Дененің еркін түсуі. Еркін түсу үдеуі. Физика, 9 сынып, презентация.

Еркін түсу

Құлаған дене

Ауа кедергісі жоқ деп есептеңіз…

Әдетте, гравитациялық күш әрекетінен қозғалған денені еркін түседі деп айтады.

Еркін түсу

Еркін құлаған дененің үдеуі 9.8 м/2.

Еркін түсу

Ауа кедергісі ескерілмейді!

Құс қауырсыны мен балғаны бір мезгілде қандай да бір биіктіктен тастаңыз. Қауырсынға қарағанда балғаның жерге әлдеқайда ерте түскенін байқауға болады.

Осы тәжірибені Айда жасасақ қалай болады екен?

Ауа кедергісі және құлаған дене

Құс қауырсыны мен монетаның айналасында ауа болмаса, онда бірдей үдеумен қозғалады

Ауа кедергісі және дененің еркін құлауы

Вакуумді түтік

Денелер ауа кедергісінсіз

қалай құлайды?

Денеге тек бір күш қана әрекет етеді- гравитациялық күш немесе салмақ

Ауа кедергісі және дененің еркін құлауы

Денелердің барлығы бірдей үдеумен қозғалады

НЕГЕ?

Денелер ауа кедергісінсіз

қалай құлайды?

Денеге тек бір күш қана әрекет етеді- гравитациялық күш немесе салмақ

Ауа кедергісі және дененің еркін құлауы

НЕГЕ?

Ешқандай атмосфера ауа кедергісін тудырмайды. Сол себепті дене бетінің ауданыны мен салмағының ешқандай мәні болмайды. Барлық денелер бірдей жылдамдықпен құлайды

Ауа кедергісі және дененің еркін құлауы

Денеге тек бір күш қана әрекет етеді- гравитациялық күш немесе салмақ

Денелер ауа кедергісінсіз

қалай құлайды?

Денелердің барлығы бірдей үдеумен қозғалады

Еркін құлаған дененің лездік жылдамдығы әрбір секунд сайын 9,8 м/с-қа артып отырады. Бұл әрбір секундтағы жылдамдықтың өзгерісі болып табылады, яғни үдеу

Еркін құлаған дене қаншалықты тез қозғалады?

v = gt

V- жылдамдық, (м/с)

g- ауырлық күшінің үдеуі, (9.8 m/s2)

t- дененің еркін құлау уақыты, (с)

Денеге гравитациялық күш әрекет еткен кезде дене еркін құлайды деп айтамыз

Fа = 100 Н

Бұл дене 9.8 м/с2-ке тең үдеумен құлайды

Ешқандай тіреу немесе кедергі күші болмаған жағдайда

Физик ғалымдардың айтуынша, ауыр денелер Жер бетіне құлаған кезде оларға әрекет ететін ауа кедергісі өте аз, сондықтан оны ескермеуге де болады

Fа = 100 Н

Fа = 71.2 Н

Fа = 11 Н

Есептеулер барысында ауа кедергісін ескермеңіз!

Жоғары лақтырылған дене

Денелер төмен қарай құлағанда қандай үдеуге ие болса, жоғары көтерілгенде де дәл сондай үдеумен қозғалады. Бірақ қозғалыс кемімелі болады

Дене жоғары көтерілу барысында өзінің бастапқы жылдамдығын нөлге дейін азайтады. Бұл уақытта дене әрбір секунд сайын өзінің жылдамдығын 9,8 м/с-қа азайтып отырады

Осы дене төмен қозғала бастағанда қайтадан әрбір секунд сайын 9,8 м/с жылдамдық алады

Денелер ауа кедергісінсіз

қалай құлайды?

Денеге тек бір күш қана әрекет етеді- гравитациялық күш немесе салмақ

Ауа кедергісі және дененің еркін құлауы

Денелердің барлығы бірдей үдеумен қозғалады

НЕГЕ?

Денелер ауа кедергісінсіз

қалай құлайды?

Денеге тек бір күш қана әрекет етеді- гравитациялық күш немесе салмақ

Ауа кедергісі және дененің еркін құлауы

АЙ

НЕГЕ?

Ешқандай атмосфера ауа кедергісін тудырмайды. Сол себепті дене бетінің ауданыны мен салмағының ешқандай мәні болмайды. Барлық денелер бірдей жылдамдықпен құлайды

Ауа кедергісі және дененің еркін құлауы

Денеге тек бір күш қана әрекет етеді- гравитациялық күш немесе салмақ

Денелер ауа кедергісінсіз

қалай құлайды?

Денелердің барлығы бірдей үдеумен қозғалады

Галлилейдің эксперментінде массалары10 кг металл шар мен 1 кг тас Пиза мұнарасынан бір мезгілде Жерге түскені бәрімізге белгілі. Галлилейдің бұл тәжірибесі Аристотельдің массасы 10 есе артық дене Жерге 10 есе тез түседі деген болжамын жоққа шығарды.

F – күш немесе салмақ, (Н)

m- масса, (кг)

а- үдеу (м/с2)

Кез-келген дене үшін салмақтың массаға қатынасы тұрақты болып қалады. Демек, олардың үдеулері де тең деген сөз

1 кг тас

10 кг металл шар

Массасы 10 есе артық шардың салмағы немесе ауырлық күші

g = Салмақ/масса

a = Күш/масса

Екі дененің салмақтарының массаларына қатынасы бірдей болғандықтан, олар бірдей үдеумен қозғалады

НЕГЕ?

Екі дененің салмақтарының массаларына қатынасы бірдей болғандықтан, олар бірдей үдеумен қозғалады

НЕГЕ?

Салмақ-масса қатынастары әрбір дене үшін бірдей!

Массасы үлкен денеге жоғары үдеу беру үшін үлкен күш қажет. Себебі, оның инерциясы да жоғары

Барлық еркін құлаған денелер бірдей үдеумен түседі. Себебі, барлық денелер үшін салмағының массаға қатынасы тұрақты болады. Бұл үдеудің мәні Жерде

9,8 м/с2

Ауа кедергісі

Дене қозғалысына қарама-қарсы бағытталған ауа молекулалары салдарынан туындаған күш кедергі күш деп аталады

Денеге әрекет ететін ауаның кедергі күшінің мөлшері дененің жылдамдығына және дене бетінің ауданына тәуелді болады

Ауа кедергісі дененің салмағына тәуелсіз

1. Жылдамдық

Дененің жылдамдығы неғұрлым көп болса, соғұрлым ауа кедергісі көп болады

2. Дене бетінің ауданы

Дене бетінің ауданы неғұрлым үлкен болса, сғұрлым ауа кедергісі көп болады

Ауа тығыздығы

Кедергі көп

Кедергі аз

Ауада құлап келе жатқан денелерге екі күш әрекет етеді:

төмен қарай бағытталған салмақ

Ауа кедергісі немесе жоғары қарай бағытталған кедергі күші

Дененің құлау барысында оның жылдамдығы артады, соған сәйкес

денеге әрекет ететін ауа кедергісі де артады. Ал дене тұрақты

жылдамдыққа ие болғанша, дене үдеуінің өзгерісі кемиді.

Әрекет ететін күштер теңгеріліп, дене соңғы жылдамдыққа ие болады

Ауаның кедергі күшін анықтайтын екі факторды атаңыз

Жылдамдық және дене бетінің ауданы

Еркін құлаған дененің үдеуінің сан мәні қандай?

9.8 м/с2

Дененің еркін түсуі: қаншалықты ұзақ және толық құлауына қанша уақыт қажет?

Әр секунд сайын дененің құлау қашықтығы қалай өзгереді?

Әрбір секунд сайын дененің құлау қашықтығы арта түседі