Мұхтар Әуезов «Абай жолы» роман-эпопеясы. Қазақ әдебиеті, 11 сынып, сабақ жоспары. 2 сабақ.

Сабақ: № 2

Мектеп: Қарағанды қ. ХББ НЗМ

Күні:

Мұғалім: Есенжолова А.О.

Сынып:11L1

Қатысқан оқушы саны: 24

Қатыспағандар:

1-бөлім. Мұхтар Әуезов «Абай жолы» роман-эпопеясы.

Ғасырлық туынды 1-2 - кітап

11.2.1.1 әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау

• Роман-эпопея жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау, автордың композиция құрастыру шеберлігіне өз көзқарасын білдіру

• Композициялық ерекшеліктердің шығармадағы көрінісін талдау;
• Роман-эпопея композициясын шебер құрастырудағы автор шеберлігіне өз көзқарасын білдіру

• Тараулардың сюжеттік-композициялық жоспарын анықтайды;
• Роман-эпопеядағы композиция элементтеріне /тартыс, лирикалық шегініс, пейзаж/ шығармадан мысалдар келтіреді, олардың автор идеясын ашудағы рөлін анықтайды;
• Роман-эпопея композициясын шебер құрастырудағы автор шеберлігіне өз көзқарасын білдіреді.

«Мәңгілік ел» жалпықоғамдық құндылығы:

Мәдениет, тіл мен тарих бірлігі

Қазақ тілі, Қазақстан тарихы, өнер пәндерімен байланысады.

PowerPoint таныстырылымы, бейнематериал көру

Тақырып бойынша өз ойларын сауатты және дәлелді жеткізе білуге даярлау, зерттеу қабілеттерін дамыту, әртүрлі мақсаттарда жазылатын жазба жұмысына сәйкес стильді таңдай білуге бағыттау.

Пән лексикасы және терминология: композиция, сюжеттік-композициялық жоспар, тартыс, лирикалық шегініс, пейзаж.

Мәтін талдау барысында қолданылатын тіркестер: сюжет, фабула, композиция, сюжеттік даму т.б.

Бұл бөлім нәтижелі қарым-қатынас білімі мен түсінігін кеңейте отырып, 10-сыныпта дамытылған тілдік дағдыларды жалғастырады және өткен сыныпта оқыған бөлімдермен байланыс жасалады.

Жоспар

Жоспар бойынша орындалуы тиіс іс-әрекеттер

Қызығушылықты ояту

http://www.youtube.com/watch?v=ov3gg_6TjjU

Оқушылар жоғарыдағы сайттан «Абай жолы» романы жайлы 15 дерек» көреді, өзара пікір алмасады.

Мағынаны тану

Оқушылар сабақ тақырыбы, оқу мақсаты, бағалау критерийлерімен танысады.

Миға шабуыл ЖЖ.

Оқушыларға төмендегі деректер таратылады, олар көз жүгіртіп оқып шығады.

І том /1-2-кітап/

1-тапсырма ТЖ.

1-топ

• Классикалық үлгідегі туындыларда күрделі де тұтастық сипатта көрінетін сюжеттің басталуы, байланысы, дамуы, шиеленісуі, шарықтау шегі, шешімі сияқты бөлшектерден тұрады. Кей шығармаларда пролог пен эпилог кездеседі. «Қат-қабатта», «Жолда», «Шытырманда» тарауларының қысқаша сюжеттік-композициялық жоспарын құрастырыңыздар.

2-топ

• Классикалық үлгідегі туындыларда күрделі де тұтастық сипатта көрінетін сюжеттің басталуы, байланысы, дамуы, шиеленісуі, шарықтау шегі, шешімі сияқты бөлшектерден тұрады. Кей шығармаларда пролог пен эпилог кездеседі. «Бел-белесте», «Өрде», «Қияда» тарауларының сюжеттік- қысқаша композициялық жоспарын құрастырыңыздар.

3-топ

Ұсынылған теориялық материалды оқи отыра, «Абай жолы» роман-эпопеясындағы баса назар аударатын проблемалық тартыстарға шығармадан мысалдар келтіріңіздер, автор идеясының тартыс арқылы шығармада көрініс беру шеберлігіне талдау жасаңыздар.

Тартыс ( конфликт лат. сonfliktus- қақтығыс) – көркем шығармадағы сюжет желісіне арқау болатын, айрықша шиеленіскен түрде көрініс беретін қақтығыс, қайшылық, күрес. Көркем шығарма қаһармандары арасындағы қайшылық, тартыс олар-қарым–қатынасы, іс-әрекеттері, әр қилы көзқарастарынан көрінеді. Эпикалық прозадағы тартыс көбіне қиыншылығы мол оқиғалардың шиеленісі арқылы беріледі. М.Әуезов «Абай жолы» эпопеясындағы негізгі қайшылық, шығармаға арқау болған күрес-тартыс туралы айта келіп: «Үлкен қоғамдық шындықты – ескі мен жаңаның диалектикалық қарама-қарсылығы күрес нәтижесінде ескіні жаңаның жеңуін ашуға тиіс болады» дейді. Бұдан адам мен адам тартысы ғана емес, өтіп бара жатқан дәуір мен жаңа заман арасындағы қарама-қайшылық та үлкен шығармалардың арқауына айналмақ. Өмірде ескі мен жаңаның, жақсылық пен жамандықтың күресі бітпек емес. Әртүрлі қайшылық, қарама-қарсылық қақтығыстар өмірде үнемі туып отырады. Сондықтан көркем өнерде бұл жағдай шығармалардың тартыс өзегіне негіз болатын алғы шарт іспетті.

«Абай жолы» роман-эпопеясындағы баса назар аударатын проблемалық тартыстар:

1/ күндестік, бақталастық;

2/ дала шонжарлары мен халық бұқарасы арасындағы тартыс;

3/ рулық тартыс;

4/ әкелер мен балалар проблемасының көрінісі;

5/ екі ұрпақтың, ескі мен жаңаның тартысы.

4-топ

Берілген теориялық материалға сүйене отырып, лирикалық шегініске шығармадан мысал келтіріңіздер, автордың ойы мен сезімінің лирикалық шегініс арқылы шығармада көрініс беру шеберлігіне талдау жасаңыздар.

Эпикалық шығармада жиі кездесетін композициялық бөлшектердің бірі – лирикалық шегініс. Лирикалық шегініс – эпикалық шығарма авторының ойы мен сезімінің шығармада тікелей көрінуі.

Кейде лирикалық шегініс арқылы жазушы кейіпкерлер мен олардың әрекетіндегі өзінің бағалануына ең маңызды деген тұстарға оқырман назарын аударуға, әсерлілігін арттыруға ұмтылады.

Кейде бір кейіпкерлерге бағытталған лирикалық шегініс басқа бір кейіпкердің ой-сезімімен астасып жатуы мүмкін, бірақ оқырман бұл үлгідегі лирикалық шегіністі де автордың ой мен сезімнің көрінісі деп қабылдайтыны белгілі.

Кейде автор лирикалық шегіністі өз шығармасының сипаты мен міндетін хабарлау мақсатында пайдаланады.

5-топ

• Классикалық үлгідегі туындыларда күрделі де тұтастық сипатта көрінетін сюжеттің басталуы байланысы, дамуы, шарықтау шегі, шешімі сияқты бөлшектерден тұрады. Кей шығармаларда пролог пен эпилог кездеседі. «Қат-қабатта», «Жолда» бөлімдерінің сюжеттік жоспарын құрастырыңыздар.

6-топ

Адам – табиғаттың бір бөлшегі. Жазушы кейіпкердің жан күйзелісі немесе кейіпкер сезімінің ішкі толқындарын оқырманға терең жеткізу үшін табиғат суреттерін, яғни пейзажды пайдаланады. «Абай жолы» романында кейіпкердің жан дүниесін табиғат суреттерімен астастыра отырып, жазушының образ жасау эпопеядан шеберлігіне мысалдар келтіріңіздер.

2-тапсырма. Ж.

«Ашық микрофон»

Эпопеяның өн бойында Абай оңаша күйде, екеуара, топ ортасында, мәжіліс үстінде, әрекет-күрес басында, қолма-қол шайқаста, бір қуаныш, бір қайғыда, барлық болмысымен толық ашылып, оқырман назарына түседі. М.Әуезовтің әлемге әйгілі туындысы туралы, романның басынан аяғына дейін характерлік даралығымен толық ашылатын бас кейіпкер Абай бейнесі жайлы қандай ой қорыттыңыз? Өз ойыңызды «Ашық микрофонда» ортаға салыңыз.

Рефлексия

• Бүгінгі сабақта не ұнады?
• Не ұнамады?
• Бүгін не білгіңіз келіп еді, мақсатыңыз орындалды ма?
• Алдағы уақытта не жайында көбірек білгіңіз келеді?
• Өзге де толғандыратын сұрақтар

Қосымша ақпарат

Дифференциация – Сіз оқушыларға көбірек қолдау көрсету үшін не істейсіз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай тапсырма беруді көздеп отырсыз?

Бағалау – Оқушылардың ақпаратты қаншалықты меңгергенін қалай тексересіз?

Пәнаралық байланыс

Қауіпсіздік ережелері

АКТ-мен байланыс Құндылықтармен байланыс (тәрбиелік элемент)

Дифференциацияны берілетін тапсырма, күтілетін нәтиже, қолдау көрсету, бөлінетін уақыт, қолданылатын дереккөздер арқылы жүзеге асыруға болады.

Дифференциация сабақтың кез келген бөлімінде қолданылады.

Бұл бөлімді оқушылардың сабақ барысында алған білімдерін бағалау үшін қолданылатын әдіс-тәсілдеріңізді жазу үшін пайдаланыңыз.

Сабақ жоспарын құру үшін сізге өзге пән мұғалімдерінің көмегі керек пе?

Берілген тапсырмалардың қайсыбірі оқушылардың қауіпсіздігіне немесе денсаулығына қауіп төндіре ме?

Оқушылар сабақ барысында өздерінің АКТ дағдыларын дамыта ала ма?

Осы сабақ барысында НЗМ құндылықтарын дамытуға қандай мүмкіндік бар?

Ойлан

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары жүзеге асырымды болды ма?

Бүгін оқушылар нені үйренді? Сыныптағы оқу атмосферасы қандай болды?

Дифференциацияны жүзеге асыру қолымнан келді ме?

Мен жоспарланғануақытымды ұстандым ба?

Мен жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім және неліктен?

Төменде берілген бөлімді осы сабақ туралы ойларыңызды жазу үшін пайдаланыңыз. Сол жақ бағанда берілген сабағыңызға қатысты ең маңызды сұрақтарға жауап беріңіз.

Жалпы баға

Сәтті өткен екі нәрсені атап көрсетіңіз (сабақ беру және оқытуға қатысты)?

1.

2.

Қандай екі нәрсе сабақтың одан да жақсы өтуіне ықпалын тигізер еді (сабақ беру және оқытуға қатысты)?

1.

2.

Осы сабақ барысында сынып немесе жеке оқушылар туралы менің келесі сабағыма дайындалу үшін қажет болуы мүмкін қандай ақпарат алдым?