Түр түзілудің негізгі механизмдері. Биология, 10 сынып, презентация.

Тақырыбы: Түр түзілудің негізгі механизмдері

Оқу мақсаттар: 10.2.6.3 түр түзілудің негізгі механизмдерін жіктеу

Бөлім: 10.3C Эволюциялық даму және селекция негіздері.

Тірі ағзалардың көптүрлілігі.

Түр түзілу – пайда болған жаңа түр бастапқы түрден байланысын үзіп, олармен шағылысуы мүмкін болмайтын, өз алдына дербес даралар жиынтығы.

Жаңа түрдің түзілу жолдары (Э.В. Майр)

А

А

А

В

В

В

С

С

А

А

В

Филетикалық

Бастапқы түрдің

түрленуі

Гибридогенді

А және В бастапқы

түрлерінің

қосылуымен байланысты,

С жаңа түрінің түзілуі.

Дивергентті

Бір бастапқы түрдің

бірнеше рәуелсіз түрге бөлінуіне

негізделген.

Жаңа түрдің түзілу жолдары (Э.В. Майр)

А

А

А

В

В

В

С

С

А

А

В

Филетикалық

Бастапқы түрдің

түрленуі

Гибридогенді

А және В бастапқы

түрлерінің

қосылуымен байланысты,

С жаңа түрінің түзілуі.

Дивергентті

Бір бастапқы түрдің

бірнеше рәуелсіз түрге бөлінуіне

негізделген.

Жаңа түрдің түзілу жолдары (Э.В. Майр)

А

А

А

В

В

В

С

С

А

А

В

Филетикалық

Бастапқы түрдің

түрленуі

Гибридогенді

А және В бастапқы

түрлерінің

қосылуымен байланысты,

С жаңа түрінің түзілуі.

Дивергентті

Бір бастапқы түрдің

бірнеше рәуелсіз түрге бөлінуіне

негізделген.

Географиялық оқшаулану

Бастапқы популяция

Түр түзілудің басталуы:

Бөгеттің қалыптасуы

Репродуктивті (биологялық)

оқшауланудың пайда болуы

Түр түзілудің аяқталуы

Аллопатриялық (географиялық түртүзілу)

гризли

≈200 тыс. лет назад

панда

Аллопатриялық (географиялық түртүзілу) өте баяу жүреді.

ақ

қоңыр

Экологиялық түр түзілу

Бастапқы популяция

Түр түзілудің басталуы:

экологиялық специализация

Репродуктивті (биологялық)

оқшауланудың пайда болуы

Түр түзілудің аяқталуы

Экологиялық түр түзілудің себептері:

Қорек арқылы

басқа түрге өту

Мінез – құлқындағы

өзгешелік

Әртүрлі уақытта

өніп - өсу

Хромосома санының

көбеюі

Будандастыру

Хромосома құрылымының

өзгеруі

Парапатриялық түр түзілу

Кеніштің әсерінен топырақтардың металдармен ластануына жауабы ретінде кәдімгі хош иісті масақтың (Anthoxanthum odoratum) парапатриялық түр өзгеріске ұшырауы мүмкін.

Перипатриалық түр түзілу

Эволюциялық биологияда репродуктивті оқшаулану— бұл популяция арасында гендік алмасуды болдырмайтын механизмдер. Популяциялардың генофондтарының бөлінуі кейбір жағдайда жаңа түрлердің пайда болуына әкеледі. Репродуктивті оқшаулану ұрықтануды болдырмайтын немесе тіршілікке қабілетсіз не ұрықсыз гибридтердің түзілуімен іске асуы мүмкін. Мысалы қашыр немесе лошак (қашыр – жылқы мен есектің гибриді, лошак –есек пен биенің гибриді).

Этологиялық оқшаулану- изоляция вследствие экологиялық байланыстың болмауынан оқшаулану. Популяции ортақ территорияда, бірақ әр түрлі тіршілік ету орындарында өмір сүреді, сондықтан олар бір-бірімен кездеспейді.

Quercus coccinea ылғалды, нашар қопсытылған топырақты қажет етеді.

Quercus velutina предпочитает құрғақ, жақсы қопсытылған топырақты қажет етеді.

Уақытша оқшаулану—бұл оқшаулану гүлдеу немесе жыныстық белсенділігі әр түрлі уақытта жүретін оқшаулану салдарынан болады.

Сәулелі қарағай

Тозаң ақпанда пісіп жетіліп таралады

(Утонченная) Жіңішке қарағайы

Тозаі сәуірде пісіп жетіледі.

Этологиялық оқшаулану көбею кезінде аталық пен аналықтың мінез-құлықтық ерекшеліктеріне негізделген.

Көбею кезеңі басталған кезде аталық өзінің аналығына белсенді түрде қамқорлық көрсете бастайды. Егер құстарды жұптасу кезінде бақылайтын болсақ, онда аталықтың аналық алдында құйрығын жайып жіберіп, қалай жұптасу биін билегенін бақылауға болады.

Механикалық оқшаулану — жыныс мүшелерінің құрылысының әр түрлігіне байланысты шағылысудың(тозаңданудың) нәтижесіздігі. Сәлбен(Шалфеи) гүл құрылысымен ерекшеленеді, сондықтан даәр түрлі аралармен тозаңданады.

Дәрілік сәлбен

Ормандық сәлбен

Гаметаның оқшаулануы— гаметалар арасында таксистің болмауы немесе аналық жыныс жолында немесе аналық аузында микрогаметалардың өлуі.

гибридтердің тіршілікке қабілетсіздігі

Зиготадан кейінгі репродуктивті оқшаулану

Леопардты бақа мен (Rana pipiens) и орман бақасын (Rana sylvatica) шағылыстырғанда гибридтер ерте гаструла кезеңде өліп қалады.

Гибридтердің ұрықсыздығы. Жүгерідегі ЦАҰ(цитоплазмалық аталық ұрықсыздық). Жүгері – бірүйлі өсімдік; аналық гүлдері собыққа, ал талақ гүлдері-сыпыртқыға жинақталған. Кей кезде сыпыртқыда ұрықсыз тозаңы бар, тозаңқаптар болады. Тозаңның ұрықсыздығы цитоплазманың кейбір ерекшеліктерімен анықталатыны айқындалған.

Зиготадан кейінгі репродуктивті оқшаулану

Зиготадан кейінгі репродуктивті оқшаулану

гибридтердің тіршілікке қабілетсіздігі

Гибридтердің ұрықсыздығы

Гибридтің бұзылуы

Мына екі түр зертхана жағдайында ғана шағылыса алады.

Бірінші ұрпақ гибридтер тіршілікке қабілетті. Аналық фертильды,

аталықтары ұрықсыз. Бірінші ұрпақ аналықтарын, ата-аналары аталығымен

шағылыстырса, алынған ұрпақтың тіршілікке қабілеттілігімен

фертильдігі төмен болады.

Қолданылған әдебиеттер

http://www.myshared.ru/slide/1352038/

https://infourok.ru/tr-tzilu-sinip-prezentaciya-2458934.html

https://en.ppt-online.org/115415

http://docplayer.ru/56185692-Vid-i-vidoobrazovanie.html

https://infourok.ru/prezentaciya-po-biologiiklassifikaciya-rasteniy-klass-414289.html