бәрі бір ит.
Иттің жатқан жері — төсегі.
Иттің ішіне сарымай жақпайды.
Итті тепсең — ырысыңды тебесің.
Мысық жоқта тышқан кісінейді,
Ит жоқта шошқа үреді.
Ит жоқта шошқа үреді.
Ит әлі жеткенін талар.
Ит қорыған жерге өш.
Жаман күшіктің атын
Бөрібасар қояр.
Бөрібасар қояр.
Итке үкі жараспайды.
Ит арық болса
Ауылдың намысы.
Ауылдың намысы.
Түлкіні түлен түрткенде
Тойлы ауылға кездесер.
Тойлы ауылға кездесер.
Қасқырда қас қылмайды жолдасына.
Қасқырдан қорыққан
Тоғайға бармас.
Тоғайға бармас.
Қасқыр қарызын терісімен төлейді.
Жолбарыс жұлқынса,
Жонынан от шығады.
Жонынан от шығады.
Бөрі арығын білдірмес,
Итке сыртын қампайтар.
Итке сыртын қампайтар.
Арыстан күшігін тістеп сүйеді.
Қасқырдың ауызы жесе де қан,
Жемесе де қан.
Жемесе де қан.
Көбік қарда түлкі ойнар.
Көк шалғында жылқы ойнар.
Көк шалғында жылқы ойнар.
Аю — аңғал,
Түлкі — айлакер.
Түлкі — айлакер.
Түлкі түсінде
Тауық көреді.
Тауық көреді.
Түлкіні түн асырайды.
Ұрының арты қуыс.
Ұры байымайды,
Сараң семірмейді.
Сараң семірмейді.
Ұры ұрлығын қойса да,
Ұры аты қалмайды.
Ұры аты қалмайды.
Адам тілінен жазады,
Ұры ізінен жазады.
Ұры ізінен жазады.
Елді жерде Ұры бар,
Таулы жерде бөрі бар.
Таулы жерде бөрі бар.
Ұры азығы мен бөрі азығы
Ұрының қатыны өзіне лайық.
Бөлінгенді бөрі алар,
Ұзағанды ұры алар.
Ұзағанды ұры алар.
Ауыл үйдің моншағын
Күндіз ұрлап, түнде тақ.
Күндіз ұрлап, түнде тақ.
Ұры бір түнде — бай,
Бір күнде — кедей.
Бір күнде — кедей.
Ұры — көптің жиені.
Аты шулы ұры аштан өлер.
Ұрыны ұры ұрмай-соқпай ұстайды.
Барымташының басы бодаудан,
Ұрының басы төлеуден шықпайды.
Ұрының басы төлеуден шықпайды.
Өтірік сөз — жанғақас,
Өткір пышақ – қынға қас.
Өткір пышақ – қынға қас.
Өтіріктің құйрығы бір-ақ тұтам.
Өтірік деген дұшпан бар,
Отқа сүйреп салады.
Әділет деген аға бар,
Дұшпанның қолын қағады.
Отқа сүйреп салады.
Әділет деген аға бар,
Дұшпанның қолын қағады.
Түстік жерге өтірік айтсаң,
Кешке артыңнан қуып жетеді.
Кешке артыңнан қуып жетеді.
Таң атпайын десе де
Күн қоймайды.
Өтірікті қуалап
Шын қоймайды.
Күн қоймайды.
Өтірікті қуалап
Шын қоймайды.
Жыртық үйді жел табар
Өтірік сөзді шын табар.
Өтірік сөзді шын табар.
Қамыс отын емес,
Жалыны бар да шоғы жоқ.
Өтірік сөз досым емес,
Айтқан жерде өзі жоқ.
Жалыны бар да шоғы жоқ.
Өтірік сөз досым емес,
Айтқан жерде өзі жоқ.
Өтірікті — шындай,
Ақсақты — тыңдай.
Ақсақты — тыңдай.
Ойнап айтса да ойындағысын айтады.
Көсеумен түрткеннің кегі кетпес.
Ескі тонның жылуы жоқ,
Қайтқан күннің қызуы жоқ.
Қайтқан күннің қызуы жоқ.
Тар киім — тозғақ.
От пен су — тілсіз жау.
Жақсылық таудың басында,
Жамандық табан астында.
Жамандық табан астында.
Есекті ысқылағанша, иығын шұқыла.
Қатты ағашта шайыр жоқ,
Қатты адамда қайыр жоқ.
Қатты адамда қайыр жоқ.
Түйекеш түйесін бағады,
Түйесі түйекешті бағады.
Түйесі түйекешті бағады.
Қодастың еті
Қырық жылғы ауруыңды қозғайды.
Қырық жылғы ауруыңды қозғайды.
Ай қораланса
Арбаңды сайла,
Күн қораланса,
Күрегіңді сайла.
Арбаңды сайла,
Күн қораланса,
Күрегіңді сайла.
Жайлауы жақсының
Әр бұтасының түбі бір кесек ет.
Әр бұтасының түбі бір кесек ет.
Боталы түйе — боздауық.
Пейілі жаман бәлеге жолығар.
Өзім білем –өрге апармас.
Ақ көңілден арамдық шықпас,
Арамдық шықса да, жамандық шықпас.
Арамдық шықса да, жамандық шықпас.
Арақ атаңнан қалған ас емес.
Арақты итке құйсаңда ішпейді.
Өзге елдің оты,
Өз еліңнің түтініне татымас.
Өз еліңнің түтініне татымас.
Сағынған елін аңсайды,
Сары ала қаз көлін аңсайды.
Сары ала қаз көлін аңсайды.
Ел аузына елек қойып болмас.
Кеңес қылған ел азбас,
Кеңінен пішкен тон тозбас.
Кеңінен пішкен тон тозбас.
Адассаң елмен адас.
Елді іс біріктіреді, сөз бұзады.
Елді сөкпе, кенді төкпе.
Ерден аспақ бар, елден аспақ жоқ,
Ел ағыны мен су ағыны тең.
Ел қадірін көрген біледі,
Жол қадірін жүрген біледі.
Жол қадірін жүрген біледі.
Ел аузы дуалы.
Ел құлағы елу.
Ел жасымен көрікті,
Тау тасымен көрікті,
Аяқ асымен көрікті.
Тау тасымен көрікті,
Аяқ асымен көрікті.
Есің барда еліңді тап.
Беліңнің мықтысы бір басыңа,
Еліңнің мықтысы бір ғасырға.
Еліңнің мықтысы бір ғасырға.
Жер шежіресі-ел шежіресі.
Жат елдің қаршығасынан,
Өз еліңнің қарғасы артық.
Өз еліңнің қарғасы артық.
Жақсы бала-сүйік,
Жаман бала-күйік
Жаман бала-күйік
Бесік баласы бес түлейді.
Кәрі қасқыр қақпанға түспейді.
Елін жамандаған
Елеусіз қалады.
Ауылын жамандаған
Атаусыз қалады.
Елеусіз қалады.
Ауылын жамандаған
Атаусыз қалады.
Тойған үйге тоғыз бар.
Сыйлап берген су да тәтті.
Жолсыз жүріп торыққан
Жол қадірін біледі.
Жалғыз жүріп зарыққан
Ел қадірін біледі.
Жол қадірін біледі.
Жалғыз жүріп зарыққан
Ел қадірін біледі.
Балық тілін бақа білер.
Ескіні жамағанның
Есі кетеді.
Есі кетеді.
Ашу үстінде
Ант жүрмейді.
Ант жүрмейді.
Несиеге ет жесең,
Сүйегі ішегіңді жыртар.
Сүйегі ішегіңді жыртар.
Құтырғаннан
Құтылған олжа.
Құтылған олжа.
Талаптың тұлпары
Тас қиядан таймайды.
Саятшының сұңқары
Салса, ілмей қалмайды.
Тас қиядан таймайды.
Саятшының сұңқары
Салса, ілмей қалмайды.
Қорыққан мен қуанған бірдей.
Қазан ұстаған
Қазан жалайды,
Сазан ұстаған
Қылтанақ санайды.
Қазан жалайды,
Сазан ұстаған
Қылтанақ санайды.
Ойын түбі — от,
Тұман түбі — жұт.
Тұман түбі — жұт.
Арашаға бой бермеген
Арашаға зар болар.
Арашаға зар болар.
Ажалды киік ашыққа қашады.
Қайғының қандай екенін
Қайғырғандабілерсің.
Қарындастың қандай екенін
Айырылғанда білерсің.
Қайғырғандабілерсің.
Қарындастың қандай екенін
Айырылғанда білерсің.
Ұлыңа бес жасқа дейін патшаңдай қара
Он бес жасқа дейін қосшыңдай сана,
Он бестен асқан соң досыңа бала.
Он бес жасқа дейін қосшыңдай сана,
Он бестен асқан соң досыңа бала.
Отау үй оңаша келеді,
Отындары тамаша келеді.
Отындары тамаша келеді.
Отыз ұлың болса да
Әрқайсысының орны басқа.
Әрқайсысының орны басқа.
Дау мен жау — ерге сын,
Көшіп-қонбақ — елге сын.
Көшіп-қонбақ — елге сын.
Адам — тастан қатты,
Гүлден нәзік.
Гүлден нәзік.
Арсыз болса — қыз қорлық,
Ақылсыз болса — ұл қорлық.
Ақылсыз болса — ұл қорлық.
Балаң жақсы болса —
Екі көздің шырағы.
Атың жақсы болса —
Бұл дүниенің пырағы.
Алған жарың жақсы болса —
Абыройыңның тұрағы.
Екі көздің шырағы.
Атың жақсы болса —
Бұл дүниенің пырағы.
Алған жарың жақсы болса —
Абыройыңның тұрағы.
Сүтпен кірген мінез
Сүйекпен кетеді.
Сүйекпен кетеді.
Көп шайнаған
Қартаның дәмі болмас.
Қартаның дәмі болмас.
Құлақ есіткенді көз көреді.
Таршылықтың тақсіретін тартысқан
Кеңшілікте кейіспейді.
Кеңшілікте кейіспейді.
Құс қанатымен ұшады,
Құйрығымен қонады.
Құйрығымен қонады.
Жоқшылық — жүдетеді,
Бөз көйлекке — жібек жамау.
Бөз көйлекке — жібек жамау.
Кергіген кері кетер,
Кесірі түбіне жетер.
Кесірі түбіне жетер.
Тіршілік — түзетеді.
Жегенін білмейтін шұнай,
Жұтқанын білмейтін құмай,
Алғанын білмейтін құдай.
Жұтқанын білмейтін құмай,
Алғанын білмейтін құдай.
Сөз ауыздан кірмейді,
Құлақтан кіреді
Құлағың керең болса
Қаяқтан кіреді?
Құлақтан кіреді
Құлағың керең болса
Қаяқтан кіреді?
Сараңға саңыраулық қонады,
Есітсе де есітпеген болады.
Есітсе де есітпеген болады.
Жас арқалағаннан
Тас арқалаған жеңіл.
Тас арқалаған жеңіл.
Өтпес пышақ қол кесер.
Ебін тапқан екі асар.
Бәле қайда деме,
Аңламасаң, аяқ астында.
Аңламасаң, аяқ астында.
Құдай бергенге құлай береді.
Арсызда бет болмайды,
Азғында кек болмайды.
Азғында кек болмайды.
Халық ауызына
Қақпақ қойыпболмас.
Қақпақ қойыпболмас.
Татарға тілмаш керек емес.
Ұры түн асқанша,
Бөрі қыр асқанша.
Бөрі қыр асқанша.
Екі үйдің қонағы
Емексіп жүріп аш қалар.
Емексіп жүріп аш қалар.
Қарды қылау өсіреді,
Баланы сылау өсіреді.
Баланы сылау өсіреді.
Қыздың көзі қызылда.
Жан ашыры жоқ адам
Жал-құйрықсыз атпен тең.
Жал-құйрықсыз атпен тең.
Еңсесі түскеннің
Ер-тұрманы жиылмайды.
Ер-тұрманы жиылмайды.
Екі қоянды қуған,
Біреуін де ұстай алмас.
Біреуін де ұстай алмас.
Жапа шегіп, жай жату,
Жасқаншақтың белгісі.
Аспандағы айды ату.
Мақтаншақтың белгісі.
Жасқаншақтың белгісі.
Аспандағы айды ату.
Мақтаншақтың белгісі.
Балықта бата жоқ,
Итте ата жоқ.
Итте ата жоқ.
Қажып жүрген адамға,
Қарсы алдынан шыққан ит,
Қасқыр болып көрінер.
Қарсы алдынан шыққан ит,
Қасқыр болып көрінер.
Ақша кетуге тырысады,
Есеп ұстауға тырысады.
Есеп ұстауға тырысады.
Тауықтың түсіне тары кіреді.
Балта сабынан озбайды.
Барар жердің алыстығы жоқ,
Керек тастың ауырлығы жоқ.
Керек тастың ауырлығы жоқ.
Асыққан етегіне сүрінеді.
Өсекші мен өтірікші – егіз.
Өзің сүйгенді алма,
Өзіңді сүйгенді ал,
Өзің сүйгеннен жапа шегерсің,
Өзіңді сүйгеннен рахат көрерсің.
Өзіңді сүйгенді ал,
Өзің сүйгеннен жапа шегерсің,
Өзіңді сүйгеннен рахат көрерсің.
Ұлы сөзде ұят жоқ.
Ақ шалаға көрінді –
Алыс емес су жақын.
Алыс емес су жақын.
Жұрттың жүргені басылмай
Иттің үргені басылмас.
Иттің үргені басылмас.
Көзің барда көргенің –
Көңіліңе тергенің.
Көңіліңе тергенің.
Бара жатқанның балтасын
Келе жатқанның қалтасын қағады.
Келе жатқанның қалтасын қағады.
Ұртына мұртын жалғайды.
Бас – кемеңгер,
Жүрек – ер,
Құлақ – бұлақ,
Аяқ – пырақ,
Қол – мұрап,
Тіл – тілмаш,
Кілтін тап та сырын аш.
Жүрек – ер,
Құлақ – бұлақ,
Аяқ – пырақ,
Қол – мұрап,
Тіл – тілмаш,
Кілтін тап та сырын аш.
Кісі киімі кіршіл,
Кісі көлігі тершіл.
Кісі көлігі тершіл.
Іздегенге – сұраған.
Өткендерін ескерген –
Өскендіктің белгісі,
Өткендерін жек көрген –
Өшкендіктің белгісі.
Өскендіктің белгісі,
Өткендерін жек көрген –
Өшкендіктің белгісі.
Бұраудың да сұрауы бар.
Өткен күнде белгі жоқ.
Алтын пышақ өтпесе,
Алтынын ал да отқа жақ.
Алтынын ал да отқа жақ.
Көптің аузы дуалы.
Дәндеген қарсақ
Құлағымен ін қазады.
Құлағымен ін қазады.
Қойға қасқыр шапса,
Жарлының жалғызын жейді.
Жарлының жалғызын жейді.
Бүркіт саңқылдаса,
Киік күйбектейді.
Киік күйбектейді.
Біреу көріп күледі,
Біреу еріп күледі.
Біреу еріп күледі.
Әкесі өлгенді де естіртеді.
Біреудің атан көтермес бөзі бар,
Біреудің ат көтермес сөзі бар.
Біреудің ат көтермес сөзі бар.
Қарнымның ашқанына жыламаймын,
Қадірімнің қашқанына жылаймын.
Қадірімнің қашқанына жылаймын.
Тісің барда ысқыр,
Мұрның барда пысқыр.
Бір жылға қоян терісі де шыдайды.
Мұрның барда пысқыр.
Бір жылға қоян терісі де шыдайды.
Көргенсізбен құрдас болма,
Опасызбен сырлас болма.
Опасызбен сырлас болма.
Өлсең көрің кең болсын.
Кең болсаң, кем болмассың.
Адам өзінен кейінгілерді
Көріп қартаяды.
Көріп қартаяды.
Әсіре қызыл тез оңар.
Қатыны өлген мен байы өлген қосылса:
Күндіз екеу,
Түнде төртеу.
Күндіз екеу,
Түнде төртеу.
Киім кірі жуса кетеді,
Көңіл кірі айтса кетеді.
Көңіл кірі айтса кетеді.
Өтірік — қаңбақ,
Шын — салмақ.
Шын — салмақ.
Кірісіне қарай — шығысы.
Тентекке — келтек.
Бас жарылса — бөрік ішінде,
Қол сынса — жең ішінде.
Қол сынса — жең ішінде.
Басы қатты болса,
Аяғы тәтті болады.
Аяғы тәтті болады.
Қайыр қылсаң, бүтін қыл.
Кішіпейілдік —
Кішілік емес,
Кісілік.
Кішілік емес,
Кісілік.
Бардан жұғады,
Балдан тамады.
Балдан тамады.
Ерте жат та ерте тұр,
Бір піспекті артық ұр.
Бір піспекті артық ұр.
Аға болсаң ақыл айт,
Ақыл айтсаң, мақұл айт.
Ақыл айтсаң, мақұл айт.
Ісім жақсы деме,
Көпке ойлат.
Суды саяз деме,
Құрығыңды бойлат.
Көпке ойлат.
Суды саяз деме,
Құрығыңды бойлат.
Еңбек етсең ерінбей,тояды қарның тіленбей.
Не ексең соны орасың.
Жақсылыққа жақсылық әр кісінің ісі,
жамандыққа жақсылық ер кісінің ісі
жамандыққа жақсылық ер кісінің ісі
Жаяуға жол алыс.
Аш бала, тоқ баламен ойнамайды.
Тоқ бала, аш болам деп ойламайды.
Тоқ бала, аш болам деп ойламайды.
Аспаннан киіз жаусада
Сорлы ұлтараққа жарымайды.
Сорлы ұлтараққа жарымайды.
Ұста пышаққа жарымас,
Етікші етікке жарымас.
Етікші етікке жарымас.
Жоқшылық ердің қолын байлар.
Біреу тойып секіреді,
Біреу тоңып секіреді.
Біреу тоңып секіреді.
Батыр туса ел ырысы
Жаңбыр жауса жер ырысы
Жаңбыр жауса жер ырысы
Есекке алтын ноқта тақсаңда есек болады.
Балықшы балықшыны алыстан таниды.
Өтірік өрге баспайды.
Қанағат қарын тойдырады.
Анаңды Меккеге үш рет арқалап барсаңда қарызыңды өтей алмайсың.
Балалы үйде өтірік жатпайды.
Өзге елде сұлтан болғанша,өз еліңде ұлтан бол.
Айтылған сөз атылған оқпен тең.
Ақылы көпті дау алмайды, досы көпті жау алмайды.
Жігітке жеті өнерде аз болады.
Алыстағы туыстан жақындағы көршің артық.
Әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер
Жылтырағанның бәрі алтын емес.
Дос жылатып айтады, дұшпан күлдіріп айтады.
Астың дәмін тұз келтірер, ауылдың сәнін қыз келтірер
Қыз өссе елдің көркі, гүл өссе жердің көркі.
Әке-жезде, шеше-күйме.
Әкесі құрдастың баласы құрдас.
Әкесі достың баласы дос.
Әкесі құрдастың баласы құрдас.
Әкесі достың баласы дос.
Әкеге баланың алалығы жоқ.
Әкесін сыйламаған кісіні,
Баласы сыйламайды.
Баласы сыйламайды.
Әке өлсе мүлкі мұра,
Аға өлсе жеңге мұра.
Аға өлсе жеңге мұра.
Әкең барда ел таны, көріп жүріп,
Атың барда жер таны, желіп жүріп.
Атың барда жер таны, желіп жүріп.
Әке отырып, ұл сөйлегеннен без,
Ана отырып,қыз сөйлегеннен без.
Ана отырып,қыз сөйлегеннен без.
Өз қолыңда болмаса, әкеңде жат.
Жақсы әке жездедей-ақ.
Соры қалың әкенің-
Кер бағып ұлы өседі,
Сөз бағып қызы өседі.
Кер бағып ұлы өседі,
Сөз бағып қызы өседі.
Баланың балалығына әкенің даналығы бар.
Он бала бір әкеге жүк болмайды,
Бір әке он балаға жүк болады.
Бір әке он балаға жүк болады.
Жақсы әке жаман балаға қырық жыл азық.
Аллаға сенген құстай ұшады,
Адамға сенген мұрттай ұшады.
Адамға сенген мұрттай ұшады.
Жоққа-салауат,
Барға-қанағат.
Барға-қанағат.
Кедейшілік есіктен кірсе,
Иман терезеден шыға қашады.
Иман терезеден шыға қашады.
Садақаны сауыңда бер.
Ақ жол-айғақ,
Қара жол-тайғақ.
Қара жол-тайғақ.
Адамның басы –
Алланың добы.
Алланың добы.
Атың жаман болса, қарың кетер,
Балаң жаман болса, арың кетер.
Балаң жаман болса, арың кетер.
Жесір қатын ер болар,
Жетім бала ел болар.
Жетім бала ел болар.
Атаңның құлы айтса да,
Әділдікке басыңды и.
Әділдікке басыңды и.
Сын түзелмей-
Мін түзелмес.
Мін түзелмес.
Аяз әліңді біл,
Құмырсқа жолыңды біл.
Құмырсқа жолыңды біл.
Иілген басты қылыш кеспес.
Әркім өз кездігімен өлшейді.
Әркім өз бойына қарап-тон пішер.
Көштің байсал тапқаны
Көкорайға қонғаны.
Даудың байсал тапқаны
Көлденеңге барғаны.
Көкорайға қонғаны.
Даудың байсал тапқаны
Көлденеңге барғаны.
Біткен іске сыншы көп,
Піскен асқа жеуші көп.
Піскен асқа жеуші көп.
Жел тұрмаса, шөптің басы қимылдамайды.
Сезікті-секірер.
Аузы күйген –үріп ішер.
Керіскеннің кесірі-
Келген бақты кетірер.
Келген бақты кетірер.
Әділ болсаң ақжарма,
Жақсы іске билік қыларсың.
Жақсы іске билік қыларсың.
Сараңдықтың соңы-арамдық.
Малым-жанымның садағасы,
Жаным-арымның садағасы.
Жаным-арымның садағасы.
Үмітсіз жаннан без,
Қайырсыз малдан без.
Қайырсыз малдан без.
Адалдық ардың ісі,
Ауырлықты көтеру нардың ісі.
Ауырлықты көтеру нардың ісі.
Сөз-сүйектен өтер,
Таяқ еттен өтер.
Таяқ еттен өтер.
Бар барын жейді,
Ұятсыз арын жейді.
Ұятсыз арын жейді.
Пасық адам белгісі:
Өзі бола алмайды,
Болғанды көре алмайды.
Өзі бола алмайды,
Болғанды көре алмайды.
Ақ пен қараны шындық айырар.
Ар қайда болса,ұят сонда.
Ұрының арты қуыс.
Арыңды жастан сақта.
Қанағат кеткеннен-
Қасиет қашады.
Қасиет қашады.
Адамдықтың нұры бол,
Адалдықтың құлы бол.
Адалдықтың құлы бол.
Алдыңа келсе,
Атаңның құнын кеш.
Атаңның құнын кеш.
Малыңа сүйенбе,
Арыңа сүйен.
Арыңа сүйен.
Ақкөңіл адамға-
Біреудің сырқаты да батады.
Біреудің сырқаты да батады.
Жүре берсең, көре бересің,
Көре берсең, көне бересің.
Көре берсең, көне бересің.
Үндемеген үйдей пәледен құтылады.
Қоянды қамыс өлтіреді, жігітті намыс өлтіреді.
Білекті бірді жығар, білімді мыңды жығар.
Көз қорқақ, қол батыр.
Соңғы түйенің жүгі ауыр.
Есектің жүгі жеңіл болса жатаған келеді.
Денсаулық зор байлық.
Ішің ауырса аузыңды тый,көзің ауырса қолыңды тый.
Ананың көңілі балада,
Баланың көңілі далада.
Баланың көңілі далада.
Атаның еккен ағашы ұрпаққа сая.
Әке өліп, бала қалса,
Мұратына жетеді;
Бала өліп,ата қалса,
Арманы іште кетеді.
Мұратына жетеді;
Бала өліп,ата қалса,
Арманы іште кетеді.
Әке тұрып, бала сөйлесе шіркіндігі,
Аға тұрып, іні сөйлесе еркіндігі.
Аға тұрып, іні сөйлесе еркіндігі.
Атадан бала, мойыннан жаға озбайды.
Атасы басқа аттан түс,
Атасы бір, атқа мін.
Атасы бір, атқа мін.
Алыссаң атаң болса да жық,
Аясаң көтеріп жібер.
Аясаң көтеріп жібер.
Атаңа не істесең, алдыңа сол келеді.
Құлынында кісінемеген ат болар,
Атасын көрмеген ұл жат болар.
Атасын көрмеген ұл жат болар.
Атаның жаман ұлы малға ортақ,
Әр үйлі жанға ортақ.
Әр үйлі жанға ортақ.
Өзіңді көрген өлсе өлсін,
Атаңды көрген өлмесін.
Атаңды көрген өлмесін.
Ата даңқымен ұл өтер,
Ана даңқымен қыз өтер.
Ана даңқымен қыз өтер.
Атадан ұл қалса, өзі қалғаны,
Қыз қалса, ізі қалғаны.
Қыз қалса, ізі қалғаны.
Құс балапаны үшін торға түседі,
Ата баласы үшін азапқа түседі.
Ата баласы үшін азапқа түседі.
Тай ат болса, ат тынар,
Ұл ер болса, ата тынар.
Ұл ер болса, ата тынар.
Әке-бауыр, бала-тас.
Жердің үстімен барып,
Астымен қайттық.
Астымен қайттық.
Орнында бар – оңалар.
Кішіні – мақтап,
Үлкенді – мін.
Үлкенді – мін.
Мергеннің
Көзі де мерген,
Қолы да мерген.
Көзі де мерген,
Қолы да мерген.
Жетесінде жоқ,
Жете сыйламайды.
Жете сыйламайды.
Бөрік – басқа көрік.
Мен не деймін,
Қобызым не дейді.
Қобызым не дейді.
Кісі өлтіретін пышақты
Кісі көрмейді.
Кісі көрмейді.
Қонақты сөзбен тойғыза алмайсың.
Аузына ие болмағанның
Қолында ұяты бар.
Қолында ұяты бар.
Жүректің сырын
Көздің нұрынан байқа!
Көздің нұрынан байқа!
Ауыл – қарайлас,
Шаруа – орайлас.
Шаруа – орайлас.
Күнің шуақты болсын,
Көлің суатты болсын,
Қонысың өрісті болсын,
Еккенің жемісті болсын,
Еңбегің келісті болсын.
Көлің суатты болсын,
Қонысың өрісті болсын,
Еккенің жемісті болсын,
Еңбегің келісті болсын.
Салақтан – олақ жаман.
Бар барын айтады,
Жоқ зарын айтады,
Құда базына айтады,
Құдағай назын айтады.
Жоқ зарын айтады,
Құда базына айтады,
Құдағай назын айтады.
Көзі көрместің
Көңілі сезбес.
Көңілі сезбес.
Біреуден екеу жақсы,
Құр қолдан көсеу жақсы.
Құр қолдан көсеу жақсы.
Арамды құдай табады,
Момынды қайыр табады.
Момынды қайыр табады.
Ашуланса,
Көшке берген тайлағын алсын.
Көшке берген тайлағын алсын.
Кісіден тілегеннің
Екі көзі шығады.
Еңбегіне сенгеннің
Екі бүйірі шығады.
Екі көзі шығады.
Еңбегіне сенгеннің
Екі бүйірі шығады.
Жеміс жеміске қарап өседі.
Домалаған тасқа мүк тұрмайды.
Ауыздан шыққан сөз алыстар.
Төңкерген ыдыс толмайды.
Ел боламын десең бесігіңді түзе.
Бала тілі бал.
Жақсыдан үйрен,жаманнан жирен.
Бірлік болмай,тірлік болмайды.
Сабырлы адам сақтанып сөйлер,
Сабырсыз адам мақтанып сөйлер,
Сапырыстырып, ақтарып сөйлер.
Сабырсыз адам мақтанып сөйлер,
Сапырыстырып, ақтарып сөйлер.
Мұрыны кішкентайдың
Есесі бетінде.
Есесі бетінде.
Қолы қимылдаған адамға
Кедейлік жоқ.
Аяғы қимылдаған адамға
Алыстық жоқ.
Кедейлік жоқ.
Аяғы қимылдаған адамға
Алыстық жоқ.
Қудан —үйрен,
Сұмнан — жирен.
Сұмнан — жирен.
Кезенген пышақ,
Кез бойы ұзарып кетеді.
Кез бойы ұзарып кетеді.
Қарыстың алыстығы бар,
Сүйемнің жақындығы бар.
Сүйемнің жақындығы бар.
Желгеқарсы түкірсең —
Өз бетіңе былш етер.
Өз бетіңе былш етер.
Бұлтты күн ашылар,
Бұлыңғыр көңіл басылар.
Бұлыңғыр көңіл басылар.
Жығылған үстіне жұдырық
Жұрт өтірік айтпайды,
Жоқ өтірік айтады.
Жоқ өтірік айтады.
Сөзі — олақ,
Ойы — шолақ.
Ойы — шолақ.
Құдайдан қорықпа,
Құдайдан қорықпағаннан қорық.
Құдайдан қорықпағаннан қорық.
Мысқал,
Мысқыл түбі мүшкіл.
Мысқыл түбі мүшкіл.
Құдай бір айналдырғанды,
Шыр айналдырады.
Шыр айналдырады.
Бас жарылса,
Бөрік ішінде,
Қол сынса
Жең ішінде.
Бөрік ішінде,
Қол сынса
Жең ішінде.
Балапан басымен,
Тұрымтай тұсымен.
Тұрымтай тұсымен.
Басы аман, малы түгелдің,
Құдайымен ісі жоқ.
Құдайымен ісі жоқ.
Қайғысы жоқ адамға
Қара көже балмен тең.
Қайғысы көп адамға
Кең дүние жармен тең.
Қара көже балмен тең.
Қайғысы көп адамға
Кең дүние жармен тең.
Үйі жоқтың көңлінде
Алтын сарай жүреді.
Алтын сарай жүреді.
Аш отырып,
Ас таңдайды,
Жаяу отырып,
Ат таңдайды.
Ас таңдайды,
Жаяу отырып,
Ат таңдайды.
Таудай талаптан
Бармақтай — бақ.
Бармақтай — бақ.
Тышқанның тәңірі —
Мысық.
Мысық.
Олай тартсаң өгіз өледі,
Бұлай тартсаң арба сынады.
Бұлай тартсаң арба сынады.
Көңілі қаран
Жолдасынан айрылады.
Көп жасаған,
Құрдасынан айрылады.
Жолдасынан айрылады.
Көп жасаған,
Құрдасынан айрылады.
Біреу жәбір етсе,
Сен сабыр ет.
Сен сабыр ет.
Тасбақаның басқаны
Тәңірге аян.
Тәңірге аян.
Көзі сынық инемен
Көйлек тіге алмайсың.
Көңілі сынық құрбымен,
Ойнап-күле алмайсың.
Көйлек тіге алмайсың.
Көңілі сынық құрбымен,
Ойнап-күле алмайсың.
Азапсыз махаббат —
Арзан махаббат.
Арзан махаббат.
Ұялған тек тұрмас.
Шыбынға шоқпар көтермес болар.
Бұлбұл гүлдің ашылғанын
Көрем деп сайрайды.
Көрем деп сайрайды.
Құс жеткен жеріне қонар,
Қонақ қалаған үйіне қонар.
Қонақ қалаған үйіне қонар.
Айдындағы аққуды
Ақылды мерген атпайды,
Ақ еркесін айдынның
Атуға қолы батпайды.
Ақылды мерген атпайды,
Ақ еркесін айдынның
Атуға қолы батпайды.
Шөлмен жүрсең, жолмен жүр:
Жол бұлақты көлге апарады,
Көл қонысты елге апарады.
Жол бұлақты көлге апарады,
Көл қонысты елге апарады.
Өзінің бетін аямаған,
Кісінің бетін шиедей қылады.
Кісінің бетін шиедей қылады.
Екеудің үлесі,
Үшеуге үнем.
Үшеуге үнем.
Саңырауға сәлем берсең,
Атаңның басы дейді.
Атаңның басы дейді.
Алтынды тот баспайды.
Әліне қарамаған — әлек.
Сабы алтын болса да,
Көсеудің көсеу аты қалмайды.
Көсеудің көсеу аты қалмайды.
Көптің көзі — көреген.
Көзден кетсе, көңілден кетеді.
Көсеуі ұзынның қолы күймес.
Көңілім келсе – көлдеймін,
Көңілім келмесе – шөлдеймін.
Көңілім келмесе – шөлдеймін.
Қолынан келген қырынан қояды.
Кішкентай тастан
Қауақтай бас жарылады.
Қауақтай бас жарылады.
Күйеу – жүз жылдық,
Құда – мың жылдық.
Құда – мың жылдық.
Үйге кірген жыланды да
Басына ақ құйып шығарады.
Басына ақ құйып шығарады.
Жер асыңнан
Жемес асың көп болсын.
Жемес асың көп болсын.
Жақыныңмен жауласқан
Жатқа мазақ болар.
Жатқа мазақ болар.
Өзім дегенге,
Өзегімді суырып берем.
Өзегімді суырып берем.
Балаға —
Ата қорған, ана құрбан.
Ата қорған, ана құрбан.
Ауыл үйдің қонағы,
Айында-жылында бір келер.
Айында-жылында бір келер.
Біреу — арашашы
Біреу — тамашашы.
Біреу — тамашашы.
У ішкеннің іші білер.
Тоты құс бойын көріп —
Сыланады,
Аяғын көріп —
Қорынады.
Сыланады,
Аяғын көріп —
Қорынады.
Көзі қарайған там сүзер.
Құлан қайда семірсе,
Қан-жыны сонда төгілер.
Қан-жыны сонда төгілер.
Сынбайтұғын шөлмек жоқ,
Ажал жетпей өлмек жоқ.
Ажал жетпей өлмек жоқ.
Сүймеске асылма,
Арзымасқа шашылма.
Арзымасқа шашылма.
Барымтаны басынған алады,
Иә, ашынған алады.
Иә, ашынған алады.
Көрмеген көлде
Білмеген құстың
Даусы естіледі.
Білмеген құстың
Даусы естіледі.
Оты өшкен үйдің
Шаңырағынан байғыз саңғиды.
Шаңырағынан байғыз саңғиды.
Сырқат пен семіру — көңілден.
Қасапшы қалған-құтқанды жейді.
Аш тамағым —
Тыныш құлағым.
Тыныш құлағым.
Ашта тойғаныңды тоқта ұмытпа.
Қоқиланған қораздың
Қотыр-соқыр микиендері болады.
Қотыр-соқыр микиендері болады.
Ерінбеген есекпен қоян алады.
Жеңіл барып, ауыр қайт.
Жуас түйе жүндеуге жақсы,
Бұралқы сөз күлуге жақсы.
Бұралқы сөз күлуге жақсы.
Бақыт шыбын сияқты —
Бірде гүлге қонса,
Бірде көңге қонады.
Бірде гүлге қонса,
Бірде көңге қонады.
Қасқыр мен ұры мінездес:
Екеуі де түнді аңдиды.
Бұлбұл мен гүл мінездес:
Екеуі де күнді аңдиды.
Екеуі де түнді аңдиды.
Бұлбұл мен гүл мінездес:
Екеуі де күнді аңдиды.
Қас сұңқардың баласы
Шыңнан тоят тілейді.
Қас тұлпардың баласы
Шапқан сайын үдейді.
Шыңнан тоят тілейді.
Қас тұлпардың баласы
Шапқан сайын үдейді.
Соқыр көргенін жазбас.
Өзі жоқтың — көзі жоқ.
Жүгірген жетпес,
Бұйырған кетпес.
Бұйырған кетпес.
Кетпеннің басын бассаң,
Сабы өзіңе тиеді.
Сабы өзіңе тиеді.
Аспаннан шұға жауса да,
Сорлыға ұлтарақ тимес.
Сорлыға ұлтарақ тимес.
Жазмыштан озмыш жоқ.
Аузына әлі жетпегеннің
Қолында шоқпары бар.
Қолында шоқпары бар.
Бір жоқтыңбіртоқтығы бар.
Көкте тырна қиқуласа,
Көлдегі қаз қанатын қағар.
Көлдегі қаз қанатын қағар.
Бөркіңді беріп
Бөріден құтылмайсың.
Бөріден құтылмайсың.
Қараусыз қалған есек —
Қасқырдың олжасы.
Қасқырдың олжасы.
Ит — жеті қазынаның бірі.
Қарап көріңіз 👇
Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру
Ілмектер: әр-түрлі, мақал, мақал-мәтелдер