Поиск по сайту

 Жаңа жыл Жаңа жыл
Жаңа жылға жаңа жыр
Жасыл шырша жанында
Билеп барлық бала жүр 

Бір үйде қос сұлу қыз ағайынды,

Екеуі қызықтырған талайыңды.

Жүдемес төрт маусымда мұңаймаса,

Тұрады нұрға малып маңдайыңды.

/Ай, күн/.

Су ішінде екі жайын,

Бірі кетсе, бірі дайын.

/Ай, күн/.

Бір үйде қос сұлу қыз ағайынды,

Екеуі қызықтырған талайыңды.

Жүдемес төрт маусымда мұңаймаса,

Тұрады нұрға малып маңдайыңды.

/Ай, күн/.

Су ішінде екі жайын,

Бірі кетсе, бірі дайын.

/Ай, күн/.

«Ел намысы – ер намысы» деген мақал жолдарымен толықтай келісемін. Қазақ халқы қашанда намысты ту етіп, биік қойған ұлт. Ұл балаларды кішкене күндерінен намысты қолдан бермеуге тәрбиелеп, бастарын идірмей, үміттерін сөндірмей өсірген халықпыз. Ар – намыс туралы мақал – мәтелдер де жетерлік, солардың....

Бауыржан Момышұлының әңгіме, повесть, романдарынан жинақтаған қазақ халқы ауыз әдебиетінің мақалдарын ұсынамын:

… бірінші курс «балмұздақ» атанып,үлкен оқу орнын қызықтап, мұғалімді көріп арыстанды көрген қояндай қорқып, жан жаққа жалтақтап жүретін, екінші курс, университет қабырғасында бой үйреніп, сынақ кітапшасын тоқсанға толтырып, мәз болып жүретін, үшінші курс, білім алудан ұйқыны артық көретін, мұғаліммен құрбы құрдасша сөйлесіп жақсы балды қоржынға салып жүретін, төртінші курс, практика, диплом деген екі сөзді көп қайталай беретін, төрт....

Мөңке би түс көріп, сол түсін Сырым батырға жорытпақ бо- лады.

—Бір жолы бәйгеге қырық ат қостым, біреуі де бәйгеден келмеді. Отыз атқостым, біреуі де келмеді. Бесатқостым, төртеуі бәйгеден келмеді де, біреуі ғана аман жетті. Аман жеткені сол— келе сала пышаққа ілікті. Әлгі аттың ішін жарып жібергенім- де, қасқыр шықты, қасқырды жарғанда түлкі шықты. Түлкіні жарғанда, қоян...

Абылай үйінде ме, не жорықта ма, әйтеуір бір түс көріпті (әркім әртүрлі айтады).

Түсінде бір қалың даманда отырып есіктен қараса, есік ал- дында бір үлкен көл бар екен. Оның құрақ, қамыстары жолсыз

ыққа қарап жапырылып тұр екен. «Япырым-ай, мына көл- дің қамысы желсіз неге жапырылып тұр?» деп, есікке шыға келсе, есіктің алдында бір арыстан қарсы қарап жатыр екен. Абылай сескеніп тұра қалыпты. Арыстан қарап секіретін түрге келіп, айбаттанып күшін жинапты да, өз бетімен жүре беріпті. Одан соң сол жерге қасқыр, түлкі, қоян келіп...

Абылай хан Самарқанд шаһарының бетіндегі Жұпар қоры- ғына түсіп, алғаш қонған түні түс көріп, ертеңінде қасындағы түс жоритын қариясына жорытады.

—Түсімде шатырымның алдында бір жолбарыс келіп шөгіп жатып алды, бұл не қылған жолбарыс деп таң қалып қарап едім, әлгі жолбарысым аю болып кетті. Жаңа жолбарыс еді ғой....

Бір күні Абылай үйінде жатып, бір түс көріпті. Сол түсін Бұқарекеңе жорытқан екен. Абылайхан түсінде құбылаға қа- рай бара жатса, бір биік аспан зәулім бәйтерек көреді. Мидай далада сол бәйтерекке барса, түбінде бір жолбарыс жатыр екен. Ол жолбарыс Абылайды көре сала келіп алысады. Абылай да жолбарыспен алысып жүріп, қолындағы қанжарымен ішін жа- рып өлтіріпті. Оның ішінен бір қасқыр шыға келіп, ол тағы алы- сыпты. Абылай оны да жеңіп өлтіріпті. Оның ішінен бір түлкі шыға келіп, о да алысыпты. Оның ішінен бір қоян шыға келіп- ті. Ішін жарғанда оның ішінен бір күзен шыға келіп, о да.....

Құрметті оқырмандар, осы постта әр-түрлі, тамаққа, құстарға, аңдарға және төрт тұлік малға байланысты түс жору жинағы жиналды. Егер сізге байланысты түсті таппасаңыз, астына жазыңыз, мүмкін табылар.

Құрметті оқырман осы мақалада қыс туралы өлеңдер жарияланған және авторларымен қоса жазылды.

Экожүйе – экология ғылымындағы іргелі ұғымдардың бірі, "экологиялық жүйе" сөзінің қысқарған түрі. Белгілі бір ортада тіршілік етіп жатқан жануарлар мен өсімдіктер дүниесін, микроағзаларды, олардың бір-бірімен байланысы және өзара зат пен энергия алмасуын "экожүйе" деп атайды.

Қозғалмай бір орнында қарап тұрар,
Адамның қажетіне жарап тұрар.
Қаншалық жәбір көрсе, сабыр етіп,
Және де көбеймекке талап қылар.

 Жауабы

Өткен ғасырдың 60-шы жылдары екінші сынып оқушыларына төмендегі жұмбақ ұсынылған. Суретке мұқият қарап 6 сұраққа жауап беру керек:
1. Пароход өзен ағысымен жоғары ма, әлде төмен бе кетіп барады?
2. Жылдың қай мезгілі бейнеленген?
3. Өзен осы жерінде терең бе?
4. Айлақ алыс па?
5. Айлақ өзеннің қай бетінде орналасқан (оң, сол)?
6. Суретші күннің қай уақытын бейнелеген?

 Маймыл тісті доңғалақты айналдырғанда тілше қандай санды көрсетеді? 1 немес 2? Жұмбақты шешудің екі жолы бар.

Жауабы:
Тілше 2 санын көрсетеді. Шешімнің бірінші жолы суретте көрсетілген. Екінші жолы:
Тісті доңғалақтарды зерттейік:
— әр тісті доңғалақ тіркелген келесі доңғалақты кері бағытта айналдырады,
— белбеулі доңғалақ айналу бағытын өзгертпейді,
— сегізді-белбеулі доңғалақ қарапайым тіркестегідей доңғалақтың бағытын өзгертеді.
Доңғалақтарды санап шығайық. Айналу бағытын өзгертетін беріліс жұп болған жағдайда, соңғы доңғалақтың айналу бағыты өзгермейді. Тақ болса – кері бағытқа өзгереді. Бізде 16 беріліс: 14 жағдайда бағыт өзгереді, 2 жағдайда өзгермейді.
Нәтижесінде тілше 2 санын көрсетеді.

Жыл бойы өткенді қайталау.

 И, й, у әріптерінің жазылуын қайталау.

Сөздік диктант

1. Уақыт, уылдырық, меруерт, уыстау, қырау, тұсау, ашудас, хайуанат, миуа, қиюластыру, уағда, уілдеу, уылдырық, татулық, шашу, бурыл.

• Өзің қалаған үш-төрт сөзбен сөйлем құрастыру.

1. Қайық, күйші, тыйылды, байиды, қайықшы, сыйлық, қайшы, торғай, лайықты, сыйымды, таңдай, сыйлау, тайлақ, шайнек, түйнек, тыйым.

• Сыйлық сөзінің түбірін тап, басқа қандай....

Мені бала кезімнен бастап «біз қайдан келдік, неліктен және неге біздің айналамызда көптеген қызықты оқиғалар болып жатыр?», деген сұрақтар көп мазалайтын. Менің кішкентай бөлмемде қабырғада әдемі кілем ілулі тұрды, мен оның өрнектеріне жиі қарап, оның әшекейлі оюларының әр миллиметріне таңғалып қызығатынмын. Сондықтан мен сурет салуға деген құштарлықты дамыта бастадым. Сондай-ақ өмірім музыкасыз өтпеді. Төр бөлмеден теледидарда балериналардың қатысуымен опера қойылып, оркестр музыкасы ойнады. Өнерге деген құлшынысым одан әрі арта түсті. Әртүрлі той....

Ал, балалар, балалар,

Аңдардың біл төлдерін,

Еске сақтап, санап ал,

Бар ма, естіп, көргенің?

Арыстанның баласы –

Абдан екен тісі ірі.

Шөнжікті де....

Аңдатпа

Диктанттар мен мазмұндамалар жинағы 5–6 - сыныптар үшін «Қазақ тілі» пәнінен типтік оқу бағдарламасына сай құрастырылған. Әр сыныпқа ғылымдық және тәрбиелік мәні бар мәтіндер енгізіліп отыр. Оқу-әдістемелік құрал (оқыту қазақ тілді) қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімдеріне ұсынылып отыр.

 
Пікір жазғанғандар:
А.А.Токкужин  Новоселов орта мектебінің жоғары санатты қазақ тілі мен әдедиет пәні мұғалімі
Г.Б. Бекиш Аудандық білім бөлімінің әдіскері

Қуыр- қуыр қуырмаш,
Балаларға бидай шаш!
Тауықтарға тары шаш!
Бас бармақ,
Балалы үйрек,
Ортан терек,
Шылдыр шүмек,
Кішкене бөбек.

Сен тұр – қойына бар!
Сен тұр –қозыңа....

Бір дегенім бесігім.
Тербеткен ана бесігін.
Екі дегенім елім бұл.
Елбасындай сенімді ұл.
Үш дегенімм ұлтым.
Сақтаған әдет-ғұрпын.
Төрт дегенім көк туым.
Қалықтай бер көкте нұр.
Бес дегенім берекем.
Таусылмасын мерекем.

Омартаға балалар барар,
Балаларды аралар талар.