Паскаль заңы және оның қолданылуы. Физика, 10 сынып, презентация.

Паскаль Заңы және Гидростатикалық Қысым

Паскаль заңын түсіндіре білу және оның қолданылуын білу.

Гидростатикалық Қысым ұғымын түсіндіре білу

Оқу мақсаттары:

Қысым

Күш

Аудан

Қысымды анықтайтын формула:

Француз ғалымы Паскальдың құрметіне қысым бірлігі паскаль (Па) деп аталады.

Блез Паскаль

(1623-1662)

https://ru.wikipedia.org

Сұйықтар мен газдар арқылы қысымның берілуі. Паскаль заңы.

Сұйық пен газдың қатты денелерден ерекшелігі олардың жеке қабаттарының және ұсақ бөлшектерінің бір-біріне қатысты барлық бағытта еркін орын ауыстыра алуында. Мысалы, стақандағы суды қозғалысқа келтіру үшін, сол судың бетін ептеп қана үрлеу керек. Баяу жел тұрса, өзеннің немесе көлдің бетінде толқын пайда болады.

Газ бөлшектері ыдыстың барлық көлеміне біркелкі таралған.

Бұл жердегі бөлшектер бұрынғысынан көрі тығызырақ орналасады.

Газ бөлшектері қозғалтқышының арқасында барлық бағытта орын ауыстырады, бірақ бұрынғысынан да тығызырақ болады.

Сұйық пен газға түсірілген қысым тек әсер етуші күштің бағытымен ғана емес, олардың әрбір нүктесіне берілетіндігін, сұйық пен газ бөлшектерінің қозғалтқышымен түсіндіруге болады. Енді осы құбылысты толығырақ қарастыралық.

Сондықтан барлық жерде газдың қысымы артады. Демек, қосымша қысым сұйықтың немесе газдың бөлшектеріне түгел беріледі екен. Егер газға түсірілген қысым поршеньнің өз маңында 1 Па-ға артса, онда газ ішіндегі барлық нүктелердегі қысым бұрынғысынан дәл сонша шамаға артады. Ыдыстың қабырғаларына, түбіне, поршеньге түсетін қысым 1 Па-ға артады.

Тепе-теңдік күйде жатқан сұйық не газға әсер етілген қысым сол сұйық не газдың кез келген нүктесіне барлық бағыттарға бірдей таралады

Паскаль Заңы

https://ru.wikipedia.org

Қысымның таралуы

Қатты денеде:

Қысым түсірілген күштің

бағытымен тарайды.

Сұйықтар мен газдарда:

Қысым барлық жаққа тарайды

https://ru.wikipedia.org

р= ρ•g•h

Ж. Кусто(1943 г.)

Акваланг-40м.

Скафандр-300м.

О. Пикар(1948 г.)

Батискаф-11км.

Бальзамелло-1892 г.

Батисфера-1км.

Сұйықтардағы қысым

Тыныштықтағы сұйықтық салмағының әсерінен оның ішінде 

Гидростатикалық қысым

Сұйықтардағы қысым

Паскаль заңына бағынады

Тереңдікке тәуелді

Сұйықтың тығыздығына тәуелді

Ыдыс пішініне тәуелді емес

Ыдыс түбінің ауданына тәуелді емес

Сұйықтың салмағы әсерінен ыдыс түбіне түсіріледі

Сұйықтың ішіндегі бір деңгейдегі қысым барлық бағытқа бірдей, өзгеріссіз беріледі

2,5 — 3 м

200 м

10994 ± 40 м

Ыдысытың бүйіріне түсірілетін қысым, егер ыдыс түбі сол тереңдікте орналасса, онда сол ыдыс түбіне түсірілетін қысымға тең.

Негізгі қорытынды

Қозғалмайтын сұйықтың салмағы есебінен түсірілген қысым гидростатикалық қысым д.а.

https://ru.wikipedia.org

Екі водолаз теңіз түбінде бірдей тереңдікте жүр. Бірінші водолаз ашық су бетінің түбінде, ал екіншісі дәл сол тереңдіктегі үңгірдің астында жүр. Водолаздарға түсірілетін қысымдарды салыстырыңыз.

Жауаптарыңызды түсіндіріңіздер және түсіндіру үшін қай заңды қолданар едіңіз?

Паскаль заңы

Жартылай сумен толтырылған ыдысқа жіпке ілінген қорғасын шарды 1 жағдайдан 2 жағдайдағы сияқты орналастырады. Ыдыс түбіне түсірілетін қысым өзгереді ма?

Сіз саусағыңызды стакан түбіне тигізбей, суға салдыңыз. Ыдыс түбіне түсірілетін қысым өзгереді ма? Өзгерсе қалай?

Судың деңгейі артқандықтан

қысым да артады.

Түбінің ауданы бірдей ыдыстарға бірдей биіктікте су құйды. Қай ыдыста түбіне түсірілген қысым артық?

Пішіндері әртүрлі екі цилиндр тәріздес ыдысқа массалары бірдей су құйды. Ыдыстар түбіне түсірілетін қысымдар бірдей ма?

Қысым бірдей

Қысым бірдей емес,

1-ші ыдыста қысым көп

1

2

Қай ыдысқа түсірілетін қысым жоғары

Бірдей ыдыстарға сүт пен спирт құйылды. Қай ыдыста қысым жоғары болатынын анықтаңыз.

Керосині бар ыдыста резинамен жабылған екі саңылау бар.

Резиналы пленкалар бірдей созылады ма?

Пішіні суретте көрсетілгендей ішінде сүті бар ыдыстың екі саңылауы резиналы пленкамен жабылған. Резиналы пленкалар бірдей созылады ма?

200 дм тереңдікте жүрген водолазға әрекет ететін қысымды анықтаңыз.

Бер:

h = 200 дм

р = ?

ХБЖ:

20 м

Шешуі:

Гидростатикалық қысымды есептеу формуласын жазамыз:

Жауабы: 196 кПа.

Резиналы камера сумен толтырылған және суретте көрсетілгендей шыны түтікпен жалғанған. Камера үстіне массасы 1 кг тақтай және массасы 5 кг жүк қойылған. Егер түтіктегі судың биіктігі 1 м болса, онда тақтайдың ауданын табыңыз.

Бер:

S = ?

Шешуі:

m2 = 5 кг

m1 = 1 кг

h = 1 м

Түтіктегі су бағанының түсіретін қысымын тақтай мен жүктің қысымдарының қосындысымен теңестіреміз:

Түтіктегі су қысымы:

Тақтай мен жүк қысымы:

Бер:

S = ?

Шешуі:

m2 = 5 кг

m1 = 1 кг

h = 1 м

Жауабы: 60 см2.

Бер:

Шешуі:

Қатынас ыдыстар

Қатынас  ыдыстар деп – өзара жалғасқан екі немесе одан көп ыдыстар жиынтығын айтамыз. Әртүрлі пішіндегі  қатынас  ыдыстар  да  болады. 

Кез келген пішінді қатынас ыдыстардағы тыныш тұрған біртекті сұйықтың еркін беттері бір деңгейде болады.

Қатынас ыдыстардың қасиеттері

Сұйықтардың тепе-теңдік шарты:

Қатынас ыдыстардың қасиеттері

Қатынас ыдыстардағы әртекті сұйықтықтардың бағандары биіктіктерінің қатынасы олардың тығыздықтарының қатынасына кері пропорционал болады:

Қатынас ыдыстардың қасиеттері

BilimLand.kz

Қатынас ыдыстардың қолданылуы

Гидрометриялық шыны

Шлюздер

Шәйнектер

Су мұнарасы

Су бұрқақ

Металл манометр

Сұйықтар мен газдардағы қысымды өлшейтін құрылғы манометр деп аталады.

Сұйықтардағы қысымды өлшеу

Гидравликалық пресс

Гидравликалық машиналардың (гректің гидравликос -сулы деген сөзінен шыққан) қалай жұмыс істейтінін Паскаль заңына сүйеніп түсіндіруге болады. Бұл машиналардың жұмыс істеуі сұйықтардың қозғалыс және тепе-теңдік заңдарына негізделген.

Гидравликалық пресстің жұмыс істеу принципі

Рсұйық = Р0 – FАрх

FАрх= Р0 –Р сұйық

Кері итеруші күшті анықтау

Атмосфералық қысым.

Жерді қоршап тұрған ауа қабығы атмосфера (гректің атмос бу, ауа және сфера шар деген екі сөзінен құралған) деп аталады. Атмосфера бірнеше қабаттан тұрады. Ауырлық күшінің әрекетінен оның жоғарғы қабаттары төменгі қабаттарына қысым түсіреді. Атмосфера газ, сондықтан ол Паскаль заңы бойынша өзіне түскен қысымды барлық бағытта таратады. Соның салдарынан Жер бетіне және ондағы барлық денелерге атмосфералық қысым түседі.

Ұзындығы 1 м, бір жағы бітеу шыны түтік сынаппен толтырылады. Содан кейін түтіктің аузын жауып, оны төңкереді де, сынап құйылған ыдысқа батырады. Сынаптың ішінде түтіктің аузын ашады. Сонда сынаптың кішкене ғана бөлігі ыдысқа төгіледі, ал түтік ішінде 76 см сынап бағаны қалады.

Э. Торричелли алғаш рет сынап бағанын атмосфералық қысым ұстап тұрады деп ой түйді.

Атмосфералық қысымның ауа райына байланысты өзгеретінін де алғаш байқаған Торричелли болатын. Кейін Торричелли қондырғысы атмосфералық қысымды өлшеу үшін пайдаланыла бастады.

Атмосфералық қысымды сынап бағанының биіктігі бойынша есептейді. Атмосфералық қысымның бірлігі ретінде

1 мм.сын.бағ. алынады.

1 мм.сын.бағ.=133,3 Па =

= 1,33 гПа.

Барометр

Ашық сұйық манометрлер

Әр түрлі биіктіктегі атмосфералық қысым

Биіктігі 760 мм сынап бағанының қысымына тең, 00С температурадағы атмосфералық қысым қалыпты атмосфералық қысым деп атайды.

101300 Па=1013 гПа.

Теңіз деңгейінен неғұрлым биіктеген сайын, қысым соғұрлым аз болады. Шамалы биіктікке, орта есеппен әрбір 12 м жоғарылаған сайын, қысым 1мм.сын.бағанасына төмендейді.

Әрбір 12 метр биіктеген сайын атмосфералық қысым 1 мм сыныап бағанасына төмендейді

Атмосфералық қысымның биіктіке тәуелділігі

Назарларыңызға рахмет !

Сәттілік тілеймін!

Қолданыған материалдар мен сілтемелер

Bilimland.kz

https://www.wikipedia.org/