Мутагенез және мутация типтері. Биология, 10 сынып, презентация.

Өзгергіштік деген не?

Өзгергіштіктің қандай түрлері бар?

Комбинанттық өзгергіштік деген не? Оның пайда болу себебі неде?

Сабақ тақырыбы:

Мутагенез және

мутация типтері

Сабақ мақсаттары:

Оқушы біледі:

Мутациялардың пайда болу механизмдерің

Мутагенездің себептерің

Мутация типтерің

Оқушы түсінеді:

Мутация классификациясындағы негізгі айырмашылықтарын;

Оқушы жасай алады:

Мутацияның себептерін түсіндіре алады

Мутация типтерің ажырата алады

Әр түрлі мутацияларды сипаттай алады

Мутация деп - хромосомалардың немесе гендердің кенеттен өзгеруін айтады

"Мутация" деген терминді 1901 жылы Голландия генетигі Гуго де Фриз "Мутациялық теория" деген еңбегінде енгізді.

Мутацияның пайда болуы жөне қалыптасуы мутагенез деп аталады.

Ал тұқым қуалайтын өзгерістерді тудыратын факторларды мутаген деп атайды.

Мутациялық процестің нәтижесінде жаңа қасиеттерге ие болған дараларды мутанттар дейді

Биологиялық терминдер

Хромосомалар санына

Хромосомалардың құрылысына

Гендегі өзгерістерге

Мутацияның өзгеруінің себебі:

Хромосомалар санының өзгеруіне байланысты, Мутация:

Геномдық мутация

Гендік мутациялар

Хромосомалық мутация

Мутацияның түрлері

1.Гетероплоидия - бір немесе бірнеше хромосомаларды жоғалу немесе қосып алу. Сонда диплоидты жиынтық мынадай болады:

2n+(1-2). Мысалы, Даун синдромы немесе Клаенфельтер синдромы - адамда диплоидты жиынты0та 47 хромосома болады.

1.Гаплоидия - қалыпты хромосома жиынтығының 2 рет кемуі. Сонда зиготада хромосома жиынтығы 1n болады.

2.Полиплоидия - 2n+1n немесе 2n+2n, 2n+3n және тағы басқа зигота түзген кезде хромосома жиынтығының еселеніп өсуі.

Геномдық мутация

Мысалдар:

Мысалдар:

Полиплоидия:

2. Гендік мутациялар:

Гендік немесе нүктелік мутация деп ДНҚ молекуласының белгілі бір бөлігінде нуклеотидтердің қатар тізбегінің өзгеруін айтады.

3. Хромосомалық мутация:

Бөліну (делеция) - тапшылық. Хромосоманың қандай болса да бір үлескісінің жоғалуы. Мысалы: АВГЕ - қос  делеция, Б және Д үзіктерінің шығып қалуы.

Дупликация - үлескінің еселенуі. Мысалы: АББВГДЕ.

Инверсия (орын ауыстыру, төңкерілу) - үлескінің 180°-қа төңкеруі. Мысалы: АДГВБЕ.

Транслокация - сәйкес емес екі хромосомалар арасындағы үлескілердің алмасуы. Мысалы: AESYLE

Мутагендік факторлар:

Мутагендік факторлар – қоршаған ортаның жағдайына байланысты болатын мутациялық өзгеріс.

Мутагендік фактордың типтері

Физикалық

Химиялық

Биологиялық

Мутацияға ұшырайтын қасиеттері

Мутация типтері

Рефлексия:

Мен бүгін не білдім…

Мен үшін не қызықты болды…

Менде әлі де сұрақтарым бар…

Пайдаланған әдебиеттер:

Қазымбет П. Қ., Аманжолова Л. Е., Нұртаева Қ.С. Медициналық биология / А.- 2000.-376 б.

Е. Ө. Қуандықов ред. Медициналық биология және генетика/ А.- 2004.-444 б.

В.Н. Ярыгин. Биология / М.- Высшая школа.- 2001.- т. 1,2.

Грин. Стаут. Тейлор оқулығы 3 том