Тотығу-тотықсыздану реакциялары. Химия, 9 сынып, дидактикалық материал.

Топтық жұмыс: Оқушыларды топқа бөліп, берілген қосылыстардағы элементтердің тотығу дәрежелерін қоюды ұсыну

1 группа: Сl₂O₇, SO₃, H₃PO₄, P₂O₅, Na₂CO₃, CuSO₄, Cl₂,

2 группа: HClO₄, K₂Cr₂O₇, Cr₂(SO₄)₃, Al(NO₃)₃, CaSO₄,

3 группа: NaMnO₄, MnCl₂, HNO₃, N₂, N₂O, HNO₂, H₂S, Ca₃(PO₄)₂

1 группа: Сl₂O₇, SO₃, H₃PO₄, P₂O₅, Na₂CO₃, CuSO₄, Cl₂,

2 группа: HClO₄, K₂Cr₂O₇, Cr₂(SO₄)₃, Al(NO₃)₃, CaSO₄,

3 группа: NaMnO₄, MnCl₂, HNO₃, N₂, N₂O, HNO₂, H₂S, Ca₃(PO₄)₂

Тотығу-тотықсыздану реакциялары дегеніміз-элемент атомдарының тотығу дәрежелері өзгере жүретін реакцияларды айтамыз.

1.Тотығу дегеніміз атомдардың, молекулалардың немесе иондардың электрондарды беру үрдісі.

2.Тотықсыздану дегеніміз молекулалардың, атомдардың немесе иондардың электронды қосып алу процесі

3.Электрондарын беретін атомдар, молекулалар және иондар тотықсыздандырғыштар деп аталады. Реакция барысында өзі тотығады.

Электрондарды қосып алатын молекулалар, атомдар және иондар тотықтырғыш деп аталады және реакция барысында олар тотықсызданады.

Тотығу –тотықсыздану реакцияларының жіктелуі

Тотығу –тотықсыздану реакцияларының бірнеше типтері болады:

1.Реакцияға қатысушы әртүрлі заттар арасында атомдардың тотығу дәррежелері өзгере жүретін реакциялар молекулааралық тотығу –тотықсыздану реакциялары.

2.Реакцияға қатысушы бір ғана заттың құрамындағы әртүрлі элемент атомдарының тотығу дәрежелері өзгере жүретін молекулааралық тотығу –тотықсыздану реакциялары.

3. Реакцияға қатысушы бір ғана зат құрамындағы бір элемент атомының тотығу дәрежесінің өзгеруі арқылы жүреді. Мұдай реакциялар диспропорциялану деп аталады.

Оқушылардың жеке жұмыс орындауы:

1.Берілген реакция теңдеулерінде тотығу дәрежелерін қойып, тотығу дәрежесі өзгерген элементтерді анықтайды және тотықтырғышпен тотықсыздандырғышты көрсетіп ажыратады.

• HNO₃ + H₂S →  H₂SO₄ + NO + H₂O
• КСlO₃ → КС1 + КСlO₄
• KNO₃ →  KNO₂ + O₂;
• Mg+ N₂ ⇄ Mg₃N₂;
• KClO₃  →  KCl + O₂

2.Оқушылар жұпта берілген реакция теңдеулерін қарастырып, тотығу-тотықсыздану реакцияларын анықтауды

PbO + 2HCl ⟶ PbCl₂ + H₂O

PbO₂ + 4HCl ⟶ PbCl₂ + 2H₂O + Cl₂

AlCl₃ + 3NH₃ + 3H₂O ⟶ Al(OH)₃ + 3NH₄Cl

2CrO₂^─+2OH ^– + 3H₂O₂ ⟶2Cr₂O₄^2- + 4H₂O

CaCO₃ ⟶ CaO + CO₂

_{Үй тапсырмасы}

_Химия

_{Тақырыбы: Тотығу-тоотықсыздану реакциялары}

_{Сынып: ____}

_{Оқушының аты-жөні______________________________}

• _{Берілген сызба нұсқаға сайкес екі реакция теңдеуін көрсетіңіз Э}⁰ _{→ Э}ⁿ⁺ _.

_{1) ______________________________________________________________________________}

_{2) ______________________________________________________________________________}

_{2. Тотығу тотықсыздану реакцияларына мысал келтіріңіз. Берілген реакция теңдеуінің жартылай теңдеуін жазыңыз Тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты көрсетіңіз}

_{________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________}

_{3.Өмірде және табиғатта кездесетін тотығу –тотықсыздану реакцияларын атаңыз. Мысал келтіріңіз}

_{________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________}