Магнит өрiсiнiң тогы бар өткiзгiшке әрекеті, электроқозғалтқыш, электр өлшеуіш құралдар. Физика, 8 сынып, қосымша материал.

Сабақтың тақырыбы: Магнит өрісінің тогы бар түзу өткізгішке әсері

Оқу мақсаты:

– магнит өрісінің тогы бар өткізгішке әсерін сипаттау; – электрқозғалтқыштың және электр өлшеуіш құралдардың жұмыс істеу принципін түсіндіру

Тогы бар түзу өткізгіштің төңірегіндегі магнит өрісі

https://bilimland.kz/kk/courses/physics-kk/ehlektrodinamika/magnit-orisi/lesson/otkizgishter-tudyratyn-magnit-orisi

1820 жылы дат ғалымы Эрстед тәжірибе жасады. Ол мыс өткізгішті магнит тілшенің үстіне оның осіне параллель орналастырды. Өткізгіш арқылы ток жіберген кезде магнит тілшесі өзінің бастапқы қалпынан 90 ⁰ –қа ауытқиды. Тізбекті ажыратқанда магнит тілшесі өзінің бастапқы қалпына келеді. Оның ауытқу бағыты өткізгіштегі токтың ауытқу бағытына байланысты болады.Бұл электрлік және магниттік құбылыстардың арасында өзара байланыс бар екенін дәлелдейді.

Магнит өрісінің тогы бар түзу өткізгішке әсері

Қорытынды:

• Магнит өрісі тогы бар өткізгішке қандай да бір күшпен әсер етеді.
• Осы күштің бағыты тәуелді:

а) өткізгіштегі токтың бағытына;

б) магнит өрісінің бағытына (магнит полюсінің орналасуына);

Ампер күшінің бағыты сол қол ережесімен анықталады:

Электрөлшеуіш аспаптар

Электроқозғалтқыш деп электр энергиясын механикалық энергияға айналдыруға арналған электр машинасын айтады.Электрқозғалтқыш құрылғысы мен оның әсер ету принципі

Элекрқозғалтқыштың негізгі элементтері:

• Якорь (ротор) – көп орамдардан тұратын айналатын қондырғы
• Индуктор(статор) - электромагнит
• Щетки – жылжымалы контакт
• Коллектор - жартылай сақина

Электрқозғалтқыштың жұмыс істеу принципі:

• магнит өрісіндегі тогы бар шарғының айналуына негізделеді;
• магнит өрісі электромагнит арқылы жасалады;
• шарғы  - электр тогы өтетін якорь орамына негізделеді;
• шарғыға магнит өрісінің әсерінен оны айналдыруға тырысатын тогы бар рамкаға әсер ететін күшке негізделеді;
• якорьмен бірге қозғалтқыштың білігі айналады;

Электрқозғалтқыштың артықшылықтары:

• жылу қозғалтқыштарымен салыстырғанда өлшемі аз;
• экологиялық таза;
• кез-келген өлшемде жасауға болады;
• ПӘК(98%)- үлкен  
• Қолданылуы өте қарапайым;

Электрқозғалтқыштың қолданылуы