ДНҚ молекуласының құрылысы.ДНК құрылымы(бірінші және екінші реттік құрылым). ДНҚ молекуласының қызметі. Биология, 10 сынып, презентация.

ДНҚ құрылымы мен қызметі

Сабақ мақсаттары

Оқушы біледі:

- Нуклеотидтердің химиялық құрылысын

Оқушы түсінеді:

- Нуклеотидтердің ДНҚ молекуласында қалайша қосылып, орналасатынын

Оқушы жасай алады:

- Нуклеотидтерді қосып ДНҚ молекуласын құрай алады

Нәруыздар

Реттегіштер

Ферменттер

Құрылыс

материалдары

Транспорт

Қозғалыс

Қорғаныс

Нәруыздар қызметтерінің бірегейлігі

Матрица

Көмірсулар, липидтер

РНҚ – рибозимдер

Басқада гормондар, ц-АМФ, иондар

т-РНҚ

Осындай қызметтер атқаратын, басқа да заттар бар ма?

Осы қызметтердің біреуін, нәруыздар мүлде атқара алмайды.

Сонымен нәруыздар барлық қызметтерді атқара алады, тек мына қызметтен басқасын.

Ақпараттық

Өздігінен көшірмелене алмайды

Бұл қызметті

Негізгі және жалғыз – ақ қызметі

ДНҚ және РНҚ

нуклеин

қышқылдары

ДНҚ – жасушадағы ең үлкен молекула.

Ол нәруыздар мен РНҚ – дан біршама үлкен

Әрбір хромосома = бір ДНҚ молекуласы

Адамның 23 хромосомасы = 23 ДНҚ молекуласы

≈ 1 метр

Олардың ең ұзыны ≈ 8 см

ДНҚ жасушаның тұқымқуалаушылығына қатысады және генетикалық ақпарат тасушысы.

Жасуша метаболизмін басқару үшін ферменттердің синтезін бағыттау, нәруыз синтезін басқару.

жасуша

ядродағы хромосомалар

ДНҚ

хромосома

ДНҚ – ның бір молекуласы

1953 жыл

Фрэнсис Крик

Джеймс Уотсон

ДНҚ құлылымы ашылды

Осы жыл

молекулалық биология ғылымының туған жылы болып есептеледі

Francis Harry Compton Crick

James Dewey Watson

Нобель сыйлығы. 1962 жылы

Розалинд Франклин

ДНҚ молекуласының рентгенграмалық суреті

1951 жылғы әйгілі фотосурет

1920 - 1958

http://www.bbc.co.uk/bbcfour/documentaries/features/rosalind-franklin.shtml

ДНҚ және РНҚ молекуласын тек электрондық микроскоп арқылы көруге болады

Бактерия плазмидасы – сақиналы ДНҚ

Реовирус ДНҚ - сы

сканирлеуші электрондық микроскоп

Адамның бір хромосомасынан бөлініп алынған, ДНҚ

РНҚ

ДНҚ және РНҚ –полимерлер

мономері – нуклеотид

2. фосфат

1. сахар

3. азотты негіз

Бірдей бөлік

үш бөлімнен тұрады

қант

Өзгеретін бөлік

Бесбұрышты қант - пентоза

рибоза

2’

2’-дезокси

H

3’

H

1’

5’

3’

Нуклеотид

фосфат

Қант (рибоза / дезоксирибоза)

Азотты негіз– төртеудің біреуі

1’

3’

5’

Тимин, Т

Цитозин, Ц

Аденин, А

Гуанин, Г

ДНҚ

АТФ – аденозин трифосфат

Нуклеотидтерден тізбек синтезі

конденсация реакциясы –су молекулаларын бөліп шығарады.

Энергия шығындалады

Е

3’

5’

Ц

ОН

3’

5’

Ц

ОН

Н

Фосфодиэфирлі байланыс

5’

Ц

Фосфодиэфирлі байланыс

тізбектің 5‘ ұшы

тізбектің 3' ұшы

Фосфодиэфирлі байланыс

Өсу бағыты

Өсу соңы – әрдайым 3´ұшы

Барлық нуклеин қышқылдары үшін – ДНҚ және РНҚ

ДНҚ құрылысы

5’

Ц

3’

5’

бір оралымда

10 жұп нуклеотид

бір жұп нуклеотидтін ұзындығы

- 0.34 нм

ДНҚ құрылымының принциптері

А

Г

Г

Т

Ц

А

А

Ц

Жүйесіздік

Қос тізбектілік

Ц

Ц

Комплементарлық

А

Г

Т

Т

Г

Антипараллельділік

3'

5'

5'

3'

Т

Рефлексия «Құтқару белдемшесі»

Оқушылар қиындық тудырған сұрақтарын жазады