Әр түрлі түрлерді сипаттауда бинарлық номенклатураны қолдану Зертханалық жұмыс «Анықтағыш көмегімен өсімдіктер мен жануарлар түрлерін (жергілікті регионның) анықтау». Биология, 9 сынып, презентация.

Түр

Туыс

Тұқымдас

Класс

Отряд

Тип

Қатар

Бөлім

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:

ОҚУ МАҚСАТЫ:

9.1.1.2 Өсімдіктер мен жануарлардың түрлерін ерекшелік белгілері бойынша танып білу (анықтағыш бойынша)

БАҒАЛАУ КРИТЕРИЙІ:

- әр түрлі түрлерді сипаттауда бинарлы номенклатураны қолданады;

- өсімдіктер мен жануарлардың түрлерін ерекшелік белгілері бойынша анықтайды;

Кілт сөздер:

Бинарлы номенклатура

Түр

Тұқымдас

Класс

Отряд

Туыс

Қатар

Тип

Бөлім

Патшалық

БББ кестесі (оқушылардың алдыңғы білімдерін анықтау)

Тірі ағзаларды жүйелеу сызбасы :

патшалық—>тип —>класс —> отряд

—>тұқымдас —> туыс —> түр

царства —> тип —> класс —> отряд —> семейство —> род —> вид

kingdom —> phylum—>class—>order —>family —>genus—>species

Тірі ағзаларды жүйелеу

Тірі ағзаларды алғаш рет топтастырып жүйеге келтірген швед ғалымы, жаратылыстанушы.

Өсімдіктер мен жануарларды класқа, отрядқа, туысқа, түрге бөлуді де бірінші болып ұсынған.

Биологияға 1000 - ға жуық терминдерді енгізген.

Жүйелеуде өсімдіктер мен жануарларды латын тілінде түрі мен туысын білдіретін қос атпен атауды (бинарлы номенклатураны) ұсынды.

«Табиғат жүйесі» атты еңбегі өте құнды болғандықтан 12 рет басылып шыққан.

Бинарлық номенклатура

Бинарлық номенклатура, биноминалдық номенклатура (лат. bіnarіus — екі немесе қосарлы атау, лат. nomenklatura — тізім, түр) — халықаралық ғылыми жіктелімде өсімдіктердің, жануарлардың және микроорганизмдердің туыстары мен түрлерін екі латын сөзімен атау.

Біріншісі туысты білдіреді, бас әріппен жазылады. Ал екіншісі түрдің аталуын көрсетеді, кіші әріппен белгіленеді.

Мысалы: ақ жусан (Artemіsіa tercheana L.), Алтай ұлары (Tetraogallus altaіcus G.).

Түрдің артынан түрді анықтаған адамның аты беріледі. Кейбір жағдайда бинарлық номенклатура соңында анықталған жыл көрсетіледі [мысалы, саналы адам (Homо sapіens L. 1758)].

Бинарлы номенклатура

Қос атпен атау :

Орман қазтамағы

Қызғылт семізоты

Ит шегіргүлі

Түзу қазтабан

Қызыл қарақат

Қара қарақат

Үшкір жапырақты үйеңкі

Қара үйеңкі

Қос атпен атау екі сөзден құрылған:

1- туыс атауы (зат есім – бас әріппен)

2 – түр атауы (сын есім – кіші әріппен)

Атаудың бұл түрі – бинарлы немесе косарлы атау .

Улы сарғалдақ

Алтын түсті сарғалдақ

Түрдің атауы:

Үй иті

Қызылбас жоңышқа

Canis familiaris

Panthera leo (арыстан)

Panthera tigris (жолбарыс)

Panthera onca (теңбілшер)

Суретте берілген жануарлардың түрлерінің арасында қандай қандай байланыс бар?

Калифорниялық қоян  

Lepus californicus

Жұппен жұмыс:

Суретте ұсынылған түрлердің арасындағы байланысты анықтаңыздар?

Бағалау критерийі:

Суретте ұсылған жануарлардың жүйелеу сызбасын ұсынады.

Жануарлардың арасындағы ортақ байланысты анықтайды.

Патшалығы : жануарлар

Тип: омыртқалылар

Класс:сүтқоректілер

Отряд: жыртқыштар

Тұқымдас мысық тәрізділер

Туысы: пантералар

Түр: жолбарыс

Патшалық: жануарлар

Тип: омыртқалылар

Класс: сүтқоректілер

Отряд : кемірушілер

Тұқымдас: қояндар

Туыс: қоян

Түр: ақ қоян

Оқушылардың жұмысын қорытындылау

https://bilimland.kz/kk/courses/biologiya-kk/zhanuarlar-alemi/zhanuarlardyng-klassifikacziyasy/lesson/patshalyq-patshalyq-asty-tip-klass-otryad-tuqymdas-tuqym-tur-zhane-populyacziya

Зертханалық жұмыс «Анықтағыш көмегімен өсімдіктер мен жануарлар түрлерін (жергілікті регионның) анықтау».

Құрал-жабдықтар: кеппешөптер немесе суреттері, анықтағыш атластар, АКТ құралдары(ноутбук, планшет)

Жұмыс барысы:

Берілген өсімдіктің ерекшеліктерін зерттеу(жапырағы, тамыры, гүл, жеміс)

Анықтағыш пайдалану арқылы түрін анықтау

http://www.plantarium.ru/

http://www.chileflora.com/Florachilena/FloraRussian/PIC_FLOWER_PLANT.php

http://leafsnap.com/

Өсімдіктер анықтағыштары сілтемелер  

БББ кестесі (оқушылардың игерген білімдерін анықтау)

Үй тапсырмасы:

Жергілікті жерде кездесетін жануар түрінің жүйелеу сызбасын құру

Жануар түрін жүйелегенде басты назарды неге аудардыңыз?

Жүйелегенде қандай ерекшеліктерді ескердіңіз?