Бағаналы жасушалар ұғымы және олардың қасиеттері (қайта жаңаруы, жіктелуі). Биология, 11 сынып, презентация.

Ортақ ұқсастық неде?

САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ: 11.2С Өсу және даму

Бағаналы жасушалар ұғымы және олардың қасиеттері (қайта жаңаруы, жіктелуі)

САБАҚ МАҚСАТЫ:

баған жасушалары ұғымын қалыптастыру;

баған жасушаларының түрлі типтерін ажырату;

баған жасушаларының мамандану үдерісін сипаттау

Бағалау критериі:

-Бағаналық жасушалар туралы бұрыннан бар білімді қолданады.

-Бағаналық жасушаларды мамандандыру үдерісін түсіндіру үшін блок-сызбаны құрастырады.

-Бағаналық жасушаларды мамандандыру үдерісін түсіндіреді.

-Ақпаратты пайдалана отырып, көп жасушалы ағзаның пайда болу кезеңдерін дұрыс сипаттайды.

Баған жасушалары туралы не білеміз?

Ұрықтану— аталық және аналық жыныс жасушаларының қосылуынан зиготаның  пайда болуы. 

Бөлшектену (лат. flssio — бөлшектену) — ұрықтанған біржасушалы организмнің (зиготаның) митоз арқылы бөлініп, көпжасушалы ұрыққа (бластулага) айналуының эмбриондық кезеңі. Бөлшектену кезінде пайда болған жасушаларды бластомерлер деп атайды. Бластомерлер бөлінген сайын, олардың саны көбейіп, мөлшері кішірейе береді. Мұндай ұрықты —морула дейді. Бөлшектену кезеңі — бластоцистаның (қуысы сүйыққа толған көпжасушалы ұрықтың) түзілуімен аяқталады.

Дамудың келесі сатысында  бластула қабаты ішке қарай ойысады да одан жасушаның ішкі қабаты пайда болады. Осының нәтижесінде қос қабат қалыптасады. Мұндай қос қабатты даму сатысын гаструла деп атайды.Гаструла (грек. gaster — асқазан) - іші қуыс екі қабат жасушалардан тұратын ұрық. Бұл екі қабат ұрық жапырақшалары деп те аталады. Гаструла сатысындағы сыртқы қабатты эктодерма немесе сыртқы ұрық жапырақшасы, ішкі қабатты - энтодерманемес ішкі ұрық жапырақшасы деп атайды. Көпжасушалы жануарлардың ұрығының эктодерма және энтодерма қабаттарының арасынан үшінші қабат – мезодерма қалыптасады.

ТАПСЫРМА №1

ЖАУАБЫ:

Медицинада адам денесінің мүшелерін транспланттау және басқа қандай жасушалармен алмастыруға болады?

Бағаналы жасушалар дегеніміз не және олар қайда түзіледі?

Бұл жасушалардың ортақ құрылымы не?

жасушалар қалай ажыратылады?

Ұрықтық қабат қандай жасушалардан түзіледі?

Ойланып жауап беріңіз

Маманданбаған, сирек бөліну арқылы сан тұрақтылығы өздігінен реттеліп отыратын жас жасушалар популяциясы.

БАҒАН ЖАСУШАЛАРЫ ДЕГЕНІМІЗ НЕ?

Бағаналы жасушалар …

Бағаналы жасушалар  — жануарлар организмінің жасына қарамастан, әр уақытта бөлінуге қабілеттілігін жоғалтпайды, яғни бөлінуге бейім;

Бағаналы  жасуша – ол  ағзаның арнайы жасушалары, ол өзін-өзі  жаңартуға және  дамытуға  қабілетті;

Таза  субстанция;

Дің жасушаларының зақымданған жасушаларды қалпына келтіріп, қайта өсіретін немесе аурумен күресе алатын қабілеті бар.

Өзінде  ешқандай  генетикалық  информацияны  сақтап тасымалдамайды;

Жүйке  жүйесіндегі зат алмасуды, қан  айналымды, жүрек, бүйрек қызметтерін  жақсартады;

Иммунитеттің көтерілуін, қартаюдың алдын алуына мумкіндік туғызады.

Потенттілігіне байланысты бағаналық жасушалар

бірнеше топтарға бөлінеді:

Тотипотенттік:

Олар ағзаны түзетін тіңдер мен жасушалардың түрлі типтерін түзеді. Оған ұрықтанған жұмыртқа немесе зигота жатады. Мұндай бағаналы жасушалар кез-келген жасуша түрлерін жасай алады.

Тотипотенттік бағаналық жасушалардың ұрпақтары болып табылады, экстраэмбриональды ұлпаларды (мысалы, плацента) қоспағанда практикалық жағынан барлық ұлпаларға бастау болады.

Плюрипотенттік:

Мультипотенттік:

Барлық ұлпаларды пайда етеді, бірақ оларың көптүрлілігі ұрық жапырақшасына байланысты шектеулі. Жұлын майы сынды өзге бағаналы жасушалар тек бірнеше жасушалар түрлерін жасай алатындықтан, мультипотенттік деп аталады.

Жетілмеген жасушалар, турасын айтсақ, бағаналық жасуша болып табылмайтын жасушалар, яғни жасушаның тек бір түрін қалыптастырады.

Унипотенттік:

Плюрипотент

Мульти

потент

Ересек ағза баған жасушалары

Баған жасушаларын бөліп алатын орындар

«Карусель»

Тапсырма дискрипторы:

Топтың зертте отырған (тоти / плюри / мультипотенттік) түбегейлік жасушалардың анықтамасын жауза;

Бағаналық жасуша типінің басқа жасушалардан ерекшелігін анықтау;

Жұмыс жасау типін зерттеу.

Рефлексия

Мен сабақта .............................................білдім

Бәріненде маған................................................ұнады

Мен үшін пайдалы ақпарат.........................................................болды

Мен .................................................................тілеймін

Менің ұсыныстарым....................................................

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!